managing21.be

De klimaatkosten van de eerste twee jaar van de oorlog die Rusland tegen Oekraïne voert, lagen hoger dan de gezamenlijke jaarlijkse emissies van broeikasgassen van 175 landen. Naast het toenemende dodental en verregaande vernielingen zorgt het geweld daarmee voor een aanzienlijke verscherping van de mondiale klimaatcrisis. Dat is de conclusie van een rapport van het  Initiative on Greenhouse Gas Accounting of War (IGGAW). Volgens de studie heeft de Russische invasie in Oekraïne het equivalent van een uitstoot van minstens 175 ton koolstofdioxide gegenereerd. Het rapport is de meest uitgebreide analyse die tot nu toe over de klimaatkosten van conflicten is gemaakt. Het is ook de eerste keer dat herstelbetalingen zijn berekend voor oorlogsgerelateerde klimaateffecten.

“De oorlogsvoering heeft ook voor het klimaat zware gevolgen”, voeren de onderzoekers aan. “Er is niet alleen een toename van de uitstoot als gevolg van de directe oorlogsvoering, maar er moet ook rekening worden gehouden met de emissies van branden, de noodzaak voor de luchtvaart om vluchten om te leiden, een gedwongen migratie en lekken die door militaire aanvallen op de infrastructuur voor fossiele brandstoffen worden veroorzaakt. Bovendien moet ook gekeken worden naar de toekomstige emissies door de wederopbouw.

Rusland schaadt niet alleen Oekraïne, maar ook het mondiale klimaat. – Foto: Pixabay/Lukas Johnns

De emissies van de oorlogsvoering in Oekraïne bestaan vooral uit koolstofdioxide, lachgas en zwavelhexafluoride (SF6), het krachtigste broeikasgas. Die uitstoot komt overeen met de emissies die 90 miljoen auto’s op benzine een jaar lang produceren. Dit niveau ligt ook hoger dan de uitstoot van naties zoals Nederland, Venezuela en Koeweit twee jaar geleden.

“Historisch gezien hebben regeringen weinig rekening gehouden met de klimaatkosten van de oorlogsvoering en van het militair-industriële complex in bredere zin”, werpen de onderzoekers op. “Officiële gegevens zijn uiterst fragmentarisch of zelfs compleet onbestaande ??als gevolg van militaire geheimhouding en de beperkte toegang tot de frontlinies voor onderzoekers. De economische kosten van de broeikasgassen, die mondiale gevolgen zullen hebben, zijn nog minder goed bekend. Uit berekeningen kan nu echter worden afgeleid dat de Russische Federatie tijdens de eerste vierentwintig maanden van de oorlog in Oekraïne met een klimaatfactuur van 32 miljard dollar wordt geconfronteerd.”

Compensaties

De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties heeft al aangekondigd dat Rusland voor zijn oorlogsvoering aan Oekraïne compensaties moet betalen. Dat heeft de Raad van Europa aangezet een register van de veroorzaakte schade op te stellen, waarin ook de emissies van broeikasgassen zullen worden opgenomen. Bevroren Russische activa zouden kunnen worden gebruikt om de kosten te betalen. De schatting van de herstelbetalingen is gebaseerd op een rapport waarin de sociale kosten van de emissies van koolstofdioxide zijn berekend op een bedrag van 185 dollar per ton.

“Rusland schaadt Oekraïne, maar ook ons ??klimaat”, geeft onderzoeksleider Lennard de Klerk aan. “Deze conflictkoolstof is aanzienlijk en zal wereldwijd voelbaar zijn. De Russische Federatie zou hiervoor moeten betalen. Het betreft hier een schuld die Rusland verschuldigd is aan Oekraïne en de landen in het mondiale zuiden, die het meest te lijden zullen hebben onder de klimaatschade.”

In het rapport worden drie bronnen van de uitstoot onderkend. In eerste instantie is er sprake van de emissies die rechtstreeks aan de militaire activiteiten zijn gelinkt. Daarbij wordt gewag gemaakt van onder meer de brandstof die door de Russische troepen wordt verbruikt. Dat volume loopt tot nu toe al op tot 35 miljoen ton emissies en is daarmee de grootste bron van de uitstoot van broeikasgassen door de oorlogsvoering van Rusland in Oekraïne. Daarnaast is er ook de productie van explosieven, munitie en verdedigingsstellingen die door beide landen langs de frontlinies zijn opgetrokken en de brandstof die door bondgenoten wordt verbruikt om militaire uitrusting te leveren. Al deze activiteiten vertegenwoordigen samen een derde van de totale emissies die door de oorlog in Oekraïne worden veroorzaakt.

Nog een derde moet worden toegeschreven aan de enorme hoeveelheden staal en beton die nodig zullen zijn om de beschadigde en vernielde scholen, huizen, bruggen, fabrieken en waterinstallaties te reconstrueren. Er heeft al enige wederopbouw plaatsgevonden en in sommige gevallen zijn de vervangen bouwwerken opnieuw vernietigd. De omvang van de impact van deze emissies op lange termijn zal afhangen van de vraag of bij de wederopbouw traditionele, koolstof-intensieve technieken worden gebruikt of er daarentegen voor moderne duurzamere technieken en materialen zal worden gekozen. Het laatste deel van de emissies wordt veroorzaakt door branden, het omleiden van commerciële vliegtuigen, aanvallen op de energie-infrastructuur en de ontheemding van bijna zeven miljoen Oekraïners en Russen.

Sinds de invasie zijn de landschapsbranden aan beide zijden van de grens in omvang en intensiteit toegenomen. In de analyse worden 1 miljoen hectare verschroeide velden en bossen aan de oorlogsvoering gelinkt. Dit vertegenwoordigt 13 procent van de totale kosten die door de emissies van de oorlog worden veroorzaakt. De meeste branden waren dicht bij de frontlinies gesitueerd, maar kleine vuurhaarden liepen over het hele grondgebied van Oekraïne uit de hand omdat boswachters, brandweerlieden en uitrusting elders moesten worden ingezet. Bijna 40 procent van de 4.216 Oekraïense brandweerwagens is beschadigd.

Energie-infrastructuur

“Rusland richtte zich doelbewust op de energie-infrastructuur, vooral tijdens de eerste maanden van de oorlog, waardoor grote lekken van krachtige broeikasgassen ontstonden”, zeggen de onderzoekers nog. “Het methaan dat na de vernietiging van de pijpleidingen van Nord Stream 2 in zee terechtkwam, genereerde ongeveer 14 miljoen ton koolstofdioxide. Er wordt aangenomen dat nog eens 40 ton zwavelhexafluoride – het equivalent aan ongeveer 1 miljoen ton koolstofdioxide – in de atmosfeer is gelekt als gevolg van Russische aanvallen op het Oekraïense hoogspanningsnet. Zwavelhexafluoride wordt gebruikt om elektrische schakelapparatuur te isoleren en draagt tot de opwarming van het klimaat bijna 23.000 keer meer bij dan koolstofdioxide.

Verder is het brandstofverbruik van de internationale luchtvaart explosief gestegen omdat Europese en Amerikaanse commerciële luchtvaartmaatschappijen uit het Russische luchtruim zijn geweerd, terwijl Australische en enkele Aziatische luchtvaartmaatschappijen uit voorzorg omslachtige routes hebben genomen. De extra kilometers hebben minstens 24 miljoen ton koolstofdioxide gegenereerd. De gedwongen verplaatsing van mensen – die wegvluchten voor de gevolgen van het oorlogsgeweld of dienstplicht – heeft bijna 3,3 miljoen ton koolstofdioxide gegenereerd, zo blijkt uit de analyse. Hierin zit de transportgerelateerde uitstoot vervat van meer dan 5 miljoen Oekraïners die hun toevlucht zoeken in Europa, naast miljoenen intern ontheemden en Russen die Rusland ontvluchten.

“De analyse biedt de meest actuele en grondige momentopname van de gevolgen die de Russische invasie voor het klimaat heeft en helpt tevens een duidelijker beeld te geven over de milieukosten van conflicten”, zegt Ruslan Strilets, Oekraïens minister van milieubescherming en natuurlijke hulpbronnen van Oekraïne. “Het rapport zal een essentieel onderdeel vormen van het geding over herstelbetalingen die we tegen Rusland aan het opbouwen zijn.”

Over het algemeen worden de klimaatgevolgen van oorlog en bezetting slecht begrepen. Grotendeels dankzij de druk van de Verenigde Staten blijft de rapportage van militaire emissies vrijwillig. Bij de UN Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) dienen slechts vier landen – bovendien onvolledig – gegevens over hun militaire uitstoot in. Uit een recent onderzoek is echter gebleken dat militairen jaarlijks bijna 5,5 procent van de mondiale uitstoot van broeikasgassen voor hun rekening nemen. Dat is meer dan het gezamenlijk deel van de luchtvaart en scheepvaart.

Dit maakt de ecologische voetafdruk van de mondiale militaire sector – zelfs zonder rekening te houden met conflictgerelateerde emissie-stijgingen – groter dan de impact van alle landen, op uitzondering van de Verenigde Staten, China en India. “De Russische invasie in Oekraïne heeft geleid tot een stijging van de militaire uitgaven, vooral in Europa, waardoor de vraag naar explosieven, staal en andere emissie-intensieve materialen is toegenomen”, stippen de onderzoekers aan. “Dit zal onvermijdelijk leiden tot een grotere militaire uitstoot, waar echter onvoldoende rekening mee wordt gehouden.”

“De nieuwe monetaire schatting van de klimaatschade benadrukt de belangrijke rol van de uitstoot van broeikasgassen die door conflicten worden veroorzaakt”, beklemtoont Linsey Cottrell, specialist milieubeleid bij het Conflict and Environment Observatory. “We hebben dan ook dringend een internationale overeenstemming nodig over de manier waarop conflicten en militaire emissies worden gemeten en aangepakt.”

Meer over dit onderwerp:

• Uitgeweken Oekraïners willen na de oorlog naar hun land terugkeren
• Oorlog maakt watercrisis in Soedan nog zwaarder
• Zoektocht naar kostenefficiënte economische sancties tegen Rusland
• Geweld in Gaza heeft belangrijke gevolgen voor het klimaat
• Arenden verleggen hun vliegroutes om conflicten in Oekraïne te vermijden