managing21.be

In Berlijn dreigt de overheid het cultuurbudget met tientallen miljoenen te verlagen. Volgens vertegenwoordigers van de sector zal die ingreep de cultuur van de Duitse hoofdstad vernietigen. Gewaarschuwd wordt dat de budgetverlaging niet alleen tot faillissementen in de cultuursector zal leiden, maar ook de toeristische aantrekkingskracht van de stad zal schaden. De getroffen instellingen hebben een alliantie opgericht om de subsidieverlaging aan te vechten.

Het gemeentebestuur van Berlijn wil het stedelijk cultuurbudget met 130 miljoen euro verlagen. Dat betekent een inkrimping met meer dan 12 procent. In een reactie op de ingreep hebben ongeveer 450 instellingen die minstens gedeeltelijk van de overheidssubsidies afhankelijk zijn – van theaters en operahuizen tot nachtclubs en galerijen – de alliantie Berlin Ist Kultur opgericht. Een aantal getroffen organisaties waarschuwen dat de budgetbeperkingen tot een faillissement zullen leiden, terwijl andere merken op hun activiteiten te zullen moeten inkrimpen.

Berlijn heeft een bloeiend artistiek leven, maar volgens de alliantie zullen de bezuinigingen de culturele infrastructuur van Berlijn permanent vernietigen. “Drastische bezuinigingen, ontslagen en sluitingen zullen onvermijdelijk zijn”, wordt er opgemerkt. “Het gaat niet alleen om banen, maar ook om diversiteit, excellentie, veerkracht en sociale cohesie.

Onder meer de clubscene van Berlijn vreest voor zware klappen. – Foto: Water-Gate

Thomas Ostermeier, artistiek directeur van de beroemde Schaubühne, beklemtoonde dat de bezuinigingen een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van de stad zouden openen, waarin cultuur een steeds minder prominente rol zal spelen. De Schaubühne zou 2,5 miljoen euro aan subsidies verliezen. Die besparing zal volgens Ostermeier leiden tot de sluiting van de Studio, het kleinere experimentele podium van het theater. De directeur waarschuwde tevens dat de hele Schaubühne – die in 1962 werd opgericht – door de ingrepen mogelijk eind volgend jaar het faillissement zou moeten aanvragen.

Ostermeier drong er bij de Berlijnse regering op aan te erkennen dat cultuur een cruciale bijdrage levert tot de economie van de stad. “Wanneer men dat vernietigt, vernietigt men nog meer dan de cultuur”, gaf Ostermeier aan. “Men vernietigt ook het toerisme en bovendien wordt het voor bepaalde commerciële bedrijven minder aantrekkelijk om zich in deze stad te vestigen.

Oliver Reese, de directeur van het Berliner Ensemble – de spirituele thuisbasis van toneelschrijvers als Bertolt Brecht en Heiner Müller – in Oost Berlijn, waarschuwde voor dreigende horrorscenario’s. “We zijn voor de volgende twee seizoenen bezig met het annuleren van vijf tot zes producties”, zei hij. “Uiteindelijk zal er gewoon minder nieuwe kunst zijn.” Ook Philipp Harpain, artistiek directeur van het jeugdtheater Grips, zei dat de opgelegde besparingen – 300.000 euro – het volledige artistieke budget voor volgend jaar overtreffen. Harpain voegde eraan toe dat hem was gezegd dat er in 2026 meer bezuinigingen zouden komen.

Democratie

De plotselinge aard van de bezuinigingen betekende voor de Berlijnse cultuurwereld een gigantische schok. De maatregel wordt immers over minder dan vijf weken van kracht en geeft de theaters weinig tijd om zich voor te bereiden. Bestsellerauteur Juli Zehn benadrukte dat zware besparingen op cultuur politiek ongelooflijk dom was, vooral in een tijd waarin extreemrechts aan populariteit wint. Extreemrechts heeft immers al herhaaldelijk opgeroepen om kunstfinanciering van inhoud afhankelijk te maken, waarbij vooral nationale cultuur aan bod zou moeten komen.

De acteur Ulrich Matthes, die in de film Downfall uit 2004 de nazipropagandist Joseph Goebbels speelde, zei dat de Duitse traditie van zwaar gesubsidieerd theater, in stand gehouden door een brede consensus om een zo breed mogelijke publieke toegang tot de kunsten te garanderen, de bewondering van de wereld wegdraagt. “Cultuur is ook cruciaal voor de ondersteuning van de democratie”, beklemtoonde Matthes. “Al deze plekken waar mensen samenkomen en samen voelen en denken zijn belangrijk, vooral in een tijd waarin de extreemrechtse populistische Alternative für Deutschland (AvD) voortdurend aan cultuur knabbelt. Die partij heeft als doel om cultuur op een gegeven ogenblik te assimileren.”

Joe Chialo, Berlijns senator voor cultuur, noemde de bezuinigingen drastisch en brutaal. Hij beloofde te zullen vechten om de impact van de ingreep te verminderen. Maar ervaren waarnemers van de Duitse culturele scene hebben gewaarschuwd dat de besparingen een voorbode kunnen zijn van een situatie die het land te wachten staat. Chialo wordt immers alom getipt als de volgende Duitse minister voor cultuur indien, zoals voorspeld, de Christlich Demokratische Union (CDU) in februari de verkiezingen wint.

Momenteel gaat 2,1 procent van het volledige Berlijnse budget naar cultuur. Daarmee is cultuur het kleinste departement van het Berlijnse stadsbestuur. Gewaarschuwd wordt dat door de budgetbeperkingen ongeveer 10 procent van de tewerkstelling in de culturele sector verloren zouden kunnen gaan. Onder meer de Duitse clubcultuur vreest voor zware gevolgen. Dat heeft de Club Commission, die meer dan honderd clubs vertegenwoordigt, gezegd. Daarbij wordt opgemerkt dat 46 procent van de clubs een sluiting in de loop van het volgende jaar overweegt. Dat cijfer is sinds februari dit jaar al verdubbeld.

De Berlijnse clubsector wordt al getroffen door een gestage daling van het aantal bezoekers, stijgende kosten en een gebrek aan staatssteun. Rapport geven aan dat 61 procent van de clubs aanzienlijke verliezen moet melden. Onder meer de sluiting van befaamde clubs zoals Renate of Watergate onderstrepen de financiële druk waarmee de sector te maken heeft.

Meer over dit onderwerp:

• Drieduizend Berlijnse kunstenaars dreigen ateliers te verliezen
• Berlijn schrapt gratis museumbezoek op zondag
• Grotere besparing op Berlijnse cultuur vermeden
• Berlijn heeft de voorbije jaren teveel geld uitgegeven
• Berlijnse clubscene moet voor teloorgang vrezen