managing21.be

Een groeiende golf van protectionisme waait over tweeënzeventig landen. Dat heeft te maken met de inspanningen van nationale regeringen om toegang te krijgen tot kritieke mineralen die essentieel zijn voor strategische industrieën. Dat blijkt uit een onderzoek van het bureau Verisk Maplecroft, gespecialiseerd in risico-berekening. De studie onthult een toename van staatsinterventie die sinds het begin van de twintigste eeuw in westerse democratieën niet meer is gezien, gedreven door bekommernissen over nationale veiligheid en de stabiliteit van de toeleveringsketen.

Verisk Maplecroft, dat protectionisme en interventionisme in de energiesector en mijnbouw in 198 landen heeft geanalyseerd, wijst op een scherpe toename van protectionistisch beleid in de voorbije vijf jaar. De trend is het meest uitgesproken in Europa en Noord-Amerika, waar geopolitieke spanningen en een gefragmenteerd wereldwijd landschap economische praktijken veranderen.

“Europa staat voorop in deze verschuiving, met grote economieën als Duitsland, Spanje, het Verenigd Koninkrijk en Polen, die in de rangschikking een duidelijke daling tonen”, voeren de onderzoekers aan. “Duitsland is in de index zelfs met 122 plaatsen gedaald. Dit weerspiegelt het agressieve beleid van het land om zijn afhankelijkheid van externe leveranciers van energie en mineralen te verminderen.”

De strategische belangen van cruciale grondstoffen nemen steeds verder toe. – Foto: Rio Tinto

Dit beleid wordt aangetoond door de maatregelen die de Duitse regering heeft geïmplementeerd. Op korte termijn was er onder meer de inbeslagname van Russische energie-activa na de inval in Oekraïne. Daarnaast waren er strategieën op lange termijn, zoals de verstrekking van subsidies voor de opvoering van de binnenlandse productie en partnerschappen met landen – zoals Canada en Australië – die over veel grondstoffen beschikken. Deze inspanningen zijn gericht op het veiligstellen van de toegang tot essentiële mineralen zoals lithium en kobalt, terwijl de binnenlandse verwerkingscapaciteit wordt versterkt.

De Europese Unie breidt zijn initiatieven terzake ook uit met initiatieven zoals de European Raw Materials Alliance (ERMA) en de Critical Raw Materials Act, die zich richten op de ontwikkeling van duurzame mijnbouw, recyclage en een vermindering van de afhankelijkheid van bronnen buiten Europa.

Noord-Amerika

In Noord-Amerika hebben beleidsmaatregelen om kritieke mineralen te beschermen geleid tot strengere handelsvoorschriften en investeringsregels. De Verenigde Staten heeft de Chips and Science Act en de Inflation Reduction Act aangenomen om de binnenlandse productie te stimuleren en tegelijkertijd de Chinese betrokkenheid in belangrijke sectoren te beperken. Initiatieven zoals het Mineral Security Partnership hebben de samenwerking met geallieerde landen versterkt, waardoor handelsbarrières met geopolitieke rivalen verder zijn verankerd.

Canada heeft met zijn Critical Minerals Strategy en de Investment Canada Act anderzijds een veelzijdige aanpak aangenomen. Deze maatregelen beperken niet alleen buitenlandse investeringen, vooral uit China, maar stimuleren tevens de duurzame ontwikkeling van hulpbronnen onder strikte milieuvoorwaarden en arbeidsnormen.

In 2022 beval de Canadese regering drie Chinese investeerders om hun belangen in een drietal Canadese lithiumbedrijven te verkopen. Die ingreep vormde een onderdeel van een bredere poging om Chinese bedrijven te beletten om verder in de Canadese sector van cruciale mineralen te kunnen doordringen. In juni greep de Canadese regering in om een ??mogelijke deal te blokkeren waarbij het Australische bedrijf Vital Metals zijn opgeslagen zeldzame aardmetalen, die in Canada worden gewonnen, aan de Chinese Shenghe Resources Holding zou verkopen. De Canadese regering bood Vital een hoger bedrag om zijn zeldzame aardmetalen te verkopen aan de Saskatchewan Research Council.

Canada is tevens een partnerschap aangegaan met landen zoals Australië en de Verenigde Staten om cruciale minerale toeleveringsketens te versterken met behulp van overeenkomsten die prioriteit geven aan toegang tot hulpbronnen. Het land maakt anderzijds deel uit van de Five Eyes Alliance – waartoe ook de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Australië en Nieuw-Zeeland behoren – die zich tot doel heeft gesteld de prijsmanipulatie van cruciale metalen aan te pakken.

De Verenigde Staten hebben verschillende groepen, zoals het Committee on Foreign Investment (CFIUS), opgericht om de controle op buitenlandse aankopen van cruciale minerale activa te vergroten. Onlangs introduceerden de Verenigde Staten ook beperkingen op de export van halfgeleiders en cruciale materialen naar China. Hierdoor kon het vermogen van China om geavanceerde technologieën te ontwikkelen worden beperkt. China reageerde door de export naar de Verenigde Staten van gallium, germanium, antimoon en andere belangrijke hightech-materialen met potentiële militaire toepassingen te verbieden.

Gefragmenteerde wereldeconomie

De opkomst van het grondstoffen-nationalisme onderstreept volgens Verisk Maplecroft de uitdagingen die worden gesteld door een gefragmenteerde mondiale economische orde. Jimena Blanco, hoofdanalist van het bureau, merkte op dat de beveiliging van de toeleveringsketen voor naties een topprioriteit is geworden, waardoor er mogelijkheden worden geopend om programma’s voor incentives te lanceren, terwijl tegelijkertijd de mogelijkheden worden beperkt tot bevriende landen. Het rapport waarschuwt daarbij echter voor toegenomen handelsspanningen. Tussen de Verenigde Staten en China worden de ingrepen al met tegenmaatregelen uitgewisseld. 

“Tot de landen met de grootste neiging tot protectionisme, behoren onder meer ook langdurige grondstoffen-nationalisten zoals Venezuela, Rusland en Zimbabwe”, voert Verisk Maplecroft aan. “Deze landen blijven een beleid voeren om de controle over hun minerale rijkdom te kunnen behouden. Daarbij wordt onder meer naar nationalisatie gegrepen, terwijl ook van buitenlandse mijnbouwers hogere commissies worden geëist.”

“Nu het grondstoffen-nationalisme steeds geavanceerder wordt, lijken westerse economieën klaar om een ??combinatie van handelsbarrières, investeringscontroles en duurzaamheidsnormen in te zetten om een strategische autonomie te behouden”, merkt Blanco op. “Voor investeerders betekenen de evoluerende beleidsmaatregelen een toenemend complex landschap, waarbij wereldwijde bedrijven met grotere risico’s voor hun toeleveringsketen rekening moeten houden. Gevreesd moet worden dat de race naar cruciale mineralen – een hoeksteen van duurzame energie en geavanceerde technologie – de economische verdeeldheid wereldwijd zal vergroten.”

Meer over dit onderwerp:

• Rio Tinto hoopt in Canada gallium te kunnen ontginnen
• Mijnbouwconcern BHP Group wil activiteit in Brazilië uitbreiden
• Invoerheffingen Trump kunnen wereldwijde kopermarkt herschikken
• Chinese maatregelen drijven prijzen gallium tot hoogste punt in dertien jaar
• Knelpunten in aanvoer cruciale mineralen bedreigen wereldwijde energietransitie