Inmiddels maakt minstens één op de tien particuliere beleggers gebruik van een chatbot om aandelen te selecteren. Dat zorgt voor een sterke groei in de markt voor robo-advies. Dat blijkt uit een rapoort van het bureau Research & Markets. Wel benadrukken zelfs voorstanders dat de strategie risicovol is en traditionele adviseurs voorlopig niet kan vervangen.

Dankzij kunstmatige intelligentie kan iedere belegger tegenwoordig aandelen kiezen, volgen en analyseren, iets wat voorheen vooral was weggelegd voor grote banken en institutionele partijen. De markt voor robo-advies bestaat uit bedrijven – waaronder fintechs, banken en vermogensbeheerders – die geautomatiseerd en door algoritmes gestuurd financieel advies aanbieden. Volgens Research & Markets zal deze markt in 2029 een waarde van 470,91 miljard dollar bereiken, tegenover 61,75 miljard dollar vorig jaar. Dat betekent een toename van bijna 600 procent.

Onder meer Jeremy Leung, een gewezen financieel analist van de UBS Group, getuigt de technologie van ChatGPT te gebruiken om zijn aandelenportefeuille te beheren. “Zelfs een eenvoudige instrument zoals ChatGPT kan bij het beheer van aandelenportefeuilles goede diensten verlenen”, meent hij. “Wel moet men beseffen dat dergelijke tools cruciale analyses kunnen missen, omdat ze geen toegang hebben tot betaalde databronnen.”

De sector groeit snel. Volgens een enquête van broker eToro onder 11.000 particuliere beleggers wereldwijd, zegt ongeveer de helft bereid te zijn diensten op het gebied van artificiële intelligentie, zoals ChatGPT van OpenAI of Gemini van Google, voor hun beleggingskeuzes te gebruiken. Ongeveer 13 procent zou momenteel al op die diensten beroep doen. In het Verenigd Koninkrijk meldde 40 procent van de deelnemers aan een onderzoek van vergelijkingssite Finder dat zij chatbots en artificiële intelligentie voor persoonlijk financieel advies inzetten.

Aanzienlijke risico’s

ChatGPT zelf benadrukt dat zijn technologie niet bedoeld is als professioneel financieel advies en dat OpenAI geen gebruiksdata deelt over beleggers. “Artificiële intelligentie kan briljante diensten leveren, zijn,” zegt Dan Moczulski, Brits directeur van eToro. “Het risico ontstaat echter wanneer mensen generieke modellen zoals ChatGPT of Gemini behandelen alsof het glazen bollen zijn.”

Volgens Moczulski is het verstandiger om gebruik te maken van platforms die specifiek op marktanalyses zijn getraind. “Algemeen inzetbare modellen van artificiële intelligentie kunnen cijfers en data verkeerd citeren, te sterk leunen op bestaande narratieven en zich teveel baseren op historische koersontwikkelingen om de toekomst te voorspellen”, waarschuwt hij.

Finder vroeg ChatGPT in maart 2023 een mand aandelen te selecteren van bedrijven met sterke fundamentals, zoals lage schulden, een stabiele groei en concurrentievoordelen. De selectie van de achtendertig gekozen aandelen – met onder meer Nvidia, Amazon, Procter & Gamble en Walmart – steeg sindsdien met bijna 55 procent. Dat is ongeveer 19 procentpunt meer dan het gemiddelde rendement van de tien populairste Britse beleggingsfondsen. Die resultaten zijn echter ook beïnvloed door de sterke prestaties van Amerikaanse aandelen, die rond recordniveaus noteren en vooralsnog ongevoelig lijken voor politieke onzekerheid en gemengde economische cijfers. 

Beleggen met behulp van ChatGPT vereist volgens gebruikers bovendien de nodige financiële kennis. Ook kans op fouten blijft groot. Leung verduidelijkt aan ChatGPT vaak specifieke opdrachten te geven. “Hoe meer context wordt meegegeven, hoe beter de antwoorden zullen zijn”, zegt hij.

De risico’s zijn aanzienlijk. De brede toegankelijkheid van artificiële intelligentie maakt het onduidelijk of particuliere beleggers voldoende risicomanagement toepassen om hun verliezen te beperken wanneer markten draaien. De Europese index Stoxx 600 steeg dit jaar bijna 10 procent, terwijl de S&P500 in de Verenigde Staten 13 procent toevoegde, na een winst van 23 procent vorig jaar. “Als mensen gewend raken om met artificiële intelligentie te beleggen en winst te maken, kunnen ze bij een crisis of neergaande markt mogelijk niet goed omgaan met verliezen”, waarschuwt Leung.

De schade door cyberaanvallen en sabotage, vooral vanuit Rusland en China, heeft dit jaar bij Duitse bedrijven een recordniveau bereikt. Dat blijkt uit een rapport van het Duitse Bundesamt für Verfassungsschutz (BfV) en Bitkom, de Duitse federatie van digitale bedrijven, gebaseerd op een bevraging bij 1.002 Duitse ondernemingen. De kosten van dergelijke aanvallen – zoals datadiefstal, industriële spionage en sabotage – liepen vorig jaar op tot meer dan 289 miljard euro. Dat betekende een stijging met 8 procent tegenover het jaar voordien.

“Steeds vaker leidt het spoor van de cyberaanvallen naar Rusland en China”, benadrukte Sinan Selen, vicevoorzitter van het Bundesamt für Verfassungsschutz. “Buitenlandse inlichtingendiensten richten zich steeds vaker op de Duitse economie. Selen benadrukte daarbij dat de vijandige buitenlandse inlichtingendiensten steeds professioneler, agressiever en wendbaarder worden.

Volgens Selen zijn de aanvallen vanuit China vooral gericht op economische spionage om technologische voordelen te behalen, terwijl Russische aanvallen vooral bestaan uit sabotage en het verspreiden van desinformatie. Uit de enquête blijkt dat overheden verantwoordelijk werden geacht voor 28 procent van de aanvallen op bedrijven, tegenover 20 procent het jaar voordien.

Verder bleek dat 87 procent van de ondernemingen vorig jaar het slachtoffer zijn geworden van een aanval, tegenover 81 procent het jaar voordien. Daarbij gaf 46 procent van de respondenten aan het slachtoffer te zijn geworden van een aanval vanuit Rusland, tegenover 39 procent het jaar voordien. Eveneens 46 procent ervaarde vorig jaar een aanval vanuit China.

De meest efficiënte methode blijft de cyberaanval, vaak uitgevoerd met ransomware, waarvan de totale kosten een recordhoogte van 202 miljard euro hebben bereikt. Selen noemde daarbij het voorbeeld van een groep hackers, bekend als Laundry Bear of Void Blizzard, die aan de Russische regering worden gelinkt en die zich richten op Duitse politieke en economische doelwitten.

Bitkom adviseerde bedrijven om twintig procent van hun informatica-budgetten aan een bescherming tegen deze aanvallen te besteden. Ralf Wintergerst, voorzitter van Bitkom, merkte op dat het aantal aanvallen onevenredig stijgt in vergelijking met de Duitse economische groei. Hij merkte op dat de Duitse economie sinds 2023 vrijwel met een stagnatie wordt geconfronteerd. Tegelijkertijd blijkt het aantal cyberaanvallen op de Duitse bedrijven te zijn gestegen. Dit geeft aan dat cyberdreigingen niet meebewegen met de economische situatie, maar daarentegen een steeds groter probleem vormen.

Vooral fabrikanten van machines en technologiebedrijven zouden het doelwit van de aanvallen vormen. Naast Rusland en China zijn volgens Wintergerst ook Iran en Noord-Korea belangrijke bronnen van cyberaanvallen op Duitse ondernemingen. Maar ook grote georganiseerde criminele netwerken uit Duitsland zouden van de strategie gebruik maken. De onderzoekers merken nog op dat de Duitse bedrijven de voorbije jaren meer in beveiliging tegen cyberbedreigingen hebben geïnvesteerd, maar vaak onvoldoende expertise ter beschikking hebben om een efficiënte verdediging op te bouwen.

Selen merkte wel op bijzonder tevreden te zijn dat de regering van de Duitse bondskanselier Friedrich Merz de rol van de inlichtingendiensten in de verdediging tegen cyberaanvallen benadrukt en versterkt.

Kunstmatige intelligentie (AI) kan de waarde van de wereldhandel tegen eind volgend decennium met bijna 40 procent doen toenemen. De technologie kan immers helpen de kosten te drukken, terwijl tegelijkertijd een hogere productiviteit kan worden bereikt. Dat staat in een rapport van de World Trade Organisation (WTO).

In het rapport wordt kunstmatige intelligentie bestempeld als een van de weinige lichtpunten in een handelsstelsel dat de voorbije jaren onder grotere druk is geraakt, onder meer door de hoge invoertarieven die de Verenigde Staten aan handelspartners oplegden.

“Artificiële intelligentie biedt een groot potentieel om de handel te stimuleren door de kosten te verlagen en de productie van goederen en diensten te hervormen”, betoogde Ngozi Okonjo-Iweala, directeur van de World Trade Organisation. Volgens haar tonen simulaties aan dat de export van goederen en diensten bijna 40 procent hoger zou kunnen uitvallen dan volgens de huidige trend wordt verwacht.

Tegelijkertijd waarschuwt de organisatie echter dat de voordelen ongelijk verdeeld kunnen uitvallen. Net zoals de technologie arbeidsplaatsen kan verdringen, dreigen landen met lagere inkomens buiten de boot te vallen als er geen adequaat beleid wordt gevoerd. “De vraag is of artificiële intelligentie kansen voor iedereen creëert, of dat bestaande ongelijkheden daarentegen nog meer worden benadrukt”, voert Okonjo-Iweala aan.

Economen van de World Trade Organisation berekenden dat naties met lage inkomens hun inkomens tegen eind volgend decennium slechts met 8 procent zouden zien stijgen, tegenover een groei met 14 procent in landen met hoge inkomens. “Als ze echter de digitale kloof halveren en artificiële intelligentie breder omarmen, kunnen ook armere naties vergelijkbare winsten behalen als rijkere landen”, benadrukte Okonjo-Iweala. “Met de juiste mix van handel, investeringen en ondersteunend beleid kan artificiële intelligentie nieuwe groeimogelijkheden scheppen in alle economieën.”

Toch signaleert de World Trade Organisation ook dat landen steeds vaker beperkingen opleggen aan de handel in gerelateerde producten die aan artificiële intelligentie zijn gekoppeld. In 2012 werden er wereldwijd 130 restricties geregistreerd. Maar vorig jaar was er al van bijna 500 beperkingen, vooral in landen met een gemiddeld en hoog inkomen, sprake. Deze restricties hebben vaak betrekking op onder meer grondstoffen, halfgeleiders en andere tussenproducten die essentieel zijn voor de ontwikkeling en toepassing van kunstmatige intelligentie.

De World Trade Organisation waarschuwt dat deze toename in handelsbeperkingen de toegang tot cruciale technologieën voor artificiële intelligentie kan bemoeilijken. De organisatie benadrukt het belang van een open en voorspelbaar handelsbeleid en pleit voor internationale samenwerking om een inclusieve toegang tot artificiële intelligentie te waarborgen.

China is voor het eerst doorgedrongen tot de top tien van de meest innovatieve landen in de wereld. China neemt daarbij de plaats in van Duitsland, de grootste economie van Europa. Dat blijkt uit de ranglijst van de Global Innovation Index, gebaseerd op een analyse van 139 landen die op 78 indicatoren werden beoordeeld. China dankt volgens het rapport zijn vooruitgang aan de belangrijke investeringen die bedrijven in het land in onderzoek en ontwikkeling doen.

Zwitserland voert ook dit jaar de ranglijst met meest innovatieve landen van de wereld aan. Het land heeft die leidende positie al sinds 2011 in handen. Op de tweede plaats staat Zweden, gevolgd door de Verenigde Staten, Zuid-Korea en Singapore. De top tien bestaat verder uit het Verenigd Koninkrijk, Finland, Nederland, Denemarken en China.

Volgens het rapport ligt China op koers om wereldwijd de grootste investeerder in onderzoek en ontwikkeling te worden, terwijl het land snel de achterstand in particuliere financiering inloopt. Tegelijkertijd wordt het mondiale innovatieklimaat overschaduwd door dalende investeringen. De wereldwijde uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling zouden dit jaar nog een groei met 2,3 procent laten optekenen, tegenover 2,9 procent vorig jaar. Daarmee is de groei tot het laagste niveau sinds 2010 teruggevallen.

China leverde vorig jaar ongeveer een kwart van alle internationale octrooiaanvragen. Geen enkel land vraagt meer patenten voor nieuwe ontwikkelingen aan. De Verenigde Staten, Japan en Duitsland – die samen 40 procent van de aanvragen vertegenwoordigden – werden met lichte dalingen geconfronteerd. Octrooibezit geldt algemeen als een belangrijke graadmeter van economische kracht en industriële kennis.

Volgens Sacha Wunsch-Vincent, hoofdredacteur van de Global Innovation Index, hoeft Duitsland zich op de langere termijn echter geen zorgen te maken over de terugval naar de elfde plaats. De nieuwe rangschikking houdt bovendien geen rekening met de effecten van importheffingen die door de Amerikaanse president Donald Trump werden ingevoerd. “Duitsland heeft een sterke traditie als industriële innovatiemotor, maar staat nu ook tevens voor de uitdaging om ook op het gebied van digitale innovatie een leidende rol op te nemen”, betoogde Daren Tang, directeur-generaal van de World Intellectual Property Organization (Wipo).

België staat in de ranglijst van de Global Innovation Index op een 21ste plaats, tegenover een 24ste plaats vorig jaar. Daarmee laat het land zijn beste resultaat sinds 2013 optekenen. België laat onder meer goede prestaties optekenen op het gebied van onderzoek en ontwikkeling, onderwijs en kennisintensieve werkgelegenheid. 

Bij de andere Europese landen moest onder meer het Verenigd Koninkrijk een verdere terugval melden. Drie jaar geleden stond dat land nog een vierde plaats, maar diende vorig jaar al één positie prijs te geven. Nu werd een verdere achteruitgang tot een zesde plaats geregistreerd. Duitsland ging twee plaatsen achteruit en staat nu op een elfde positie. Frankrijk valt van een twaalfde naar een dertiende plaats terug. 

Naast België lieten in Europa ook Ierland en Noorwegen sterke vorderingen op het gebied van innovatie optekenen. Verder wordt gewag gemaakt van sterke prestaties van opkomende economieën zoals Saoedi-Arabië, Qatar, Brazilië, Mauritius, Bahrein en Jordanië.

Startups uit Europese defensiesector trekken momenteel grote hoeveelheden privaat kapitaal aan. Investeerders willen immers hun positie versterken in een sector die van omvangrijke plannen voor herbewapening profiteert. Analisten verwachten dan ook dat deze trend zich voorlopig doorzet. 

Onder druk van de Amerikaanse president Donald Trump, de aanhoudende oorlog in Oekraïne en wijdverbreide geopolitieke instabiliteit besloten zowel de Europese Unie als het Verenigd Koninkrijk dit jaar hun defensie-uitgaven drastisch op te voeren. Daarbovenop spraken de lidstaten van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (Navo) de voorbije zomer af hun uitgaven voor defensie naar 5 procent van het bruto binnenlands product te verhogen.

Sinds de aanval van Rusland op Oekraïne begin 2022 stroomt privaat kapitaal naar Europese defensiebedrijven. Het voorbije jaar bereikte de instroom van durfkapitaal in Europese startups uit de defensiesector volgens een rapport van analist Dealroom een recordniveau van 5,2 miljard dollar, terwijl de bredere markt voor durfkapitaal in de regio tegelijkertijd nochtans een inkrimping vertoonde. “De interesse voor investeringen in startups uit de defensiesector en veiligheidsindustrie is onvergelijkbaar met enkele jaren geleden”, benadrukte Yoram Wijngaarde, topman van Dealroom daarbij.

Loredana Muharremi, aandelenanalist bij Morningstar, stelde dat de toename dit jaar verder is versneld, onder meer door de hogere vraag van beleggers naar beursgenoteerde defensiebedrijven. “Sinds 2022 zien we een duidelijke omslag in de private defensiemarkt in Europa, met een scherpe versnelling in de eerste helft van dit jaar”, beklemtoonde Muharremi. “De nieuwe doelstellingen van de Navo leiden tot hogere waarderingen en deals met een grotere omvang.”

De analisten wijzen erop dat ook de aard van de transacties verandert. “In het verleden waren vooral fusies en overnames de norm, maar momenteel neemt durfkapitaal een grotere positie in”, werpen ze op. Veel startups richten zich daarbij op software, kunstmatige intelligentie, drones, cyberbeveiliging en ruimtevaart. Dit zijn terreinen die niet altijd tot de kernactiviteiten van traditionele defensiebedrijven behoren.”

Naast Europese investeerders tonen ook Amerikaanse partijen meer belangstelling in de sector. Zo ziet Scout Ventures uit Texas, dat zich richt op jonge bedrijven, Europa als een van de nieuwe kernregio’s naast Zuidoost-Azië en de Golfstaten. “Waar het geld naartoe gaat, volgen ondernemers”, merkte Cody Huggins, analist bij Scout Ventures, op.

Wendbare startups

Ook Europees durfkapitaal legt de nadruk steeds meer op defensie. IQ Capital uit het Verenigd Koninkrijk investeert sinds 2005 in defensiegerelateerde bedrijven, maar richt zich de laatste jaren expliciet op startups die militaire technologie als absolute kernactiviteit hebben. Partner Archie Muirhead, partner bij IQ Capital, wijst op de groeiende kans om Europese bedrijven uit te bouwen tot multinationale spelers, al erkent hij dat succesvolle exits in de sector voorlopig nog uitblijven.

Daarnaast ontstaan nieuwe fondsen die zich uitsluitend op defensie richten. Dat geldt onder meer voor het Britse fonds Defence Invest, dat vorig jaar door voormalige militairen werd opgericht en actief zoekt naar investeringsmogelijkheden in onder meer Oekraïne en Oost-Europa. 

Matt Kuppers, mede-oprichter van Defence Invest, benadrukt dat de markt nog steeds ondergefinancierd is en dat veel kansen liggen in activiteiten rond communicatietechnologie, batterijen en cruciale defensie-componenten. Volgens Kuppers hebben startups een voordeel doordat zij wendbaarder zijn dan gevestigde defensiebedrijven. Ze kunnen sneller innoveren en nieuwe technologie ontwikkelen zonder direct gebonden te zijn aan zware certificering-regels.

Een voorbeeld is de Britse startup Valarian, die gespecialiseerd is in databeveiliging en al overheidsovereenkomsten wist binnen te halen. Het bedrijf haalde recent 7 miljoen dollar op, onder meer van Artis Ventures, een vroege investeerder in Palantir. Volgens Max Buchan, chief executive van Valarian, biedt de huidige geopolitieke situatie Europa een unieke kans om meer onafhankelijk op te treden. “De regeringen van de Navo-lidstaten kopen geen producten of technologieën, maar capaciteiten”, beklemtoonde hij.

Toch blijft de concurrentie met grotere Amerikaanse bedrijven een uitdaging. Europese defensieconcerns pleiten daarom voor meer steun aan ondernemingen die in de regio zijn gevestigd. Ook de Europese Unie moedigt lidstaten aan om bij voorkeur Europese leveranciers te kiezen. Volgens Muirhead zal echter ook Amerikaanse technologie in Europa worden aangekocht. “Het idee dat Europa geen Amerikaanse technologie meer zou inkopen, is overdreven”, merkte hij op. “De dynamiek zal heen en weer bewegen, afhankelijk van de transatlantische verhoudingen.”

Onderzeese communicatiekabels, die het fundament van het wereldwijde internet vormen, zijn bijzonder kwetsbaar. Dat blijkt uit een rapport van wetenschappers aan de Reichman University in Israël. De onderzoekers voeren aan dat de wereldwijde afhankelijkheid van één uniform netwerk van onderzeese kabels een schoolvoorbeeld van een progress trap is. Hoewel de kabels een verbonden planeet hebben mogelijk gemaakt, vormen ze volgens hen tegelijkertijd een fragiel knooppunt in de wereldwijde communicatie.

“Onderzeese communicatiekabels vormen de ruggengraat van de internationale data-overdracht, maar blijken uiterst gevoelig voor natuurrampen en doelbewuste sabotage”, benadrukt onderzoeksleider Asaf Tzachor, decaan van de School of Sustainability aan de Reichman University. “Deze problemen leidt tot systemische risico’s voor de communicatie, de handel en de internationale veiligheid.”

Volgens het onderzoek loopt meer dan 95 procent van al het internationale dataverkeer langs onderzeese kabelverbindingen. De risico’s blijken allesbehalve theoretisch. In 2022 legde de uitbarsting van de vulkaan Hunga Tonga-Hunga Ha’apai het eiland Tonga digitaal volledig plat, nadat een tsunami en onderzeese schokgolven de glasvezelkabel naar Fiji hadden doorgesneden. In 2011 verstoorde de verwoestende T?hoku-aardbeving de trans-Pacifische communicatie.

In 2006 veroorzaakte een beving voor de kust van Taiwan aardverschuivingen in de Straat van Luzon, waarbij cruciale kabels naar Hongkong, China, de Filipijnen en Japan werden doorgesneden. Hierdoor viel het internet in Hongkong vrijwel stil. De impact werd wereldwijd op de financiële markten gevoeld. Recente incidenten – van de Rode Zee tot de Baltische Zee en de Stille Oceaan – benadrukken de kwetsbaarheid van het systeem nog verder. 

Sommige beschadigingen zijn hoogstwaarschijnlijk het gevolg van sabotage. Daarnaast zorgen scheepsankers en diepzeevisserij regelmatig voor storingen. Steeds vaker is er ook sprake van een doelbewuste, geopolitiek gemotiveerde beschadiging van kabels. “Als deze risico’s niet structureel worden aangepakt, dreigt een scenario van een grootschalig communicatiefalen met verstrekkende gevolgen”, waarschuwt Asaf Tzachor.

Zwermen robots

Tzachor pleit voor een fundamenteel bredere aanpak van de mondiale digitale infrastructuur. In zijn visie moeten alternatieve systemen naast de onderzeese kabels worden geïnstalleerd, zodat de afhankelijkheid van het netwerk wordt doorbroken. Daarbij kan er volgens hem voor verschillende scenario’s worden geopteerd.

Er zou volgens Tzachor kunnen gebruik gemaakt worden van satellietnetwerken met lasercommunicatie, die onder meer door het Amerikaanse ruimtevaartbureau Nasa en commerciële initiatieven zoals Starlink worden gebruikt. Deze constellaties in een lage baan om de aarde bieden internetsnelheden die vergelijkbaar zijn met glasvezel, maar de seismische of geopolitieke risico’s van zeekabels vermijden.

Ook zou er volgens de wetenschapper op hoogvliegende platforms – drones of luchtschepen op zonnekracht die in de stratosfeer als vliegende data-knooppunten fungeren – beroep kunnen worden gedaan. Deze oplossing is volgens Tzachor vooral nuttig in noodsituaties of in afgelegen regio’s.

Tenslotte ziet hij ook een mogelijkheid in autonome onderzeese optische netwerken. Die bestaan uit zwermen robotvoertuigen die zich onder water bewegen en uitgerust zijn met speciale blauw-groene lasers. Die kleuren licht dringen relatief goed door in zeewater en kunnen dus gebruikt worden om data draadloos te versturen. De robots vormen samen een soort dynamisch netwerk met korte verbindingen die elkaar overlappen en op die manier een flexibel geheel van datalijnen creëren. Deze netwerken zouden niet bedoeld zijn om de bestaande zeekabels volledig te vervangen, maar wel om extra backup-mogelijkheden te bieden.

Toch is technologie alleen volgens Tzachor alleen niet voldoende om de risico’s aan te pakken. “Er is een gecoördineerde publieke en private inspanning nodig, vergelijkbaar met de opkomst van de halfgeleiderindustrie”, werpt hij op. “Dit vereist een gerichte overheidsfinanciering en een hervorming van het beleid. Er moeten daarbij ook internationale afspraken over ruimtepuin, luchtverkeer en de maritieme regelgeving worden gemaakt. Tenslotte dient ook het onderzoek naar alternatieve communicatienetwerken worden gestimuleerd.”

“De uitbouw van een reserve-infrastructuur aan kabels alleen volstaat niet”, concludeert Tzachor. “We hebben een echte diversificatie van de mondiale digitale infrastructuur nodig. Alleen op die manier kunnen de netwerken tegen de gevaren van de 21ste eeuw – van natuurrampen tot geopolitieke conflicten – worden beschermd.”

Een aantal verouderde Europese energiecentrales op steenkool of gas maken zich op voor een hightech toekomst. Grote technologiebedrijven zoals Microsoft en Amazon willen deze locaties immers ombouwen tot datacenters, waarbij ze op een directe toegang tot elektriciteit en water zouden kunnen rekenen.

Energiebedrijven zoals het Franse Engie, het Duitse RWE en het Italiaanse Enel hopen te profiteren van de snelgroeiende energievraag door kunstmatige intelligentie. Ze willen oude centrales transformeren tot datacenters en daarbij lucratieve, langlopende leveringscontracten voor elektriciteit afsluiten met de nieuwe exploitanten.

Voor nutsbedrijven biedt deze herbestemming een manier om de hoge kosten van een sluiting te compenseren en tegelijkertijd toekomstige investeringen in hernieuwbare energie veilig te stellen. Voor grote technologiebedrijven zijn deze locaties aantrekkelijk door de bestaande toegang tot elektriciteit en koelwater, twee belangrijke knelpunten waarmee de sector van artificiële intelligentie moet afrekenen. “Alle puzzelstukken vallen hier samen,” verduidelijkt Bobby Hollis, vicepresident energie bij Microsoft.

Volgens Lindsay McQuade, energie­directeur bij Amazon, verloopt de vergunningverlening voor datacenters op bestaande industriële locaties doorgaans sneller, omdat een groot deel van de infrastructuur al aanwezig is. Nutsbedrijven kunnen het terrein verhuren of zelf het datacenter bouwen en exploiteren, terwijl ze langdurige leveringscontracten afsluiten met techbedrijven.

Deze contracten gaan verder dan alleen de verkoop van onbenut land. “Ze bieden stabiele inkomsten met hoge marges”, zegt Simon Stanton, verantwoordelijke wereldwijde partnerships bij RWE. “Het draait om de langdurige relatie die wordt opgebouwd, waardoor de risico’s kunnen worden verlaagd en investeringen in infrastructuur kunnen worden onderbouwd.” Volgens cijfers van de organisatie Beyond Fossil Fuels zullen de 153 resterende elektriciteitscentrales op steenkool en bruinkool in de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk uiterlijk in 2038 de deuren sluiten. Sinds 2005 zijn in dat gebied al 190 centrales stilgelegd.

Nieuwe inkomstenbronnen

Contracten voor datacenters kunnen voor nutsbedrijven financieel bijzonder aantrekkelijk zijn. Technologiebedrijven betalen voor duurzame elektriciteit tot wel 20 euro per megawattuur extra. Met datacenters die honderden megawatts tot meer dan een gigawatt verbruiken, kan een dergelijke duurzame premie in langlopende contracten honderden miljoenen tot zelfs miljarden euro’s opleveren.

Een opkomend concept is het energiepark, waarbij een datacenter gekoppeld wordt aan projecten met hernieuwbare energie, met het elektriciteitsnet als noodvoorziening.

Engie wil zijn geïnstalleerde capaciteit aan hernieuwbare energie tegen eind dit decennium naar 92 gigawatt verdubbelen. Het bedrijf heeft wereldwijd veertig locaties voor de ontwikkeling van datacenters – waaronder gesloten centrales op steenkool of gas – geselecteerd. Ook bedrijven zoals EDP Global, Electricité de France (EDF) en Enel bieden oude locaties voor een herontwikkeling tot datacenter aan.

Voor technologiebedrijven draait alles om snelheid. In Europa kan het tot tien jaar duren om een nieuwe aansluiting op het elektriciteitsnet te realiseren, terwijl herbestemde centrales veel sneller toegang tot energie en water bieden. Europa blijft op het gebied van datacenter-capaciteit, met door deze trage vergunningstrajecten, achter bij de Verenigde Staten en Azië. Exploitanten kunnen de benodigde duurzame stroom rechtstreeks bij nutsbedrijven met langlopende contracten afnemen of op de energiemarkt aankopen.

“Technologiebedrijven zijn bereid extra te betalen voor projecten die sneller operationeel zijn,”, beklemtoont Sam Huntington, analist bij S&P Global Commodity Insights.

De industrie van de kunstmatige intelligentie probeert koortsachtig zijn enorme energieverbruik te verminderen. Daarbij wordt gezocht naar betere koelsystemen, efficiëntere computerchips en een intelligentere programmering. Dat blijkt uit een rapport van het adviesbureau McKinsey.

Het gebruik van artificiële intelligentie kent wereldwijd een explosieve toename. De sector is echter volledig afhankelijk van datacenters, die volgens het International Energy Agency tegen het einde van dit decennium hun energieverbruik zullen verdubbelen en daarbij 3 procent van de wereldwijde elektriciteit zouden kunnen verbruiken. Experts van McKinsey maken gewag van een race om voldoende datacenters te bouwen. Die investeringen zullen volgens hen nodig zijn om de snelle groei van artificiële intelligentie bij te benen. Tegelijkertijd waarschuwen de experts dat de wereld op een elektriciteitstekort afstevent.

“Er zijn verschillende manieren om het probleem op te lossen”, benadrukt Mosharaf Chowdhury, professor informatica aan de University of Michigan. “Bedrijven kunnen ofwel meer energiecapaciteit opbouwen – iets wat tijd kost en waar de sector van de artificiële intelligent al actief naar zoekt – of manieren vinden om voor dezelfde rekenkracht minder energie te verbruiken.”

Chowdhury gelooft dat de uitdaging met intelligentie oplossingen op elk niveau, van de fysieke hardware tot de software van de artificiële intelligentie zelf, kan worden aangepakt. Het laboratorium van Chowdhury heeft inmiddels zelf algoritmen ontwikkeld die precies berekenen hoeveel elektriciteit elke AI-chip nodig heeft. Dit zou op het energieverbruik een besparing tussen 20 procent en 30 procent kunnen betekenen.

“Twintig jaar geleden kostte het draaien van een datacenter – inclusief koelsystemen en andere infrastructuur – evenveel energie als de servers zelf”, verduidelijkte Gareth Williams, analist bij het adviesbureau Arup. “Momenteel gebruiken die operaties nog slechts 10 procent van de totale consumptie van de servers. Dat is grotendeels te danken aan de focus op energie-efficiëntie.”

Veel datacenters gebruiken momenteel AI-gestuurde sensoren om de temperatuur per zone te regelen, in plaats van hele gebouwen gelijkmatig te koelen. Hierdoor kan volgens Pankaj Sachdeva, analist bij McKinsey, het verbruik van water en elektriciteit in realtime worden geoptimaliseerd.

Voor vele partijen zal vloeistofkoeling volgens de analisten de grote doorbraak vormen, waarbij lawaaierige en energieverslindende airconditioning worden vervangen door koelvloeistof die rechtstreeks door de servers stroomt. Volgens Williams kijken alle grote vertegenwoordigers naar deze oplossingen. Dat is belangrijk, omdat moderne AI-chips van bedrijven zoals Nvidia honderd keer meer stroom verbruiken dan servers twintig jaar geleden.

Amazon Web Services (AWS) kondigde recent aan een eigen vloeistofkoelmethode te hebben ontwikkeld om de chips van Nvidia in hun servers te koelen, zonder bestaande datacenters te hoeven herbouwen. Dan Brown, vicepresident machine learning bij Amazon Web Services, benadrukte daarbij dat traditionele methoden van vloeistofkoeling niet toereikend zouden zijn om de schaalgrootte van de activiteiten van het bedrijf te volgen.

Verenigde Staten versus China

Volgens Pankaj Sachdeva is het geruststellend dat elke nieuwe generatie computerchips energie-efficiënter is dan de vorige. Onderzoek van Yi Ding aan de Purdue University toont aan dat AI-chips langer kunnen meegaan zonder prestatieverlies.

“Maar het is moeilijk om halfgeleiderbedrijven te overtuigen minder winst te maken door klanten aan te moedigen langer met dezelfde apparatuur te werken”, verduidelijkte Ding.

“De grotere efficiëntie van de chips en de besparingen op het energieverbruik zal artificiële intelligentie waarschijnlijk wel goedkoper maken, maar het totale energieverbruik niet doen dalen”, voorspelt Ding. “Ondanks alle pogingen zal het energieverbruik blijven stijgen, maar wellicht zal daarbij wel een vertraging kunnen worden opgemerkt.”

In de Verenigde Staten wordt energie nu bestempeld als een essentiële pijler om zijn concurrentiekracht tegenover China op het gebied van artificiele intelligentie te behouden. 

In januari onthulde het Chinese startupbedrijf DeepSeek een AI-model dat net zo goed presteerde als de toonaangevende Amerikaanse systemen, ondanks het gebruik van minder krachtige chips en dus ook minder energie. De ingenieurs van DeepSeek bereikten dit door hun halfgeleiders preciezer te programmeren en een energie-intensieve trainingsfase – die eerder als essentieel werd bestempeld – over te slaan. China wordt bovendien gevreesd als een land dat op het gebied van beschikbare energiebronnen – waaronder hernieuwbare en nucleaire energie – een grote voorsprong op de Verenigde Staten heeft opgebouwd.

Het Franse defensieconcern Thales zal dit jaar een hogere omzet kunnen realiseren dan voorheen werd verwacht. Dat is te danken aan de sterke resultaten die het bedrijf tijdens de eerste jaarhelft, gedragen door de stijgende militaire uitgaven in Europa, heeft laten registreren.

Thales, de grootste leverancier van defensie-elektronica in Europa, liet tijdens de eerste helft van dit jaar een bedrijfswinst van 1,25 miljard euro optekenen. Dat betekende een stijging met 12,7 procent tegenover dezelfde periode vorig jaar. De groei lag net boven de marktverwachtingen, mede dankzij sterke prestaties van de divisies divisies luchtvaart en defensie.

De omzet kwam uit op een niveau van 10,27 miljard euro. Dat betekende een stijging met 8,1 procent tegenover de eerste helft van vorig jaar. Het aantal nieuwe orders daalde weliswaar met 4 procent tot 10,35 miljard euro, maar die inkrimping wordt verklaard door het feit dat vorig jaar een aantal grote contracten kon worden binnengehaald. Hoewel de omzet iets onder de verwachtingen bleef, overtrof het ordervolume de prognoses van analisten. Die gingen gemiddeld uit van een halfjaaromzet van 10,35 miljard euro, nieuwe orders van 9,02 miljard euro en een bedrijfswinst van 1,22 miljard euro.

Het bedrijf verwacht nu een jaaromzet tussen 21,8 miljard euro en 22 miljard euro. Daarmee zou Thales tegenover vorig jaar een omzetgroei tussen 6 procent en 7 procent laten optekenen. Eerder werd uitgegaan van een groei tussen 5 procent en 6 procent. Tevens wordt gerekend op een winstmarge tussen 12,2 procent en 12,4 procent.

Beperkte impact

Het aandeel van Thales is dit jaar al met ongeveer 78 procent gestegen, gesteund door een golf van stijgende defensie-uitgaven in Europa sinds de uitbraak van de oorlog in Oekraïne. Die ontwikkeling onderstreept de roep om meer Europese zelfredzaamheid op het gebied van defensie. De Franse president Emmanuel Macron kondigde eerder deze maand aan dat hij het defensiebudget van Frankrijk tegen 2027 wil verdubbelen. Dat is drie jaar eerder dan oorspronkelijk was gepland.

“Die stap ondersteunt duidelijk de groeidynamiek van het bedrijf”, benadrukte Patrice Caine, chief executive van Thales. “De versnelde investeringen uit het Franse defensiebudget zullen bijdragen tot een verdere verbetering van de operationele prestaties van het bedrijf.”

Tegelijk volgt Thales – net zoals veel andere Europese ondernemingen – de mogelijke gevolgen van internationale handelsconflicten, met name voor de civiele activiteiten.

Pascal Bouchiat, financieel directeur van Thales, schat dat Amerikaanse invoerheffingen slechts een beperkte impact zullen hebben op de bedrijfsvoering. “Als er wederzijdse heffingen van 10 procent tussen de Verenigde Staten en Europa worden ingevoerd, zou de impact dit jaar op enkele tientallen miljoenen euro’s neerkomen”, gaf Bouchiat aan.

Meer dan de helft van de omzet van Thales wordt gegenereerd door de divisie defensie, die zijn vrijgesteld van dergelijke tarieven. Bouchiat benadrukte bovendien dat de bedrijfsstructuur van Thales, die divisies in verschillende landen heeft, de grensoverschrijdende blootstelling van het Franse concern beperkt. De bestaande risico’s hebben vooral betrekking op het vliegtuigonderhoud tussen Europa en de Verenigde Staten en de export van bankpassen vanuit Mexico naar de Verenigde Staten.

“Wij zijn redelijk goed beschermd tegen invoerheffingen,” beklemtoonde Bouchiat. “We kunnen gebruikmaken van alternatieve importregelingen, waarmee we de invoerheffingen in de Verenigde Staten aanzienlijk kunnen beperken.” Indien de tarieven op de Mexicaanse export sterk zouden stijgen, zou Thales de productie van bankkaarten kunnen verplaatsen van de fabriek in Mexico naar andere locaties, bijvoorbeeld Singapore, om op die manier de Amerikaanse markt te blijven bedienen.

De aankoop van fysieke activa werd vorig jaar overschaduwd door een sterke toename van investeringen in immateriële zaken zoals software, data en kunstmatige intelligentie. Dat blijkt uit een rapport van de World Intellectual Property Organization (Wipo) en de Luiss Business School uit Rome. Gewag wordt daarbij gemaakt van een fundamentele verschuiving in de manier waarop economieën groeien en concurreren.

In het rapport wordt aangevoerd dat investeringen in activa rond intellectuele eigendommen drie keer sneller groeien dan investeringen in fysieke objecten zoals machines en gebouwen, die volgens de Wipo te lijden hebben onder hoge rentetarieven en een zwakke economische heropleving. Het rapport toont aan dat immateriële investeringen in 27 landen met een hoog en gemiddeld inkomen vorig jaar met ongeveer 3 procent tot 7,6 biljoen dollar zijn gestegen.

“Wij zijn getuige van een fundamentele verschuiving in de manier waarop economieën groeien en concurreren,” benadrukte Daren Tang, topman van de Wipo, in een commentaar op de studie. “Terwijl bedrijven tijdens onzekere tijden hun investeringen in fabrieken en uitrusting hebben teruggeschroefd, verdubbelen ze hun inzet op immateriële activa. Deze trend heeft diepgaande gevolgen heeft voor beleidsmakers. Landen die immateriële investeringen begrijpen en ondersteunen, zullen beter gepositioneerd zijn om te groeien en te floreren in een wereldeconomie die steeds meer wordt aangedreven door technologische, digitale en culturele innovatie.”

In absolute bedragen hebben de Verenigde Staten het voorbije jaar de grootste investeringen in immateriële activa laten optekenen. De Amerikaanse investeringen lagen bijna twee keer hoger dan de budgetten die in de dichtstbijzijnde achtervolgers – Frankrijk, Duitsland, Japan en het Verenigd Koninkrijk – werden opgetekend.

Zweden blijft anderzijds de meest immaterieel-intensieve economie ter wereld. De investeringen in immateriële activa vertegenwoordigden immers 16 procent van het Zweedse bruto binnenlandse product. Zweden wordt gevolgd door de Verenigde Staten, Frankrijk en Finland volgden met elk een score van 15 procent. India haalde een niveau van bijna 10 procent en scoort daarbij beter dan verscheidene economieën van de Europese Unie en Japan.

Kunstmatige intelligentie

Het rapport wees erop dat investeringen in immateriële activa zelfs in crisistijden een gestage en veerkrachtige groei hebben laten zien. Tussen 2008 en 2024 werd een jaarlijkse gemiddelde groei van ongeveer 4 procent genoteerd. Bij de investeringen in materiële activa was er tijdens diezelfde periode sprake van een jaarlijkse groei met 1 procent. Software en databanken zijn de snelst groeiende soorten immateriële investeringen. Daar werd tussen 2013 en 2022 een jaarlijkse gemiddelde groei van meer dan 7 procent geregistreerd.

Tegelijkertijd benadrukte het rapport dat deze investeringen samenvielen met de huidige golf van kunstmatige intelligentie, die voor een belangrijk deel van de groeiende budgetten verantwoordelijk zouden zijn. Artificiële intelligentie heeft al tot investeringen in fysieke infrastructuur – zoals chips, servers en datacenters – geleid. Het rapport suggereert dat kunstmatige intelligentie ook de investeringen in immateriële activa – zoals datasets die nodig zijn om systemen voor artificiële intelligentie te trainen – heeft gestimuleerd

“Mensen denken dat we ons al midden in de golf van artificiële intelligentie bevinden, maar in werkelijkheid staan we pas aan het begin van het proces”, zei Sacha Wunsch-Vincent, hoofd data-analyse bij de Wipo.