Hongkong wordt steeds meer een centrum voor financiële criminaliteit. Dat hebben woordvoerders van het United States Select Committee on the Chinese Communist Party gezegd. Opgemerkt wordt dat Hongkong onder meer een toenemende rol heeft in het witwassen van geld, het ontduiken van sancties en het verbergen van inbreuken tegen het verbod om gevoelige technologieën naar Rusland uit te voeren. De Amerikaanse regering wordt opgeroepen om de bankrelaties met Hongkong te heroverwegen.

In een brief aan Janet Yellen, de Amerikaanse minister van financiën, heeft het US Select Committee on the Chinese Communist Party opgeroepen om de unieke handelsprivileges van Hongkong, die het financiële centrum onderscheiden van de rest van China, opnieuw te evalueren. “Sinds de Chinese regering in 2020 aan Hongkong een ingrijpende nationale veiligheidswet oplegde, is de metropool van een vertrouwd mondiaal financieel centrum getransformeerd naar een cruciale speler in de steeds verdergaande autoritaire as van de Volksrepubliek China (PRC), Iran, Rusland en Noord-Korea”, merkt het comité in de brief op.

Hongkong kreeg een garantie op semi-autonomie, maar hierover worden steeds meer vragen gesteld. – Pixabay/Mario Ohibsky

“De veiligheidswet, die werd ingevoerd nadat enorme protesten tegen de beperking van de democratie de metropool in beroering brachten, onderwerpt Hongkong feitelijk aan de controle van de Chinese communistische partij”, wordt er gewaarschuwd. “We moeten ons nu afvragen of het langdurige Amerikaanse beleid ten opzichte van Hongkong, met name ten opzichte van de financiële en bancaire sector, wel gepast is.”

Volgens het comité is Hongkong een leidende speler geworden in de verboden transfer van gevoelige westerse technologie naar Rusland, de creatie van dekmantel-bedrijven voor de aankoop van verboden Iraanse olie, de ondersteuning van de handel in Russisch goud en het beheer van spookschepen die illegale handel drijven met Noord-Korea. 

“Recent onderzoek heeft uitgewezen dat bijna 40 procent van de goederen die in 2023 van Hongkong naar Rusland werden verscheept, in de Europese Unie en de Verenigde Staten op de lijst staan van technologieën die niet naar vijandige staten mogen worden uitgevoerd”, beklemtoont het comité daarbij. “Het gaat onder meer over halfgeleiders en andere technologieën die Rusland nodig voor zijn tegen in Oekraïne nodig heeft.”

De autoriteiten van Hongkong stelden echter in een reactie dat de brief geen feitelijke basis had en verdedigden de financiële instellingen en rechtenbescherming van de stad.

“De regering van Hongkong keurt de kwaadaardige laster van de reputatie van Hongkong als internationaal financieel centrum in de brief ten zeerste af en verwerpt de aantijgingen op de meest stellige wijze”, benadrukte een woordvoerder van de overheid van de Chinese metropool. “De brief is een grove en verwerpelijke poging om leugens en verkeerde informatie over Hongkong voor persoonlijk politiek gewin te verspreiden. De stad handhaaft sancties die zijn opgelegd door de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, maar volgt geen unilaterale sancties.”

Na de Britse overdracht van Hongkong aan China in 1997 werd beloofd dat de stad een semi-autonomie zou behouden. Daarbij werd ook een rechterlijke onafhankelijkheid gegarandeerd. Maar de Verenigde Staten hebben al herhaaldelijk gewaarschuwd dat de Chinese nationale veiligheidswet die garanties heeft ondermijnd. “Hierdoor werden afwijkende meningen in de stad effectief tot zwijgen gebracht”, werd er aangevoerd. “Tevens werden de vrijheden, die het Hongkong mogelijk maakten om als een wereldwijd financieel centrum te blijven opereren, ingeperkt.”

In september waarschuwde het Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken dat de Chinese veiligheidswet nieuwe en verhoogde risico’s meebracht voor bedrijven die in Hongkong actief zijn. China en Hongkong hebben echter volgehouden dat de wetten nodig waren om de orde te herstellen en de economie van het financiële centrum te beschermen na de massale en soms gewelddadige protesten die in 2019 tegen het beleid werden georganiseerd.

Meer over dit onderwerp:

• Hongkong veroordeelt activisten tot gevangenisstraffen
• Economische heropleving Hongkong worstelt met problemen
• Tekort aan arbeidskrachten is een grote uitdaging voor Hongkong
• Bevolking Hongkong laat nieuwe spaarrecords optekenen
• Toerisme in Hongkong blijft ver onder zijn vroegere piekniveaus

Begin dit jaar telde Japan een binnenlandse bevolking van 121.561.801 burgers. Dat betekende een daling met 861.237 eenheden tegenover begin vorig jaar. Dat blijkt uit een rapport van het Japanse ministerie van binnenlandse zaken en communicatie. Daarmee moet het land al voor het vijftiende jaar op rij een inkrimping van zijn bevolking melden.

“De Japanse bevolking is het voorbije jaar met 0,7 procent gedaald”, merkt de Japanse overheid op. “Dat is de grootste procentuele afname die het land de voorbije vijftien jaar heeft gekend. Ook in absolute cijfers moet over een recordinkrimping worden gesproken.” 

Deze inkrimping moet worden gelinkt aan tegengestelde evoluties bij de geboortes en de overlijdens. Japan kon vorig jaar immers amper 729.367 geboortes melden. Dat is een absoluut laagterecord. Daarentegen waren er 1.579.727 overlijdens. Dat betekende een recordhoogte. Daarmee moet worden vastgesteld dat de natuurlijke afname van de Japanse bevolking zich nu al zestien jaar op rij doorzet. Vorig jaar werd een natuurlijke afname van 850.360 personen geregistreerd.

De Japanse bevolking kent nu al vijftien jaar op rij een inkrimping. – Foto: Pixabay/Jason Goh

In het rapport wordt wel opgemerkt dat in Tokio een lichte aangroei van de bevolking kon worden gemeld. Daar was immers sprake van een uitbreiding met 0,03 procent. Dat betekende wel de eerste stijging in drie jaar. De overige zesenveertig prefecturen dienden echter een bevolkingsafname te melden. De grootste afname werd opgetekend in Akita, waar een inkrimping met 1,83 procent werd genoteerd, gevolgd door Aomori (1,72 procent) en Iwate (1,61 procent).

Verder wordt opgemerkt dat zes prefecturen van een sociale toename, waarbij minder mensen vertrekken dan nieuwkomers kunnen worden geteld, gewag konden maken. De sterkste sociale toename kon in Tokio, met 55.167 eenheden, worden opgetekend. Daarna volgden de prefecturen Kanagawa, Saitama, Chiba, Osaka en Fukuoka.

Buitenlanders

Uit het rapport blijkt verder dat er begin dit jaar in Japan 3.323.374 buitenlanders in de bevolkingsregisters waren ingeschreven. Daarmee werd een nieuwe recordhoogte opgetekend. Tegenover het jaar voordien nam die buitenlandse populatie met 11 procent toe. Tijdens de covid-pandemie viel die buitenlandse bevolking weliswaar tijdelijk terug, maar vorig jaar kon opnieuw een toename worden opgemerkt. Met 605.863 nieuwe immigranten werd daarmee vorig jaar een nieuw record gemeld. Buitenlanders vertegenwoordigen nu 3 procent van de totale Japanse bevolking. De meeste buitenlanders zijn tussen vijftien en vierenzestig jaar oud.

Tokio is in Japan de prefectuur met het grootste aandeel buitenlanders onder zijn bevolking, gevolgd door Aichi en Gunma. Daarbij wordt opgemerkt dat Oizumi, gelegen in prefectuur Gunma, met 8.306 personen met een andere nationaliteit, relatief het grootste aantal buitenlanders op zijn grondgebied heeft. Met 73 eenheden registreerde Oizumi ook de hoogste natuurlijke bevolkingstoename.

Oizumi kende tijdens de jaren negentig van de voorbije eeuw een grote instroom van Zuid-Amerikaanse immigranten. De voorbije jaren is in de stad ook het aantal technische stagiairs sterk toegenomen. Buitenlanders vertegenwoordigen in Oizumi inmiddels 20 procent van de totale bevolking. Oizumi heeft ook zijn steun voor buitenlanders opgedreven en wordt vanaf het volgende begrotingsjaar de eerste lokale overheid in de prefectuur Gunma die fulltime buitenlands personeel inhuurt.

In de prefectuur Kumamoto liep het aantal buitenlanders met 24,18 procent op. Daarmee liet Kumamoto procentueel de grooste stijging optekenen van alle Japanse prefecturen. In Kumamoto bevindt zich ook de stad Kikuyo, waar Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC) een belangrijke fabriek heeft. Die stad kende een opmerkelijke sociale toename van de groep buitenlanders, die met 455 personen werd uitgebreid.

Japan telde vorig jaar in totaal, zowel staatsburgers als buitenlandse expats inbegrepen, een bevolking van 124.885.175 mensen. Dat betekende een daling met 531.702 eenheden (0,42 procent) tegenover het jaar voordien. Uit onderzoeken blijkt dat jongere Japanners steeds terughoudender zijn om te trouwen of kinderen te krijgen, ontmoedigd door sombere carrière-vooruitzichten, de hoge kosten van het levensonderhoud en een strakke bedrijfscultuur.

De overheid heeft in zijn begroting dit jaar een budget van 5,3 biljoen yen (34 miljard dollar) gereserveerd voor stimulansen die jonge koppels moeten aanmoedigen om meer kinderen te krijgen. Onder meer worden daarbij verhoogde subsidies voor kinderopvang en onderwijs voorzien. Ook voor de volgende drie begrotingsjaren is daarvoor telkens een bedrag van 3,6 biljoen yen aangekondigd. De Japanse bevolking zal tegen 2070 naar verwachting met ongeveer 30 procent dalen tot 87 miljoen eenheden. Op dat ogenblik zullen vijfenzestigplussers 40 procent van de totale Japanse bevolking vertegenwoordigen.

Meer over dit onderwerp:

• Zomerbudget Japanse burgers met 2,6 procent ingekrompen
• Japanse landbouw en visserij voeren minder producten uit
• Japanse rijstvoorraden tot laagste niveau in vele decennia teruggezakt
• Japan neemt in 2027 nieuwe generatie shinkansen in gebruik
• Haneda Airport zet zelfrijdende bus in voor vervoer passagiers

Europa zal hard optreden tegen de schaduwvloot van olietankers die Rusland gebruikt om internationale sancties te omzeilen. Dat heeft de Britse premier Keir Starmer aangekondigd. Op de top van de European Political Community (EPC) in Blenheim Palace bij Oxford hebben volgens Starmer vierenveertig Europese landen het plan voor verdere sancties tegen Rusland wegens de inval in Oekraïne goedgekeurd.

De gezamenlijke oproep tot verdere sancties heeft tot doel acties te ondernemen tegen de vloot van ongeveer zeshonderd schepen die volgens de westerse landen door Moskou worden gebruikt om ongeveer 1,7 miljoen vaten olie per dag te vervoeren. De belasting die de Russische staat vorig jaar op de productie van olie kon innen, leverde het land 8,9 biljoen roebel op. Dat vertegenwoordigde 31 procent van de totale federale inkomsten die Rusland vorig jaar kon registreren.

De milieuvereniging Greenpeace voerde eerder dit jaar voor het Zweedse eiland Gotland actie tegen de Russische schaduwvloot. – Foto: Greenpeace/Will Rose

“Samen met onze Europese partners hebben we een duidelijke boodschap gestuurd naar partijen die toelaten dat de Russische dictator Vladimir Poetin pogingen zou kunnen ondernemen om de sancties te omzeilen”, betoogde Starmer. “We zullen niet toestaan dat de inkomsten van die Russische schaduwvloot zullen kunnen worden gebruikt om onze veiligheid in gevaar te brengen.” Rusland gebruikt een vloot olietankers om zijn oorlogsmachine in Oekraïne te financieren. Die vloot vormt volgens Starmer ook een ecologische bedreiging voor de Europese waterwegen. Een aantal schepen wordt door Rusland tevens ingezet als luisterstations en het transport van wapens.

De sancties moeten er onder meer voor zorgen dat de kosten van de Russische schaduwvloot worden verhoogd. Als onderdeel van de inspanningen die werden opgezet om Rusland te beroven van fondsen die het land zou kunnen gebruiken in de oorlog in Oekraïne, zijn sinds tweeënhalf jaar prijsplafonds voor Russische olie vastgelegd. De prijsplafonds begonnen bij 60 dollar per vat voor Russische ruwe olie en werden daarna uitgebreid naar geraffineerde producten met limieten tot 100 dollar per vat.

Westerschelde

De Britse regering kondigde tevens sancties aan tegen elf tankers die volgens haar werden gebruikt om Russische olie te vervoeren. Die vloot zou sinds begin dit jaar ongeveer 13 miljoen vaten Russische ruwe olie en olieproducten, ter waarde van ongeveer 930 miljoen dollar, hebben vervoerd. De aankondiging betekent dat momenteel meer dan zestig olietankers onder sancties van de autoriteiten van de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie gebukt gaan. Door de maatregelen die tot nu toe werden opgelegd, is het overgrote deel van de tankers in kwestie gestopt met het ophalen van lading.

Recent werd gemeld dat twee schepen, die ervan verdacht werden tot de Russische schaduwvloot te behoren, bij controles op de Westerschelde de toegang tot de Nederlandse wateren werden ontzegd. De twee schepen bleken te figureren op de checklist die de Nederlandse Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) gebruikt voor de identificatie van schepen die Russische olie langs Europese havens willen exporteren en daarvoor onder de vlag van een ander land varen.

Een onderzoek van het NRC Handelsblad in maart van dit jaar maakte gewag van een Russische schaduwvloot van ongeveer 1.600 schepen. Een groot deel van die schepen bleken een hoge leeftijd te hebben en slecht te zijn onderhouden, terwijl vele tankers ook onderverzekerd bleken. De vloot vertegenwoordigt naar schatting een tiende van alle olietankers ter wereld. De schepen vervoeren ruwe olie naar landen die geen sancties tegen Rusland hebben ingesteld en proberen op de terugweg bij te tanken in Noordzeehavens, waarbij ze ook proberen te profiteren van de lagere brandstofprijzen.

De Inspectie Leefomgeving en Transport en de Nederlands-Belgische Gemeenschappelijke Nautische Autoriteit (GNA) controleren de schepen op tekenen dat de tankers mogelijk onder een valse vlag varen. Aanwijzingen voor die fraude kunnen worden gevonden wanneer het tracking-systeem voor satellietnavigatie tijdens de reis is uitgeschakeld of wanneer bepaalde papieren blijken te ontbreken. Sinds de controles aan de toegang van de Westerschelde zijn verstrengd, blijken andere schepen uit de Russische schaduwvloot het gebied alvast te vermijden.

Meer over dit onderwerp:

• Russische schaduwvloot vormt ook een bedreiging voor Gotland
• Aanvaring in Singapore Street toont het gevaar aan van schaduwvloten
• Rusland bouwt mogelijk ook schaduwvloot voor vervoer van aardgas
• Schaduwvloot betekent een groeiend risico voor wereldwijde scheepvaart
• Ook milieuvereniging Greenpeace viseert Russische schaduwvloot

Cyprus is van plan een grote marinebasis te bouwen, waardoor het land een grotere geopolitieke rol zou kunnen opnemen. Dat heeft Vasilis Palmas, minister van landsverdediging van Cyprus, aangekondigd. Palmas maakte daarbij gewag van plannen om aan de zuidkust van het eiland een grote marinebasis te bouwen. Hier zouden grote schepen uit lidstaten van de Europese Unie en andere bondgenoten kunnen worden ondergebracht om een bredere waaier van missies, waaronder leveringen van humanitaire hulp aan de tumultueuze regio in het Midden-Oosten, uit te voeren.

Cyprus ligt in de oostelijke regio van de Middellandse Zee. Daarmee is het eiland de lidstaat van de Europese Unie die zich het dichtst bij het Midden-Oosten bevindt. “Dit rechtvaardigt de opbouw van een infrastructuur die ondersteuning kan bieden aan het beleid dat op die turbulente regio is gericht”, verduidelijkte de minister. Cyprus was de voorbije maanden een draaischijf in het inzamelen en leveren van gedoneerde humanitaire hulp aan Gaza, dat door oorlogsgeweld wordt geteisterd. De hulp wordt na een veiligheidsonderzoek vanuit de Cypriotische haven Larnaca naar het Palestijnse gebied verscheept. 

De marinebasis zou ongeveer 25 kilometer ten oosten van Limassol worden aangelegd. – Foto: Pixabay/Gabriel Mitran

Palmas zei dat de bouw van de basis een beslissende bijdrage zou leveren aan de implementatie van het beleid in de regio. Hij voegde eraan toe dat Griekenland de technische kennis voor de realisatie van het project zou aanleveren. De nieuwe basis zal worden gebouwd op een bestaande marine-installatie die ongeveer 25 kilometer ten oosten van de kustplaats Limassol is gelegen. Er is een technische studie opgezet om de bouw van de basis voor te bereiden.

Volgens Palmas is de realisatie van de basis een prioriteit voor Cyprus. De minister voegde eraan toe dat Cyprus geopolitiek is opgewaardeerd, wat volgens hem in de praktijk moet worden aangetoond door het vermogen om internationale missies te ondersteunen. Palmas beklemtoonde dat het project wordt gerealiseerd in overleg met de Europese Unie. “Het voorstel is inmiddels al positief ontvangen door Thierry Breton, commissaris voor de interne markt van de Europese Unie”, betoogde hij. “De basis zal ook door de Cypriotische strijdkrachten worden gebruikt en zal eveneens worden ingezet om oorlogsschepen van bevriende landen te ontvangen.” Vorig jaar werd Cyprus ook al ingezet als tussenstation voor onderdanen van andere landen die uit Soedan waren geëvacueerd.

Drijvende pier

Sinds half mei was de zeecorridor van Larnaca naar Gaza operationeel. Daarbij werden hulpgoederen door schepen over een route van 370 kilometer naar de bevolking van het geteisterde gebied gebracht. Hierdoor was een passage van de voorraden door Israël of Egypte kunnen worden vermeden. Voor de ontvangst van de goederen werd een drijvende pier, aangelegd door het Amerikaanse leger, gebruikt. Maar uiteindelijk werd beslist om de infrastructuur opnieuw af te breken. Het gebruik van de pier zou immers moeilijk zijn gemaakt door slechte weersomstandigheden en technische knelpunten. Ook werd gewag gemaakt van veiligheidsproblemen.

Voorraden uit Cyprus zullen hierdoor door Amerikaanse schepen naar de Israëlische haven Ashdod worden verscheept en vervolgens per vrachtwagen naar Noord-Gaza worden gebracht, waarbij gebruik zal worden gemaakt van een grensovergang die door het Israëlische leger wordt gecontroleerd. Vice-admiraal Brad Cooper, het plaatsvervangend hoofd van het Central Command van het Amerikaanse leger, merkte daarbij op dat de pier een belangrijke aanvoer van hulpgoederen had mogelijk gemaakt. Op twee maanden tijd zouden daarbij meer dan 9.000 ton hulpgoederen zijn geleverd. De pier is echter slechts ongeveer twintig dagen operationeel geweest. Sinds eind juni was de infrastructuur vanwege de slechte weersomstandigheden buiten gebruik.

Meer over dit onderwerp:

• Europese Unie investeert ruim 800 miljoen euro in militaire mobiliteit
• Verenigde Staten ontmantelen pier voor hulpacties bevolking Gaza
• Hulpgoederen voor Gaza bereiken slechts moeilijk hun eindbestemming
• Israël belooft een nieuwe pier voor aanvoer hulpgoederen voor Gaza
• Turkije verzet zich tegen samenwerking tussen Navo en Israël

De inval van Rusland in Oekraïne heeft tot een belangrijke geopolitieke fragmentatie geleid. In een aantal landen, vooral in het westen, heeft de inval geleid tot een verbod of strenge beperking op de invoer van Russische petroleum. Op datzelfde ogenblik beslisten echter een aantal andere landen – waaronder China, India en Turkije – de handelsbetrekking met Rusland op te voeren. Dat blijkt uit een rapport van de Hinrich Foundation, gebaseerd op het Oil Market Report van het International Energy Agency.

Opgemerkt wordt dat zowel de Verenigde Staten als het Verenigd Koninkrijk na de uitbarsting van de oorlog in Oekraïne een volledig verbod op de invoer van ruwe olie uit Rusland uitvaardigden. Drie jaar geleden daarbij nog een import van 600.000 vaten per dag opgetekend. Eind 2022 waren die trafieken echter tot nul herleid. Ook de Europese Unie, die traditioneel door een grote afhankelijk van olie uit Rusland wordt gekenmerkt, schroefde de import gevoelig terug. Vorig jaar werd nog een invoer van 600.000 vaten per dag geregistreerd. Dat betekende een daling met meer dan 80 procent tegenover twee jaar voordien. Ook in de regio Asia-Pacific – met onder meer Japan, Zuid-Korea, Australië en Nieuw-Zeeland – werd de invoer van Russische olie verlaagd.

Olietankers volgen sinds de uitbraak van de oorlog in Oekraïne naar andere bestemmingen. – Foto: Pixabay/Thanasis Papazacharias

“De teruglopende vraag naar Russische ruwe olie vanuit het westen creëerde echter een koopkans voor landen en regio’s die ervoor kozen om de westerse sancties niet te steunen”, voert de Hinrich Foundation aan. “Onder meer India schroefde de import van olie uit Rusland gevoelig op. Drie jaar geleden liet de invoer van Russische petroleum in India een niveau van amper 100.000 vaten per dag optekenen. Vorig jaar bleek die trafiek echter gestegen te zijn tot 1,9 miljoen vaten per dag. In geen enkel ander land ter wereld werd een gelijkaardige of grotere groei genoteerd.”

China, netto de grootste importeur van olie uit Rusland, liet eveneens een sterke stijging optekenen. Het land verhoogde de import van Russische olie tussen 2021 en 2023 met meer dan 40 procent. Ook Turkije dreef de import van Russische olie met nog eens 500.000 vaten per dag op. Verschillende andere regio’s – zoals Afrika, het Midden-Oosten en Latijns-Amerika – lieten een lichte stijging van de invoer van petroleum optekenen.

Verschuivende afhankelijkheden

“De dynamiek op de wereldmarkt voor ruwe olie onderstreept de bredere trends in de handelsrelaties die Rusland momenteel nastreeft”, werpt de Hinrich Foundation op. “Rusland wordt economisch steeds minder afhankelijk van het westen, terwijl steeds meer op China wordt gesteund. Die afhankelijk is het voorbije jaar met 7,1 procent toegenomen. China heeft in de nasleep van de invasie in Oekraïne zelfs een reddingslijn toegeworpen. De Atlantic Council meldde dat de Chinese export naar Rusland sinds 2021 met 121 procent is gegroeid, terwijl de uitvoer naar de rest van de wereld tijdens dezelfde periode met slechts 29 procent is toegenomen.

Rusland daarentegen vertoonde ook een grote daling in de afhankelijkheid van de Europese Unie. Daarbij wordt gewag gemaakt van een achteruitgang met 5,3 procent. Nu de geopolitieke spanningen toenemen, hebben ook Zuid-Korea en de Verenigde Staten stappen gezet om zich verder van China te distantiëren. “De Russische oliemarkt toont dat geopolitieke spanningen het potentieel hebben om de handel aanzienlijk te beïnvloeden”, stippen analisten aan. “De Russische export van ruwe olie is tijdens de oorlog in Oekraïne relatief stabiel gebleven, maar daarvoor was een verschuiving van de belangrijkste handelspartners noodzakelijk.”

Meer over dit onderwerp:

• Bulgarije daagt Gazprom voor rechter wegens geblokkeerde leveringen
• Rusland wil kerncentrale van Zaporizhzhia in Oekraïne opnieuw starten
• Oorlog in Oekraïne heeft Russische oligarchen 1 miljard dollar dividenden opgeleverd
• Moscow Exchange zet de handel in euro en dollar stop
• Wereldbank registreert Rusland als een natie met een hoog inkomen

De lidstaten van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (Navo) hebben het voorbije jaar in totaal 1,34 biljoen dollar geïnvesteerd. Dat betekent een stijging met 126 miljard dollar tegenover het jaar voorzien. Dat is de conclusie van een rapport van de organisaties Transnational Institute, Tipping Point North South en Stop Wapenhandel. De onderzoekers waarschuwen daarbij dat deze militaire budgetten een negatieve impact hebben op het klimaat. Gezamenlijk zouden de lidstaten van de militaire alliantie het voorbije jaar 233 miljoen ton broeikasgassen hebben geproduceerd. Daarmee is de Navo een grotere vervuiler dan een aantal landen.

“Het onderzoek toont dat militaire uitgaven de uitstoot van broeikasgassen verhogen, cruciale financiering voor de klimaatactie afleiden en zorgen voor een consolidatie van een wapenhandel die instabiliteit voedt”, wordt in het rapport aangevoerd. “Militaire uitgaven hebben de neiging om veel energie te verbruiken. Vliegtuigen verbruiken enorme hoeveelheden fossiele brandstoffen, net zoals militaire bases en logistieke centra. Militair materieel moet bovendien regelmatig worden bediend en onderhouden om gevechtsklaar te blijven. Dat alles brengt vervuiling met zich mee. Die vervuiling ligt zelfs hoger dan de broeikasgassen die door landen zoals Colombia of Qatar worden uitgestoten.”

De militaire alliantie Nato heeft het voorbije jaar 233 miljoen ton broeikasgassen geproduceerd. – Foto: Nato

“Tegen het einde van dit decennium moeten we de uitstoot radicaal verminderen”, zegt Nick Buxton. “Maar de grootste investering die wereldwijd – zeker in de Navo – moet worden geleverd – in een beperking van de militaire uitgaven, die de milieuproblemen vaak nog verergeren. De Navo telt 32 lidstaten. Daarmee verzamelt het militaire bondgenootschap amper 16 procent van alle landen in de wereld. Vorig jaar waren die lidstaten echter gezamenlijk 55 procent van de totale militaire uitgaven ter wereld. De Verenigde Staten alleen nemen meer dan tweederde van de uitgaven van het bondgenootschap voor hun rekening.”

Klimaatakkoorden

De toegenomen militaire uitgaven van de lidstaten van de Navo zullen nog eens 31 miljoen ton broeikasgassen in de atmosfeer brengen. Dat vertegenwoordigt een stijging van ongeveer 15 procent. Dat is het equivalent van de uitstoot van 6,7 miljoen auto’s. De Verenigde Staten – wiens leger al de grootste institutionele producent van broeikasgassen in de wereld is – waren met een militaire budgetverhoging van 55 miljard dollar verantwoordelijk voor het grootste deel van de stijging, gevolgd door Polen (16 miljard dollar), het Verenigd Koninkrijk (10,9 miljard dollar) en Duitsland (10,7 miljard dollar).

“Indien alleen al de stijging van de militaire uitgaven van de Navo zou worden omgebogen naar een positieve klimaatactie, zou de minimale klimaatfinanciering voor ontwikkelingslanden, zoals voorgesteld tijdens de klimaatonderhandelingen van de Verenigde Naties dit jaar, volledig kunnen worden gedekt”, wordt in het rapport opgemerkt. “Alle strijdkrachten in de wereld produceren minstens 5,5 procent van alle vervuiling die de aarde opwarmt. Dat is meer dan de totale ecologische voetafdruk van Japan.”

Het Intergovernmental Panel on Climate Change van de Verenigde Naties zegt dat de wereld de uitstoot tegen eind dit decennium met 43 procent moet verminderen om de ambitieuzere doelen van de Klimaatakkoorden van Parijs te halen. Om dat doel te bereiken moet de militaire uitstoot volgens de onderzoekers jaarlijks met minstens 5 procent worden verminderd. “Maar de lidstaten van de Navo gaan de verkeerde kant op”, merken de onderzoekers op. “De alliantie heeft vorig jaar een blijvende toezegging gedaan om ten minste 2 procent van hun nationale budgetten in hun leger te investeren. Verwacht wordt dat tweederde van de lidstaten die doelstelling dit jaar zal halen of overtreffen, tegenover slechts zes landen drie jaar geleden.”

Veiligheid

Defensiespecialisten noemen die investeringen noodzakelijk voor de veiligheid. Maar de onderzoekers werpen op dat deze inspanningen een tol eisen van de maatschappij door de opwarming van de aarde te stimuleren en financiële middelen van klimaatfinanciering af te leiden. Indien alle leden de doelstelling van 2 procent halen, zullen ze over vier jaar evenveel extra broeikasgassen veroorzaken als de jaarlijkse productie van Rusland. De extra militaire middelen – naar schatting 2,57 miljard dollar – zouden volgens schattingen van het United Nations Environment Programme (Unep) voldoende zijn om de kosten voor klimaataanpassing van landen met een laag en middelmatig inkomen gedurende zeven jaar te dekken.

“De echte begunstigden van de oplopende defensie-uitgaven zijn de wapenfabrikanten, die van de militaire alliantie een aantal beloftes voor investeringen heeft ontvangen”, merken de onderzoekers op. “De groei van de militaire budgetten wordt niet altijd onmiddellijk in de inkomsten en winsten van wapenfabrikanten weerspiegeld, want de productie en aankoop van het materieel kan vele jaren in beslag nemen. Het voorbije jaar nam de orderportefeuille van de tien grootste wapenfabrikanten van de wereld – waaronder Lockheed Martin, RTX Corporation en Northrop Grumman, gemiddeld met meer dan 13 procent toe. Dat is een indicatie voor de aankomende recordwinsten van de sector.”

“Er wordt nog opgemerkt dat er wel enkele milieubeschermende maatregelen werden genomen om de vervuiling door de wapenindustrie in te dammen, maar vooral in de Verenigde Staten en Europa worden deze regels steeds vaker terzijde geschoven wanneer ze worden bestempeld als een belemmering voor het verhogen van de productie”, geven de onderzoekers nog aan. De Navo heeft beloofd om tegen het midden van deze eeuw klimaatneutraal te opereren. “Toch is het vergroenen van de militaire operaties geen goede optie”, wordt er nog aangevoerd. “Er bestaat geen realistische alternatieve energiebron die tegen het midden van deze eeuw fossiele brandstoffen op grote schaal kan vervangen. Het verhogen van de defensie-uitgaven creëert ook een meer gemilitariseerde wereld in een tijd waarin meer samenwerking en vrede nodig is.”

Meer over dit onderwerp:

• Ruimtevaartbedrijven hebben orders van defensiesector nodig
• Lockheed Martin ontwikkelt artificiële intelligentie voor Amerikaans leger
• Navo sluit contract van 700 miljoen dollar voor aankoop Stinger-raketten
• Canada kondigt de bouw van een nieuwe reeks oorlogsschepen aan
• Militair contract tussen Rusland en Noord-Korea bedreiging voor wereldvrede

De klimaatkosten van de eerste twee jaar van de oorlog die Rusland tegen Oekraïne voert, lagen hoger dan de gezamenlijke jaarlijkse emissies van broeikasgassen van 175 landen. Naast het toenemende dodental en verregaande vernielingen zorgt het geweld daarmee voor een aanzienlijke verscherping van de mondiale klimaatcrisis. Dat is de conclusie van een rapport van het  Initiative on Greenhouse Gas Accounting of War (IGGAW). Volgens de studie heeft de Russische invasie in Oekraïne het equivalent van een uitstoot van minstens 175 ton koolstofdioxide gegenereerd. Het rapport is de meest uitgebreide analyse die tot nu toe over de klimaatkosten van conflicten is gemaakt. Het is ook de eerste keer dat herstelbetalingen zijn berekend voor oorlogsgerelateerde klimaateffecten.

“De oorlogsvoering heeft ook voor het klimaat zware gevolgen”, voeren de onderzoekers aan. “Er is niet alleen een toename van de uitstoot als gevolg van de directe oorlogsvoering, maar er moet ook rekening worden gehouden met de emissies van branden, de noodzaak voor de luchtvaart om vluchten om te leiden, een gedwongen migratie en lekken die door militaire aanvallen op de infrastructuur voor fossiele brandstoffen worden veroorzaakt. Bovendien moet ook gekeken worden naar de toekomstige emissies door de wederopbouw.

Rusland schaadt niet alleen Oekraïne, maar ook het mondiale klimaat. – Foto: Pixabay/Lukas Johnns

De emissies van de oorlogsvoering in Oekraïne bestaan vooral uit koolstofdioxide, lachgas en zwavelhexafluoride (SF6), het krachtigste broeikasgas. Die uitstoot komt overeen met de emissies die 90 miljoen auto’s op benzine een jaar lang produceren. Dit niveau ligt ook hoger dan de uitstoot van naties zoals Nederland, Venezuela en Koeweit twee jaar geleden.

“Historisch gezien hebben regeringen weinig rekening gehouden met de klimaatkosten van de oorlogsvoering en van het militair-industriële complex in bredere zin”, werpen de onderzoekers op. “Officiële gegevens zijn uiterst fragmentarisch of zelfs compleet onbestaande ??als gevolg van militaire geheimhouding en de beperkte toegang tot de frontlinies voor onderzoekers. De economische kosten van de broeikasgassen, die mondiale gevolgen zullen hebben, zijn nog minder goed bekend. Uit berekeningen kan nu echter worden afgeleid dat de Russische Federatie tijdens de eerste vierentwintig maanden van de oorlog in Oekraïne met een klimaatfactuur van 32 miljard dollar wordt geconfronteerd.”

Compensaties

De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties heeft al aangekondigd dat Rusland voor zijn oorlogsvoering aan Oekraïne compensaties moet betalen. Dat heeft de Raad van Europa aangezet een register van de veroorzaakte schade op te stellen, waarin ook de emissies van broeikasgassen zullen worden opgenomen. Bevroren Russische activa zouden kunnen worden gebruikt om de kosten te betalen. De schatting van de herstelbetalingen is gebaseerd op een rapport waarin de sociale kosten van de emissies van koolstofdioxide zijn berekend op een bedrag van 185 dollar per ton.

“Rusland schaadt Oekraïne, maar ook ons ??klimaat”, geeft onderzoeksleider Lennard de Klerk aan. “Deze conflictkoolstof is aanzienlijk en zal wereldwijd voelbaar zijn. De Russische Federatie zou hiervoor moeten betalen. Het betreft hier een schuld die Rusland verschuldigd is aan Oekraïne en de landen in het mondiale zuiden, die het meest te lijden zullen hebben onder de klimaatschade.”

In het rapport worden drie bronnen van de uitstoot onderkend. In eerste instantie is er sprake van de emissies die rechtstreeks aan de militaire activiteiten zijn gelinkt. Daarbij wordt gewag gemaakt van onder meer de brandstof die door de Russische troepen wordt verbruikt. Dat volume loopt tot nu toe al op tot 35 miljoen ton emissies en is daarmee de grootste bron van de uitstoot van broeikasgassen door de oorlogsvoering van Rusland in Oekraïne. Daarnaast is er ook de productie van explosieven, munitie en verdedigingsstellingen die door beide landen langs de frontlinies zijn opgetrokken en de brandstof die door bondgenoten wordt verbruikt om militaire uitrusting te leveren. Al deze activiteiten vertegenwoordigen samen een derde van de totale emissies die door de oorlog in Oekraïne worden veroorzaakt.

Nog een derde moet worden toegeschreven aan de enorme hoeveelheden staal en beton die nodig zullen zijn om de beschadigde en vernielde scholen, huizen, bruggen, fabrieken en waterinstallaties te reconstrueren. Er heeft al enige wederopbouw plaatsgevonden en in sommige gevallen zijn de vervangen bouwwerken opnieuw vernietigd. De omvang van de impact van deze emissies op lange termijn zal afhangen van de vraag of bij de wederopbouw traditionele, koolstof-intensieve technieken worden gebruikt of er daarentegen voor moderne duurzamere technieken en materialen zal worden gekozen. Het laatste deel van de emissies wordt veroorzaakt door branden, het omleiden van commerciële vliegtuigen, aanvallen op de energie-infrastructuur en de ontheemding van bijna zeven miljoen Oekraïners en Russen.

Sinds de invasie zijn de landschapsbranden aan beide zijden van de grens in omvang en intensiteit toegenomen. In de analyse worden 1 miljoen hectare verschroeide velden en bossen aan de oorlogsvoering gelinkt. Dit vertegenwoordigt 13 procent van de totale kosten die door de emissies van de oorlog worden veroorzaakt. De meeste branden waren dicht bij de frontlinies gesitueerd, maar kleine vuurhaarden liepen over het hele grondgebied van Oekraïne uit de hand omdat boswachters, brandweerlieden en uitrusting elders moesten worden ingezet. Bijna 40 procent van de 4.216 Oekraïense brandweerwagens is beschadigd.

Energie-infrastructuur

“Rusland richtte zich doelbewust op de energie-infrastructuur, vooral tijdens de eerste maanden van de oorlog, waardoor grote lekken van krachtige broeikasgassen ontstonden”, zeggen de onderzoekers nog. “Het methaan dat na de vernietiging van de pijpleidingen van Nord Stream 2 in zee terechtkwam, genereerde ongeveer 14 miljoen ton koolstofdioxide. Er wordt aangenomen dat nog eens 40 ton zwavelhexafluoride – het equivalent aan ongeveer 1 miljoen ton koolstofdioxide – in de atmosfeer is gelekt als gevolg van Russische aanvallen op het Oekraïense hoogspanningsnet. Zwavelhexafluoride wordt gebruikt om elektrische schakelapparatuur te isoleren en draagt tot de opwarming van het klimaat bijna 23.000 keer meer bij dan koolstofdioxide.

Verder is het brandstofverbruik van de internationale luchtvaart explosief gestegen omdat Europese en Amerikaanse commerciële luchtvaartmaatschappijen uit het Russische luchtruim zijn geweerd, terwijl Australische en enkele Aziatische luchtvaartmaatschappijen uit voorzorg omslachtige routes hebben genomen. De extra kilometers hebben minstens 24 miljoen ton koolstofdioxide gegenereerd. De gedwongen verplaatsing van mensen – die wegvluchten voor de gevolgen van het oorlogsgeweld of dienstplicht – heeft bijna 3,3 miljoen ton koolstofdioxide gegenereerd, zo blijkt uit de analyse. Hierin zit de transportgerelateerde uitstoot vervat van meer dan 5 miljoen Oekraïners die hun toevlucht zoeken in Europa, naast miljoenen intern ontheemden en Russen die Rusland ontvluchten.

“De analyse biedt de meest actuele en grondige momentopname van de gevolgen die de Russische invasie voor het klimaat heeft en helpt tevens een duidelijker beeld te geven over de milieukosten van conflicten”, zegt Ruslan Strilets, Oekraïens minister van milieubescherming en natuurlijke hulpbronnen van Oekraïne. “Het rapport zal een essentieel onderdeel vormen van het geding over herstelbetalingen die we tegen Rusland aan het opbouwen zijn.”

Over het algemeen worden de klimaatgevolgen van oorlog en bezetting slecht begrepen. Grotendeels dankzij de druk van de Verenigde Staten blijft de rapportage van militaire emissies vrijwillig. Bij de UN Framework Convention on Climate Change (UNFCCC) dienen slechts vier landen – bovendien onvolledig – gegevens over hun militaire uitstoot in. Uit een recent onderzoek is echter gebleken dat militairen jaarlijks bijna 5,5 procent van de mondiale uitstoot van broeikasgassen voor hun rekening nemen. Dat is meer dan het gezamenlijk deel van de luchtvaart en scheepvaart.

Dit maakt de ecologische voetafdruk van de mondiale militaire sector – zelfs zonder rekening te houden met conflictgerelateerde emissie-stijgingen – groter dan de impact van alle landen, op uitzondering van de Verenigde Staten, China en India. “De Russische invasie in Oekraïne heeft geleid tot een stijging van de militaire uitgaven, vooral in Europa, waardoor de vraag naar explosieven, staal en andere emissie-intensieve materialen is toegenomen”, stippen de onderzoekers aan. “Dit zal onvermijdelijk leiden tot een grotere militaire uitstoot, waar echter onvoldoende rekening mee wordt gehouden.”

“De nieuwe monetaire schatting van de klimaatschade benadrukt de belangrijke rol van de uitstoot van broeikasgassen die door conflicten worden veroorzaakt”, beklemtoont Linsey Cottrell, specialist milieubeleid bij het Conflict and Environment Observatory. “We hebben dan ook dringend een internationale overeenstemming nodig over de manier waarop conflicten en militaire emissies worden gemeten en aangepakt.”

Meer over dit onderwerp:

• Uitgeweken Oekraïners willen na de oorlog naar hun land terugkeren
• Oorlog maakt watercrisis in Soedan nog zwaarder
• Zoektocht naar kostenefficiënte economische sancties tegen Rusland
• Geweld in Gaza heeft belangrijke gevolgen voor het klimaat
• Arenden verleggen hun vliegroutes om conflicten in Oekraïne te vermijden

Met de Copa América, het Uefa Europees Kampioenschap, de Ronde van Frankrijk en de Olympische Spelen in Parijs beleeft de wereld een bijzonder drukke sportzomer. Veel moderne sportevenementen worden echter gehouden in landen met een verschrikkelijke staat van dienst op het gebied van de mensenrechten, zonder enige weerstand van fans, omroeporganisaties of overheden. Dat zegt Ofer Idels, docent sportgeschiedenis aan de Ludwig Maximilian Universität in München. In een wereld waar beroemdheden aan hoge morele normen worden gehouden – en consequenties ondervinden als ze tekortschieten – is deze inconsistentie volgens Idels opvallend. Idels wil daarbij begrijpen waarom sport vaak de controle ontwijkt die nochtans gemakkelijk wordt toegepast op andere evenementen en individuen.

Idels verwijst in zijn studie onder meer naar de Fifa World Cup die twee jaar geleden in Qatar werd georganiseerd. “Jaren vooraleer de eerste wedstrijd op gang werd gefloten, werd dat evenement ontsierd door aantijgingen over onder meer sportswashing, milieuschade en exorbitante kosten. De zwaarste beschuldigingen betroffen echter de zware schendingen van de mensenrechten, waaronder de behandeling door het land van vrouwen, de holebi-gemeenschap en arbeidsmigranten.”

Sport heeft vaak een dubieuze relatie met politiek. – Foto: Pixabay/Alexander Fox

“Onder deze wijdverspreide beschuldigingen bevond zich één bijzonder schrijnende statistiek”, vervolgt de wetenschapper. “Meer dan 6.500 arbeidsmigranten uit India, Pakistan, Nepal en Bangladesh lieten tijdens de bouwwerken van hotels en stadions ter voorbereiding op het voetbaltornooi het leven. Dit betekent dat elke minuut voetbal die op het toernooi werd gespeeld, gelijk staat met het verlies van één mensenleven. De Qatarese regering maakte daarbij trouwens gewag van slechts 47 overlijdens.”

“Deze misstanden waren in de aanloop naar de gebeurtenis geen geheim”, zegt Idels nog. “Toch hadden ze weinig invloed op de publieke opinie. In de weken voorafgaand aan het toernooi maakten fans zich meer zorgen over de gevolgen van het winterschema voor het reguliere voetbalseizoen, of over hun vermogen om in een moslimland alcohol te kunnen consumeren. De roep om een ??boycot sloeg niet aan en het evenement kreeg hoge kijkcijfers. In een poll van de Britse omroep BBC werd het evenement zelfs tot beste wereldkampioenschap voetbal van deze eeuw uitgeroepen.”

Deze situatie kon volgens Idels vooral dankzij hebzucht en corruptie worden gecreëerd. “Er is substantieel bewijs van corruptie binnen zowel de Fifa als Qatar, vooral met betrekking tot het biedingsproces voor het evenement”, beklemtoont de wetenschapper. “Uit rapporten blijkt ook dat sommige fans door de gastheer werden betaald om op commando te zingen en te zingen; terwijl beroemdheden enorme bedragen zouden hebben gekregen om het evenement bij te wonen en te steunen. Hierdoor werd de staat van dienst van Qatar op het gebied van de mensenrechten vergoelijkt.”

Dergelijke flagrante uitingen van hebzucht worden volgens Idels echter niet altijd met apathie beantwoord. “Drie jaar geleden kreeg de poging om de Europese Super League op te richten te maken met een wijdverbreide, heftige kritiek van fans, voetballers, managers en politici”, verduidelijkt hij. “Als gevolg daarvan werd de onderneming, die nochtans een waarde van meerdere miljoenen dollar vertegenwoordigde, snel stopgezet.”

Irrationele aantrekkingskracht

Objectief gezien zijn de mensenrechtenschendingen in Qatar volgens Idels onvergeeflijk. “De fascinatie van de mensheid voor sport is echter eerder emotioneel dan rationeel”, merkt hij op. “Dit betekent dat het uiterst moeilijk is om het probleem vanuit een objectief gezichtspunt te analyseren of uit te leggen. Het is daarom de moeite waard om te overwegen op welke manier de organisatoren mensenrechtenkwesties hebben aangepakt in de aanloop naar het wereldkampioenschap voetbal in Qatar. Kort voor de opening van het evenement schreven Fifa-president Gianni Infantino en secretaris-generaal Fatma Samoura daarrond een brief aan de deelnemende teams.

“Laten we ons nu alsjeblieft op het voetbal concentreren”, luidde het daarbij. “We weten dat voetbal niet in een vacuüm leeft en we zijn ons er evenzeer van bewust dat er overal ter wereld veel uitdagingen en moeilijkheden van politieke aard zijn. Maar laat alsjeblieft niet toe dat voetbal wordt meegesleurd in elke ideologische of politieke strijd die er bestaat.”

“Een dergelijke uitspraak lijkt misschien cynisch en berekend”, werpt Idels op. “Tegelijkertijd weerspiegelen deze woorden echter een wijdverbreide perceptie dat moderne sporten puur, universeel en autotelisch – de betekenis van de activiteit op zich en niet als een middel om een doel te bereiken – zijn. Dit komt vaak tot uiting in beweringen waarin opgemerkt wordt dat sport een kunst is of dat sport gescheiden moet blijven van de politiek. De aantrekkingskracht van sport voor zowel deelnemers als toeschouwers ligt daarom in de directheid van het gebeuren en het vermogen om mensen te verenigen in een actuele authentieke ervaring. De mannen en vrouwen op het veld blijken veel meer dan bezwete mensen die korte broeken dragen en tegen een bal trappen. Voor toeschouwers gaat het hier om helden van pure schoonheid.”

“Dit zou ons kunnen helpen de opvallend en paradoxaal verschillende reacties op de World Cup in Qatar en de Super League te begrijpen”, zegt de wetenschapper nog. “De Super League had tot doel de traditionele structuur van het voetbal over te nemen om grote clubs te bevoordelen boven kleinere concurrenten, maar dat werd gezien als een hebzuchtige belediging van de puurheid van de sport. Fans hebben het dodental van de World Cup in Qatar echter wellicht kunnen aanvaarden als een noodzakelijk offer om de universele, bindende kracht van de moderne sport te behouden.”

Olympische Spelen Berlijn

“Het cruciale moment bij het vormgeven van het moderne sportethos waren de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn, waar het evenement duidelijk in het teken van het nazisme stond”, geeft Idels aan. “Die controversiële gebeurtenis leidde tot een wijdverbreide boycotbeweging, waarin werd betoogd dat de organisatie van de Olympische Spelen onder een fascistisch en antisemitisch regime de zuiverheid van de sport zou aantasten en het nazistische Duitsland tegenover een mondiaal publiek zou rechtvaardigen. Niettemin vonden de Olympische Spelen plaats, wat een krachtige demonstratie vormde van het vermogen van de sport om de wereld onuitsprekelijke misdaden over het hoofd te laten zien. Onderdrukkende naties volgen momenteel nog steeds dit voorbeeld.”

“Bijna honderd jaar later is Qatar kandidaat om de Olympische Spelen van 2036 te organiseren”, werpt Idels op. “Gezien het dodental van de World Cup twee jaar geleden voetbal, is het waarschijnlijk dat een dergelijke gebeurtenis aan nog eens duizenden arbeiders het leven zal kosten. Dit zou op een krachtig verzet moeten stuiten.”

Meer over dit onderwerp:

• Sport moet vaak met ethische spanningen afrekenen
• Sport is niet in staat politieke knelpunten te ontwijken
• Internationale sport is een kanaal voor geopolitiek
• Sport is een podium voor nationale symboliek
• Sport kan politieke inzichten van fans veranderen

Terwijl Europa zich voorbereidt op een langdurig conflict aan de oevers van de Zwarte Zee, moet het gebied zich inzetten voor het optimaliseren van de transportcorridor van de Donau om ervoor te zorgen dat de Zwarte Zee vrij en open blijft. Dat blijkt uit een rapport van Kaush Arha (voorzitter van het Free & Open Indo-Pacific Forum), Ben Hodges (voormalig commandant van US Forces Europe) en George Scutaru (een voormalige nationale veiligheidsadviseur van de president van Roemenië).

“De oorlog in Oekraïne blijft het toegenomen verband tussen economie en veiligheid accentueren”, werpen de auteurs op. “Daarbij wordt Oekraïne door de Russische blokkade gedwongen zijn graanexporten naar havens langsheen de Roemeense Donau en Zwarte Zeehavens te verleggen. De Russische controle over de Krim, gekoppeld aan de uitgesproken wens van de Russische top om de gehele kustlijn van Oekraïne te annexeren en de tijdelijke bezetting van het Slangeneiland aan de monding van de Donau, wijzen op de kwaadaardige bedoelingen van het land om de vrijheid van scheepvaart over het grootste deel van de Zwarte Zee te ontzeggen.”

Levensbelangrijk toegangspunt tot Zwarte Zee

Opgemerkt wordt dat de Bosporus en de Donau de twee levensbelangrijke toegangspunten tot de Zwarte Zee vormen. “Turkije garandeert, vooral omwille van zijn geografische controle over de Bosporus, de vrijheid van scheepvaart in de Zwarte Zee”, voeren de auteurs aan. “Dit laat aan de Europese Unie en de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (Navo) de opdracht om ervoor te zorgen dat een gemoderniseerde Donau een open kanaal naar de Zwarte Zee behoudt om de vrede en welvaart in Zuidoost-Europa en het hele continent in het algemeen te bevorderen.”

De Donau moet tot een belangrijke verkeersader worden uitgebouwd. – Foto: Pixabay/Falco

Bij het moderniseren van het transport over de Donau moeten volgens de auteurs twee duidelijke vereisten naar voor worden geschoven. “In eerste instantie bevestigt de Donau zijn cruciale positie als handelsader voor het transport van landbouwproducten (granen) door Zuidoost-Europa – ook vanuit Oostenrijk, Slowakije, Hongarije, Servië, Roemenië, Bulgarije, Moldavië en Oekraïne.

In de nabije toekomst zullen de Russische bezetting van de Krim en de aanhoudende dreiging voor alle Oekraïense havens ervoor zorgen dat de Donau de belangrijkste handelsader wordt voor de export van Oekraïens graan. Daarom moet de Europese Unie, in nauwe samenwerking met de oeverstaten van de rivier, dringend de nodige maatregelen te nemen om de transportcorridor van de Donau te optimaliseren en op die manier de Europese landbouw een maximaal concurrentievoordeel te bieden.”

“In tweede instantie wordt de paraatheid van de Navo bij het mobiliseren van militaire middelen vanuit Duitsland naar het oostfront ernstig beperkt door een aantal knelpunten op de bestaande wegennetwerken en spoorverbindingen. Volgens sommige berichten is het beschikbare spoorwegnet slechts in staat minder dan 20 procent van de benodigde activa te mobiliseren.”

“De Donau biedt een gunstige transportcorridor om tegemoet te komen aan de nieuwe doctrine van de Navo voor de voorwaartse houding bij het verplaatsen van brandstof, munitie en zware bepantsering naar de frontlinies, vooral naar het kwetsbare zuidoostelijke front. Binnenschepen kunnen dit zware materiaal vanuit belangrijke logistieke knooppunten van het Amerikaanse leger in Mannheim en de Navo in Ulm op een efficiënte manier over de Rijn en de Donau naar de Zwarte Zee transporteren. Het zou verstandig zijn indien de Navo en de Europese Unie en de Europese Unie met de nodige urgentie prioriteit zouden geven aan de modernisering van de Donau voor militair transport.”

Wederopbouw Oekraïene

“Een gemoderniseerde transportcorridor op de Donau zal niet alleen een stimulans kunnen vormen voor de landbouweconomieën van Zuidoost-Europa en de Navo, maar kan ook van cruciaal belang zijn voor de wederopbouw van Oekraïne”, betogen Arha, Hodges en Scutaru. “Door een verbetering van de commerciële infrastructuur en connectiviteit in heel Zuidoost-Europa kan de aantrekkelijkheid van de regio voor industriële ontwikkeling vergroten, waardoor de Europese en mondiale toeleveringsketens minder risico zouden lopen.”

“De Donau zal ook dienen als een noodzakelijke verkeersader voor een betere transcontinentale handel met de Kaukasus en Centraal-Azië. De ontwikkeling van het transport over de Donau en de daaruit voortvloeiende omschakeling van het verkeer van treinen en vrachtwagens naar binnenvaartschepen zou er ook toe bijdragen dat Europa zijn doelstellingen op het gebied van duurzame energie kan halen. Wel is het cruciaal om de negatieve ecologische gevolgen van het toegenomen verkeer over de rivier te minimaliseren en te verzachten.”

Bij de modernisering van de Donau moet volgens de auteurs met vier principes rekening worden gehouden. “In de eerste plaats zou het vrije verkeer van goederen en personen, zoals verankerd in de Schengen-akkoorden, moeten worden gestimuleerd”, zeggen ze. “De Donau telt tien oeverstaten. Zeven naties zijn lid van de Europese Unie, terwijl de drie anderen hun kandidaat voor toetreding tot dat blok hebben ingediend. In de tweede plaats moet de Donau door de Navo worden aangewezen als een strategische corridor voor de veiligheid. Daarbij moeten operationele oefeningen en evaluaties worden gepland om de optimale paraatheid van die corridor te garanderen.”

“In de derde plaats moet een optimale instroom van binnenvaarttransport worden verzekerd. Dat moet worden gerandeerd door een noodzakelijke modernisering van de infrastructuur, waaronder de bouw van verbeterde sluizen, het vrijmaken van bruggen en de organisatie van baggeroperaties. Tenslotte moet een investeringsvriendelijke beleid de proliferatie van industrieën langs de rivier vergemakkelijken, waardoor het economische potentieel van Zuidoost-Europa wordt geoptimaliseerd.” Volgens Arha, Hodges en Scutaru zou het passend zijn om een deel van de bevroren Russische activa – ruim 300 miljard euro – aan de modernisering van de Donau te besteden.

Meer over dit onderwerp:

• Vrachttransport op Donau vorig jaar tot een historisch dieptepunt gezakt
• Grensovergangen nog steeds hinderpaal voor het goederentransport op de Donau
• Transcarpathia bouwt een nieuwe rivierhaven met toegang tot de Donau
• Milieugroep zet 1,6 miljoen steuren uit in de Donau
• Dertigtal landen beloven steun aan heropbouw Oekraïense culturele sector

De Russische economie heeft tijdens het eerste kwartaal van dit jaar een groei met 5,4 procent laten optekenen. Dat blijkt uit een rapport van het Russisch statistisch bureau Rosstat. De groei moet in belangrijke mate worden toegeschreven aan de groei van militaire uitgaven door de oorlog in Oekraïne. De Russische dictator Vladimir Poetin heeft ontkend dat de militaire uitgaven voor het offensief in Oekraïne tot een onhoudbaar niveau zijn gestegen.

Sinds de inval van Rusland in Oekraïne meer dan twee jaar geleden heeft de Russische regering de nationale economie zwaar gemilitariseerd. De enorme uitgaven van die militaire operaties hebben de Russische economie geholpen om de negatieve impact van de westerse sancties op te vangen. De oplopende militaire uitgaven hebben echter ook de inflatie gestimuleerd, terwijl tegelijkertijd een vergelijking wordt gemaakt met de op hol geslagen defensie-uitgaven die de Sovjet-Unie in de jaren tachtig in de problemen brachten. Tijdens het laatste kwartaal van vorig jaar werd al een economische groei met 4,9 procent opgetekend, maar tegelijkertijd is gebleken dat de Russische inflatie inmiddels tot 7,8 procent is opgelopen.

De oorlog in Oekraïne heeft de Russische militaire investeringen gestimuleerd. – Foto: Pixabay

Tijdens een staatsbezoek aan China ontkende de Russische dictator Poetin echter dat de enorme militaire uitgaven van zijn regering, die volgens hem meer dan 8 procent van het bruto binnenlands product bedroegen – een onhoudbaar niveau hadden bereikt. “Er zijn nog geen problemen”, beklemtoonde Poetin. “In de Sovjet-Unie vertegenwoordigden de militaire uitgaven in het midden van de jaren tachtig van de voorbije eeuw 13 procent van het bruto binnenlandse product. Rekening houdend met de toestand van de economie, de macro-economische indicatoren en de prognoses van de begrotingsinkomsten, hebben de gecombineerde uitgaven voor defensie en veiligheid van ruim 8 procent geen cruciale impact.”

Eerder had Poetin gezegd dat de Russische militaire uitgaven een geweldige hulpbron waren die zorgvuldig en efficiënt moet worden gebruikt. Hij voegde eraan toe dat experts geloven dat de Russische staatsfinanciën nog steeds ruimte hebben om nog hogere uitgaven te kunnen opvangen. De Russische dictator heeft daarbij aangegeven dat hij met de Russische militaire uitgaven de budgetten van Oekraïne en zijn westerse geldschieters wil overtreffen. Die strategie zal volgens hem uiteindelijk ook leiden tot een overwinning op het slachtveld.

Diepe recessie vermeden

De heroriëntatie van de export van Russische energie, cruciaal voor de nationale economie, naar landen zoals China en India heeft de regering van Poetin geholpen om een compensatie te vinden voor de westerse sancties. Vele analisten hadden nochtans voorspeld dat die sancties Rusland in een diepe recessie zouden duwen. China is de voorbije twee jaar de belangrijkste economische bondgenoot van Rusland geworden, maar wordt daarvoor door de Verenigde Staten geviseerd.

Poetin uitte dan ook kritiek op de Amerikaanse pogingen om druk uit te oefenen op de Chinese overheid vanwege diens banden met het Russische regime. “De Amerikaanse dreigementen met sancties tegen Chinese banken en bedrijven die zaken doen met Rusland, zijn onwettig”, beklemtoonde Poetin.  “Kredietverstrekkers in beide landen zijn bezig om problemen met grensoverschrijdende betalingen op te lossen.”

De toegenomen militaire uitgaven van Rusland hebben het land weliswaar geholpen om een sterke economische groei te realiseren, maar hebben daarnaast in eigen land tot een aantal economische problemen geleid. “Er was tijdens de maand april in Rusland sprake van een inflatie van 7,8 procent”, merkte Rosstat op. Dat niveau is ver verwijderd van de officiële doelstellingen van de Russische regering, die een inflatie van 4,0 procent vooropgestelde. In een poging om de stijgende prijzen af te remmen, heeft de Russische centrale bank haar belangrijkste rentetarief naar 16 procent verhoogd.

“Delen van de nationale economie die niet door de militaire activiteiten worden ondersteund, zoals de dienstenindustrie of de informaticasector, kampen met een recordgebrek aan arbeidskrachten”, merken analisten op. “Vele jonge Russische mannen hebben immers het leger dienen te vervoegen, hebben het land verlaten of zijn door de bloeiende wapenindustrie gerekruteerd.”

Meer over dit onderwerp:

• Russische militaire topkader beschuldigd van oorlogsmisdaden
• Bevroren Russische activa moeten herstel Oekraïne financieren
• Oorlog in Oekraïne bedreigt invloed van Rusland op de regio
• Rusland verliest in Oekraïne duizend soldaten per dag
• Ook muziekplatform Spotify neemt sancties tegen Rusland