De Verenigde Staten blijven de grootste wapenexporteur ter wereld, maar Europa is de voorbije jaren de belangrijkste klant gebleken. Dat blijkt uit een rapport van het Stockholm International Peace Research Institute (Sipri) over de wereldwijde wapenverkopen die tussen 2020 en 2024 werden geregistreerd. Opgemerkt werd dat Oekraïne tijdens die periode de grootste wapenimporteur ter wereld geworden, maar ook Europese lidstaten van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (Navo) bleken aanzienlijk meer wapenaankopen in de Verenigde Staten te hebben gedaan.

Het rapport van het Sipri toont aan dat de Verenigde Staten de voorbije jaren hun wapenverkopen hebben uitgebreid. Die stijging is vooral te danken aan een sterkere afzet in Europese landen en een grote vraag naar de geavanceerde gevechtsvliegtuigen en langeafstandsraketten die door de Verenigde Staten kunnen worden geleverd.

“Het is de eerste keer in twee decennia dat Europa de grootste wapenklant van de Verenigde Staten is”, benadrukte onderzoeksleider Pieter Wezeman. “Oekraïne alleen al nam de voorbije vijf jaar nagenoeg 10 procent van de volledige export van de Amerikaanse wapenindustrie voor zijn rekening. Daarbij kon een sterke stijging worden opgetekend nadat Rusland in februari 2020 zijn oorlog tegenover Oekraïne lanceerde.”

Een F-35A LIghtning II van het Amerikaanse defensiebedrijf Lockheed Martin. – Foto Lockheed Martin/Liz Lutz

Met belangrijke contracten die al voor toekomstige verkopen zijn gesloten, zullen de Verenigde Staten volgens Wezeman waarschijnlijk nog enige tijd bovenaan de lijst blijven staan. “De Europese lidstaten van de Navo hebben in de Verenigde Staten nog bestellingen voor bijna vijfhonderd gevechtsvliegtuigen en veel andere wapens lopen”, verduidelijkte de onderzoeker.

Volgens het rapport vertegenwoordigden West-Europa en de Verenigde Staten de voorbije vijf jaar nagenoeg 75 procent van de totale wereldwijde wapenexport. De Verenigde Staten hadden in die export een aandeel van 43 procent. Op de tweede plaats volgt Frankrijk, dat met een aandeel van ongeveer 10 procent Rusland naar de derde plaats verdreef. Wezeman benadrukte dat het Franse marktaandeel in belangrijke mate te danken was aan de verkoop van het gevechtsvliegtuig Rafale aan Griekenland en Kroatië en militaire hulp aan Oekraïne.

Tegenover de vijf jaar voordien konden de Verenigde Staten volgens Sipri hun wapenexport nog met 21 procent opvoeren. Amerikaanse wapenfabrikanten leverden in totaal aan 107 landen. Europa nam 35 procent van de Amerikaanse wapenexport voor zijn rekening en is daarmee de grootste klant van de wapenfabrikanten uit de Verenigde Staten geworden. “Dat is echter niet altijd het geval geweest”, merkte Wezeman op. “Tussen 2015 en 2019 bedroeg het Europese aandeel in de Amerikaanse wapenexport slechts 13 procent. De Amerikaanse wapenuitvoer naar Europa is sindsdien dan ook met 233 procent gestegen.”

“Wapenoverdrachten, in de vorm van verkoop of donatie, worden al lang door regeringen gebruikt voor het smeden van politieke banden die moeilijk te verbreken zijn”, werpt Wezeman op. “Maar nu de spanningen tussen Verenigde Staten en Europa oplopen – waarbij de eerste de laatste vraagt ??om zelf de verantwoordelijkheid over zijn eigen verdediging te nemen – zijn de Europese landen gedwongen om hun uitgaven aanzienlijk te verhogen. Het valt echter nog af te wachten of Europeanen meer in de Verenigde Staten gemaakte producten zullen blijven kopen of zich zullen richten op producten van eigen bodem.”

De regio van het Midden-Oosten volgt Europa op het gebied van wapenaankopen uit de Verenigde Staten op korte afstand. Het Midden-Oosten nam de voorbije vijf jaar 33 procent van de Amerikaanse wapenexport af. Bij de individuele landen in Saoedi-Arabië trouwens de grootste afnemer van de Amerikaanse wapenindustrie.

Rusland in problemen

“De Verenigde Staten danken hun aantrekkelijkheid als wapenleverancier vooral aan hun capaciteit om producten te leveren die geavanceerde aanvallen op lange afstand, zoals gevechtsvliegtuigen, kunnen mogelijk maken”, werpen de onderzoekers. “Ook Amerikaanse raketten die doelen op lange afstand kunnen raken, blijken wereldwijd bijzonder gegeerd te zijn. De Verenigde Staten vertegenwoordigden de voorbije vijf jaar bijna de helft van de wereldwijde export van deze categorie militaire producten.”

In tegenstelling tot de Verenigde Staten moesten de Russische wapenfabrikanten de voorbije vijf jaar met een dalende export afrekenen. Tegenover de periode tussen 2015 en 2019 was er daarbij sprake van een terugval met 64 procent. De inzinking begon trouwens nog voordat Rusland onderworpen werd aan westerse sancties voor de inval in Oekraïne.

“Twee van de belangrijkste handelsrelaties van de Russische wapenindustrie – India en China – waren al voor 2022 verzwakt”, betoogde Wezeman. “India bleek steeds meer andere leveranciers te bevoordelen, terwijl China meer wapens uit zijn eigen opkomende wapenindustrie haalde.”

Sancties hebben de wapenhandel in Rusland echter niet volledig gestopt. De voorbije vijf jaar leverde de Russische wapenindustrie aan 33 landen. Die uitvoer ging voor 74 procent naar de regio Asia-Pacific en voor 12 procent naar Afrika. Er moet daarbij echter worden opgemerkt dat tweederde van de Russische wapenexport is geconcentreerd in slechts drie landen: India (38 procent), China (17 procent) en Kazachstan (11 procent).

Hoewel Rusland de volgende jaren nog een aantal wapenleveringen heeft gepland voor India, Iran en Saoedi-Arabië, zijn de cijfers vrij laag vergeleken met zijn westerse concurrenten”, werpt Wezeman nog op. “Dit betekent dat Rusland voor zijn wapenindustrie mogelijk extra kopers zal moeten zoeken of de banden met het westen zal moeten herstellen.”

Meer over dit onderwerp:

• Europees Parlement keurt defensiebudget van 1,5 miljard euro goed
• Rheinmetall heeft inmiddels een grotere beurswaarde dan Volkswagen
• Europese defensie moet aan eengemaakt aankoopbeleid werken
• Leonardo verwacht de volgende jaren een stijgende omzet
• Italië wil defensiebestedingen met Europese garanties ondersteunen
• Indonesië heeft nog geen beslissing genomen over raketaankopen
• Europese Unie moet ook eigen wapenproductie opvoeren
• Oekraïne voert aankoop militaire drones dit jaar verder op
• Europeanen tonen sterke consensus over steun aan Oekraïne
• Spanje belooft nationaal defensiebudget verder op te drijven

De automobielsector is de meest ontwrichte de grote industrie van de wereld. Dat blijkt uit een rapport van consulent AlixPartners over de krachten die de wereldeconomie vormgeven, gebaseerd op een enquête bij 3.200 leidinggevenden. De automobielindustrie sprong in de rangschikking over sectoren zoals gezondheidszorg, technologie en financiële dienstverlening. Opgemerkt wordt dat de automobielsector met een aantal belangrijke uitdagingen wordt geconfronteerd, zoals de ongelijke groei van de elektrische aandrijflijnen, geautomatiseerde rijtechnologieën en geherconfigureerde leveringsnetwerken.

De automobielindustrie haalde in de Disruption Index van AlixPartners een score van 76,7 procent. Dat betekende een stijging met 4,7 procent tegenover vorig jaar. Met deze uitslag werd in de sector twee opeenvolgende jaren van verbetering tenietgedaan. De meest uitgesproken toename van ontwrichting werd opgetekend bij leidinggevenden uit de aftermarket, de gedeelde mobiliteit en vlootactiviteiten. Maar ook bij de leveranciers, de dealers en de traditionele autofabrikanten werd er vaker van een ontwrichting gewag gemaakt.

De automobielindustrie wordt met een opmerkelijk aantal uitdagingen geconfronteerd. – Foto: BMW Group

De autofabrikanten en leveranciers maakten vooral gewag van krachten die in de toeleveringsketens aan het werk zijn, ook al weegt de impact van de beperkingen rond de uitbraak van de covid-pandemie steeds minder zwaar. De kosten van materialen en componenten vormden de grootste uitdaging voor een derde van de leidinggevenden uit deze sector. Drie problemen bleken zwaarder te wegen dan heffingen en protectionisme of de beschikbaarheid en de betrouwbaarheid van leveranciers.

“Een gebrek aan realtime inzicht in de toeleveringsketens blijft een groot probleem en maakt het voor leidinggevenden moeilijk om aan actie prioriteit te geven”, benadrukt Dan Hearsch, analist bij AlixPartners. “Daarom moeten bedrijven momenteel meer dan ooit een diepgaand en grondig begrip nodig hebben om hun werkelijke situatie en opties voor de toekomst correct te kunnen inschatten.”

Andere aandachtspunten zijn de inflatie en de hoge rentetarieven, die de prijzen en vraag hebben beïnvloed. Een groot percentage van de ondervraagden gaf aan nog steeds van plan te zijn om in China te investeren, maar bijna 70 procent merkte op meer in andere regio’s te zullen opschalen. Eveneens 70 procent verwachtte dit jaar transformationele kansen op het gebied van fusies en overnames te benutten in een poging om de disruptieve krachten te kunnen opvangen. Dat percentage wordt overtroffen door bestuurders uit de technologiesector.

Met de uitkomst van besluiten rond invoerheffingen en mogelijke vergeldingsmaatregelen die nog moeten worden uitgevoerd, waren ook geopolitieke spanningen, samen met veranderende marktstructuren, in de resultaten van het rapport duidelijk merkbaar. Dat kwam vooral naar voor wanneer problemen rond China ter sprake kwamen.

Meer dan twee derde van de autobestuurders wereldwijd gaf aan van plan te zijn om zijn groeistrategieën aan te passen als reactie op de spanningen tussen de Verenigde Staten en China. Toch maakten weinig bestuurders zich zorgen over de complexiteit en de kosten van acties om meer investeringen uit China weg te leiden of het verlies van de toegang tot de Chinese binnenlandse markt.

Talent

Hoewel de potentiële impact van invoerheffingen en andere protectionistische maatregelen aanwezig is na de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten, wordt ook vaak gewezen naar een tekort aan beschikbaar talent. Meer dan de helft van de respondenten uit de autosector gaf aan zich zorgen te maken over de bestaande strategie van hun bedrijf om toptalent aan te trekken. Daarmee blijkt dit knelpunt in de autosector veel erger dan in andere industrieën.

“De openhartige erkenning van bekommernissen over het personeel zegt nog veel meer wanneer men beseft dat de leidinggevenden uit de sector in het algemeen hun vaardigheden op het gebied van talentmanagement en de bedrijfscultuur op een positieve manier beoordelen”, benadrukken de onderzoekers. “Het is duidelijk dat de autosector met een vaardigheidskloof geconfronteerd wordt, vooral nu de automobielindustrie en de technologiewereld samenkomen. Het is een kloof die de autosector over het algemeen niet intern opvult.”

Opvallend is dat de adoptie van meer kunstmatige intelligentie (AI) en digitale projecten door een meerderheid van de leidinggevenden in de automobielsector vooral werd gezien als een kans om inkomsten te genereren, in plaats van een methode om alleen maar kosten te besparen. Hoewel autonome wagens en bestuurdersassistentie als de toonaangevende disruptieve krachten werden bestempeld, werden die technologieën ook beschouwd als de mogelijkheden die de meeste kans hebben om de automobielsector vooruit te helpen.

Toch gaf een groot aantal respondenten aan dat de toepassing van artificiële intelligentie ook bekommernissen oproepen over de naleving van de regelgeving. Bovendien betoogden de betrokken zich erover zorgen te maken dat een overdreven afhankelijkheid van artificiële intelligentie het kritisch denken en probleemoplossend vermogen van werknemers zou kunnen verminderen.

Meer over dit onderwerp:

• Truckbouwer Scania biedt batterijproducent Northvolt operationele hulp
• Jaaromzet Hyundai vorig jaar met 11,9 procent gestegen
• Bosch zag operationele winst vorig jaar met een derde dalen
• Verenigde Staten nu belangrijkste markt voor Jaguar Land Rover
• Tesla wil meer dan 120.000 Cybertrucks per jaar bouwen

Overbodige werknemers uit de Duitse autosector vinden vaak een reddingsboei bij defensiebedrijven. Dat hebben analysten van het bureau Bloomberg gemeld. Terwijl de automobielindustrie zich gedwongen voelt arbeidsplaatsen te schrappen, moeten veel bedrijven uit de militaire sector hun personeelsbestand uitbreiden.

In heel Europa kan een opmerkelijke stijging van de uitgaven voor defensie worden opgetekend. Dit betekent een belangrijke stimulans voor de activiteiten van wapenfabrikanten, die kunnen profiteren van de oorlogen in Oekraïne en het Midden-Oosten en de oproepen van Donald Trump, winnaar van de presidentsverkiezingen in de Verenigde Staten, om meer in landsverdediging te investeren. Trump heeft zijn bondgenoten in Europa onder druk gezet om meer militaire uitgaven te doen, terwijl die landen proberen om overheidsgelden naar binnenlandse bedrijven en arbeidsplaatsen te kanaliseren.

De defensiesector kan een uitweg bieden aan werknemers die in de automobielindustrie overbodig zijn geworden. – Foto: Lockheed Martin

Tegelijkertijd worstelt de Europese automobielindustrie met een stagnerende vraag naar elektrische voertuigen en een toenemende concurrentie uit China. Inmiddels hebben al een aantal leveranciers van onderdelen – waaronder Continental, Bosch en Schaeffler – afvloeiingen aangekondigd.

De Duitse automobielindustrie telt momenteel 770.000 arbeidsplaatsen. Volgens het adviesbureau PriceWaterhouseCoopers (PwC) zal de sector echter naar verwachting tegen eind dit decennium 12 procent van zijn tewerkstelling verliezen. Diverse bedrijven uit de defensiesector hebben daarentegen plannen voor aanwervingen bekend gemaakt. Die aanwervingen blijken noodzakelijk om de toename aan militaire bestellingen te kunnen bijhouden.

Radarfabrikant Hensoldt uit München voert zelfs gesprekken om volledige teams van twee afzonderlijke producenten van autocomponenten over te nemen. In één geval is er zelfs sprake van nagenoeg honderd werknemers. Rheinmetall, fabrikant van tanks en munitie, maakte in juni bekend van plan te zijn om maximaal 100 werknemers van bandenfabrikant Continental in dienst te nemen. De Franse treinfabrikant Alstom maakte eveneens bekend in gesprek te zijn om een ??overbodige productielocatie in de Duitse stad Görlitz over te dragen aan het Duits-Franse wapenbedrijf KNDS Group.

Consolidatie

Oliver Dörre, chief executive van Hensoldt, ziet voor Duitse defensiebedrijven een kans om innovatie te stimuleren op belangrijke gebieden zoals artificiële intelligentie en softwareontwikkeling. De voorbije decennia was er in Duitsland sprake van een militaire onderinvestering. “Hoewel het politieke klimaat in Duitsland wankel blijft, sluit herbewapening in het volgende decennium aan bij de politieke noodzaak om de economie te versterken”, benadrukte Dörre. “De huidige discussie in de verkiezingscampagne besteedt veel interesse aan een beleid om de Duitse economie opnieuw te versterken. Ik denk dat de defensiesector en de veiligheidsindustrie hierin een belangrijke rol kan spelen.”

“Hensoldt kan een rol spelen in de consolidatie van de Europese defensiesector”, betoogde Dörre. “Voor Hensoldt wordt 2025 een jaar van nieuwe partnerschappen. We zijn goed voorbereid om, wanneer de zaken in beweging komen, onmiddellijk te kunnen handelen. Hensoldt heeft de productie opgevoerd sinds Rusland in 2022 Oekraïne binnenviel. Op dat ogenblik besliste ook Duitsland om zijn militaire uitgaven op te voeren.

Hensoldt verhoogde recent zijn doelstellingen op middellange termijn. Er wordt nu gemikt op een jaarlijkse omzetgroei van 10 procent. Tegen eind dit decennium zou de omzet van het bedrijf tot ongeveer 5 miljard euro moeten worden verdubbeld. Dörre benadrukte echter dat politici meer duidelijkheid moeten verschaffen over hun plannen voor de uitgaven op langere termijn, zodat aannemers investeringen kunnen doen om hun capaciteit uit te breiden.

Meer over dit onderwerp:

• Navo vraagt van lidstaten groter budget voor militaire investeringen
• Mogelijk zal Europa steun voor Oekraïne moeten verdubbelen
• US Space Force zoekt mogelijke partnerships in Japan
• Griekenland verdubbelt volgend jaar zijn budget voor defensie
• Japan wil belastingverhoging om grotere militaire uitgaven te dekken

De recente crisis bij Volkswagen onderstreept op welke manier verstoringen in de toeleveringsketen financiële risico’s kunnen vergroten. Dat blijkt uit een studie van de Complexity Science Hub (CSH) in Wenen, waarin wordt getoond hoe risico’s zich van de reële economie naar de financiële sector verspreiden.

“Wanneer de grootste autofabrikant van Europa voor grote uitdagingen staat, reikt de impact veel verder dan de autosector”, benadrukt onderzoeksleider Ziata Tabachová, wiskundige aan de Complexity Science Hub. “Dit vormt potentieel een bedreiging voor het bredere financiële systeem. De recente aankondiging van Volkswagen over ontslagen, in combinatie met soortgelijke waarschuwingen bij toeleveranciers zoals Bosch in Duitsland en ook Brawe en Adient in Tsjechië, benadrukt de groeiende risico’s.”

“Naarmate de crisis bij Volkswagen verergert, zou de bestaande economische instabiliteit kunnen worden verergerd”, geeft Tabachová nog aan. “Als reactie op de sluiting van de fabrieken van Volkswagen verlaagde Moody’s de kredietwaardigheid van het bedrijf. Bovendien wordt in een rapport van de Duitse Centrale Bank over volgend jaar gewaarschuwd voor een toenemend aantal faillissementen. Deze situatie onderstreept op welke manier verstoringen in de toeleveringsketen financiële risico’s kunnen vergroten.”

Problemen bij individuele ondernemingen kunnen hele toeleveringsketen besmetten. – Foto: Volkswagen

De studie presenteert een model dat de cruciale rol van verstoringen in de toeleveringsketen bij het vergroten van financiële risico’s kwantificeert, met diepgaande implicaties voor de beoordeling van kredietrisico’s en financiële stabiliteit. Het model toont aan dat verstoringen in toeleveringsketens kunnen leiden tot oplopende financiële verliezen die veel verder gaan dan traditionele beoordelingen over kredietrisico’s.

Volgens de onderzoekers kunnen de financiële verliezen van banken in het geval van een schok in de toeleveringsketen tot vijf keer hoger zijn dan de verwachte verliezen die zouden kunnen worden gelinkt aan kredietrisico’s die geen rekening houden met besmetting van de toeleveringsketen. “Onze bevindingen benadrukken dat traditionele modellen over kredietrisico’s die doorgaans vertrouwen op de financiële prestaties van zakelijke klanten de werkelijke financiële blootstelling van banken aan verstoringen in de toeleveringsketen kunnen onderschatten”, evalueert Tabachová.

“Dit gelaagde netwerkmodel is een stap voorwaarts in de beoordeling van het werkelijke kredietrisico”, zegt Tabachová. “Traditioneel beoordelen banken risico’s vooral op basis van informatie over afnemers en leveranciers. Maar in werkelijkheid zijn al deze bedrijven nauw met elkaar verbonden door toeleveringsketens. Verstoringen van één schakel kunnen doorheen het hele systeem stromen.” Bovendien melden Tabachová en haar collega’s dat het risico door individuele bedrijven veel groter kan zijn dan eerder werd gedacht.

Een klein deel van de bedrijven, die het meest verbonden zijn binnen de toeleveringsketen of essentiële input leveren voor de productie, zou wanbetalingen kunnen veroorzaken die leiden tot maximaal 22 procent van het totale verlies aan eigen vermogen in het banksysteem. Belangrijk is dat deze verliezen vooral indirect zijn. De verliezen zijn het gevolg van wanbetalingen die worden veroorzaakt door verstoringen in de toeleveringsketen, niet van de oorspronkelijke mislukkingen zelf. “We ontdekten dat een groot aantal systemisch belangrijke bedrijven essentieel zijn voor de productie in het land”, legt Tabachová uit.

Systemische risico’s

De studie suggereert dat financiële toezichthouders opnieuw moeten nadenken over hoe systemische risico’s moeten worden opgevolgd. Hoewel bedrijven met grote kredietportefeuilles doorgaans als het belangrijkst worden beschouwd voor financiële stabiliteit, stellen de onderzoekers dat ondernemingen met het potentieel om wijdverbreide wanbetalingen te veroorzaken – vanwege hun centrale rol in toeleveringsketens – meer aandacht verdienen.

“Dit type bedrijf zou duidelijk over het hoofd worden gezien indien er geen rekening wordt gehouden met besmetting in de toeleveringsketen”, waarschuwden de onderzoekers. “Toezichthouders zouden kunnen profiteren van het opbouwen van capaciteiten om door de toeleveringsketen gegenereerde en versterkte systemische risico’s te monitoren.”

Om de relevantie van hun model verder te testen, simuleerden Tabachová en haar collega’s een echte economische crisis die werd geïnspireerd door de covid-pandemie. Hun simulaties lieten zien dat, zonder interventie, de verliezen op het eigen vermogen van banken wel tot 6 procent zouden kunnen oplopen. “Een bescheiden liquiditeitsinjectie, gelijk aan slechts 0,5 procent van het totale bankvermogen, zou echter verliezen met meer dan 80 procent kunnen verminderen door het aanbieden van gerichte steun aan worstelende bedrijven die illiquide maar nog steeds solvabel zijn”, beklemtoonde Tabachová.

“De analyse van het model over besmettingen bevestigt het nut van de wijdverbreide praktijk om tijdens crisissen aan bedrijven liquiditeitssteun te bieden”, werpt Tabachová op. “Door echter diepgaande kennis te verwerven over de verliezen die door individuele bedrijven uit de toeleveringsketen wegens besmettingen worden geleden, kan de financieringssteun op de meest efficiënte manier worden afgestemd, terwijl de schadelijke effecten van de crisis worden ingeperkt en de inflatie onder controle wordt gehouden.”

De onderzoekers merken daarbij op dat Volkswagen onmiskenbaar een systemisch belangrijk bedrijf vormt met een aanzienlijke invloed die ver buiten de grenzen van Duitsland reikt. “Een uitgebreid begrip van de toeleveringsketens is voor beleidsmakers en regelgevers cruciaal voor de ondersteuning van een ??soepele en efficiënte transitie die aansluit bij de doelstellingen van het klimaatbeleid, zonder dat de financiële stabiliteit in gevaar komt”, beklemtoont Tabachová.

Meer over dit onderwerp:

• Bundesbank voorspelt moeilijk jaar voor de Duitse economie
• Porsche Holding schrijft 20 miljard euro af op belang in Volkswagen
• Politieke crisis in Frankrijk en Duitsland wegen op Europese economie
• In Rusland kunnen economische problemen nog veel erger worden
• Europa heeft lessen moeten trekken uit afhankelijkheid Russisch gas

Zwitserland wil een grote voorraad ongebruikte munitie uit zijn meren verwijderen. Gevreesd wordt immers dat het wapenmateriaal uiteindelijk aanzienlijke schade aan het ecosysteem van de meren zal toebrengen. De Zwitserse overheid heeft nu een competitie uitgeschreven voor de beste strategie om de munitie naar de oppervlakte te halen en naar een veiliger bestemming af te voeren.

Zwitserland is sinds 1815 officieel neutraal en heeft daarbij een verdedigingsstrategie van gewapende neutraliteit aangenomen. Alle Zwitserse mannen moeten militaire dienst doen om indien nodig een groot leger te onderhouden. Geregeld worden er ook militaire oefeningen gehouden. Hierdoor is ongebruikte munitie over het hele land verspreid. Zwitserland heeft ook grote reserves aan wapens en munitie opgebouwd om bij een eventuele aanval zijn neutraliteit te verdedigen.

Ook in de Vierwaldstättersee werden tonnen ongebruikte munitie gedumpt. – Foto: Pixabay/Jozsef Farago

Wanneer die militaire reserves het einde van hun levensloop hadden bereikt, moet voor dat overbodige materiaal echter een oplossing worden gevonden. Het Zwitserse leger besliste om die voorraden in verschillende bergmeren te dumpen. Dat leek destijds de veiligste manier om de munities te verwijderen. Dit betekent echter dat er inmiddels op de bodem van de Vierwaldstättersee, de Thunersee, en Brienzersee en het Lac de Neuchâtel duizenden tonnen munitie liggen. Het Lac de Neuchâtel werd door de Zwitserse luchtmacht ook gebruikt voor bombardement-oefeningen.

Een evaluatie in 2005 maakte duidelijk dat alle mogelijke bergingstechnieken gevaren zouden kunnen houden voor zowel het ecosysteem als het bergings-personeel. Tot nu tot waren veel wetenschappers van mening dat het achterlaten van de munitie de veiligste manier zou zijn om te werk te gaan. Ook bij het Britse bedrijf Zetica, gespecialiseerd in het verwerken van niet-ontplofte munitie, is die mening toegedaan. “Wanneer de munitie niet onmiddellijk gevaarlijk is of niet op een schadelijke manier dreigt te degraderen, lijkt een dumping op de bodem van de meren nog altijd de beste oplossing”, betoogt Mike Sainsbury, directeur van Zetica.

Het Zwitserse ministerie van defensie biedt echter nu 50.000 Zwitserse frank (bijna 5.000 euro) aan prijzengeld aan partijen die de beste drie ideeën bedenken om de munitie veilig te bergen. “De ondergedompelde munitie is bedekt met een fijne sedimentlaag van maximaal twee meter dik”, stipt een woordvoerder van het Zwitserse leger aan. “Als de sedimenten tijdens het bergen worden opgewoeld, kan dit leiden tot zuurstofverlies, dat op deze diepte slechts in kleine hoeveelheden beschikbaar is. Als gevolg daarvan zou  het ecosysteem van het meer kunnen worden beschadigd.

“Naast het slechte zicht onder water en de explosiegevaren vormen de waterdiepte, de stroming, de afmetingen (tussen 4 millimeter en 20 centimeter en tussen 0,4 gram en 50 kilogram) en de staat van de ondergedompelde munitie een extra uitdaging. De meeste componenten bestaan ??uit ijzer en zijn magnetisch, maar bepaalde ontstekers zijn vervaardigd uit niet-magnetisch koper, messing of aluminium. Al deze factoren vormen grote uitdagingen voor een milieuvriendelijke recuperatie van de munitie.” Het materiaal bevindt zich op dieptes tussen zeven en meer dan tweehonderd meter onder het wateroppervlak.

Miljarden francs

De bergingsoperatie zal naar verwachting miljarden francs kosten. De Zwitserse geoloog Marcos Buser, die de overheid over dit onderwerp adviseerde, schreef tien jaar geleden een onderzoekspaper waarin hij waarschuwde voor de gevaren van de stortplaatsen. “De munitie brengt twee risico’s met zich mee”, betoogde hij. “Ten eerste is er, ondanks het feit dat het materiaal onder water ligt, nog steeds een explosiegevaar. In veel gevallen heeft het leger nagelaten om de lonten te verwijderen voordat de munitie werd gedumpt. Dan is er nog de verontreiniging van water en bodem – er is een reële kans dat het zeer giftige TNT het water en het sediment in de meren kan vervuilen.”

Het is niet de eerste keer dat het Zwitserse leger met zijn munitie in problemen komt. Het bergdorp Mitholz werd in 1947 getroffen door een enorme explosie van 3.000 ton munitie die het leger in de berg boven het dorp had opgeslagen. Negen mensen kwamen daarbij om en het dorp werd verwoest. Drie jaar geleden onthulde het leger dat een resterende voorraad van 3.500 ton niet-ontplofte munitie wellicht niet veilig was en moest worden verwijderd. Voor de inwoners van Mitholz betekende dit dat ze hun woning tijdens de bergingsoperatie tot wel tien jaar moesten verlaten.

Er zijn ook problemen gerezen over de beslissing van de Zwitserse regering om tijdens de Koude Oorlog explosieve ladingen onder zijn bruggen en tunnels aan te brengen, om bij een invasie tot ontploffing te kunnen brengen. Sommige bruggen moesten echter snel worden ontmijnd omdat moderne vrachtwagens het risico liepen een explosie te veroorzaken. 

Recent onthulde het leger dat meldingen van burgers over vondsten van niet-ontplofte munitie in het Zwitserse platteland vorig jaar met 12 procent waren toegenomen tegenover het jaar voordien. Zelfs op de gletsjers, die nu terugtrekken door de gevolgen van klimaatverandering, onthult het smeltende ijs in de bergen gebruikte en scherpe munitie die is overgebleven van trainingen die tientallen jaren geleden plaatsvonden.

Meer over dit onderwerp:

• Activisten willen duidelijkheid over mijnverbod in natuurgebied Ecuador
• Lagos wil waterwegen gebruiken om verkeerscongestie aan te pakken
• In Singapore is illegale handel in wilde dieren voortaan zwaar misdrijf
• Luchtvervuiling Zuid-Azië in 2022 wel gedaald maar blijft dodelijk
• Stora Enso schort bosontginning op om bedreigde mossel te sparen

Tokyo-Yokohama blijft ook dit jaar wereldwijd het grootste cluster voor wetenschap en technologie. Dat blijkt uit een rapport van de World Intellectual Property Organization (Wipo), gebaseerd op basis van patentaanvragen en wetenschappelijke publicaties. Er wordt echter tegelijkertijd opgemerkt dat economieën met een middeninkomen op het gebied van innovatie de snelste groei laten optekenen. Tokyo-Yokohama gaat in de rangschikking het Chinese cluster Shenzhen-Hongkong-Guangzhou, vooraf.

Uit het rapport blijkt dat China voor het tweede opeenvolgende jaar het grootste aantal innovatieclusters liet optekenen. In de lijst met de honderd meest innovatieve gebieden van de wereld, konden immers zesentwintig Chinese locaties worden teruggevonden. Dat betekende een stijging met twee regio’s tegenover vorig jaar. De Verenigde Staten eindigden met twintig clusters op de tweede plaats. Nog bleek dat Shenzhen-Hongkong-Guangzhou zijn tweede plaats wist vast te houden, terwijl Peking naar de derde plaats klom. Dat gebeurde ten nadele van Seoel, dat naar de vierde plaats terugzakte. Op de vijfde plaats staat met Shanghai-Suzhou opnieuw een Chinees cluster.

De top tien bestaat verder uit de clusters San Jose-San Francisco (Verenigde Staten), Osaka-Kobe-Kyoto (Japan), Boston-Cambridge, (Verenigde Staten), Nanjing (China) en San Diego (Verenigde Staten). Daarna volgend New York City (Verenigde Staten), Parijs (Frankrijk), Wuhan (China), Hangzhou (China), en Nagoya (Japan).

Tokio blijft het belangrijkste innovatiecentrum van de hele wereld. – Foto: Pixabay/kdsmatt

De twee grootste clusters van de wereld vertegenwoordigen bijna één op de vijf patenten die wereldwijd werden ingediend. De twee clusters werden geleid door respectievelijk Mitsubishi Electric en Huawei. Hoewel er in de top tien weinig veranderingen werden geregistreerd, waren er wel sterkere verschuivingen verder in de ranglijst. Daarbij lieten volgens de Wipo vooral landen met een middeninkomen een sterke groei optekenen.

De sterkste groei werd opgetekend in de Chinese regio Hefei, waar het aantal patentaanvragen en wetenschappelijke publicaties een stijging met 23 procent werd genoteerd. Op de tweede plaats staat Zhengzhou, eveneens in China, met een score van 19 procent, gevolgd door Cairo (11 procent),  Chennai (8 procent) en Istanbul (8 procent). Daarentegen moesten de meeste Noord-Amerikaanse en Europese clusters een daling melden.

Innovatie-ecosystemen

Latijns-Amerika en Afrika hebben in de ranglijst slechts een bescheiden aandeel. Sao Paulo (Brazilië)  is op een 73ste plaats het enige Latijns-Amerikaanse cluster in de top honderd. Afrika is in die lijst bovendien alleen vertegenwoordigd door Cairo (Egypte), dat op de 95ste plaats zelfs zijn debuut maakt. Ook Kuala Lumpur (Indonesië) is op een 93ste plaats een debutant in de top honderd.

“Clusters van wetenschap en technologie vormen de basis van robuuste nationale innovatie-ecosystemen”, benadrukt Daren Tang, hoofd van de Wipo, in een commentaar op het rapport. “Het is bemoedigend om te zien dat deze clusters niet alleen floreren in de mature centra van de geïndustrialiseerde landen, maar ook in de opkomende innovatiehotspots van een aantal ontwikkelingslanden.”

Na China en de Verenigde Staten bleek Duitsland de meeste innovatieclusters te herbergen. In de top honderd werden immers acht Duitse regio’s opgetekend. Het belangrijkste innovatiecluster van Duitsland is München, dat op een 22ste plaats gerangschikt. Zuid-Korea en India volgen met vier clusters. Het belangrijkste Indiase innovatiegebied is Bengaluru, dat op een 56ste plaats kon worden teruggevonden. Frankrijk, Groot-Brittannië, Japan en Canada waren elk met drie clusters in de top tien vertegenwoordigd.

Wanneer de innovatiekracht wordt afgemeten naar de omvang van de lokale populatie, komt Cambridge (Engeland) als primus uit de studie, gevolgd door San José-San Francisco (Verenigde Staten) en Eindhoven (Nederland). Verder wordt opgemerkt dat de innovatie in Afrika eerder door wetenschappelijke publicaties dan door patentaanvragen wordt gedreven. Na Cairo zijn Johannesburg, Kaapstad, Tunis en Alexandrië de belangrijkste Afrikaanse innovatieclusters.

Meer over dit onderwerp:

• Leeds krijgt wetenschappelijk cluster voor alternatieve proteïnen
• Yucatan ontwikkelt zich verder tot een industrieel centrum
• Zuid-Korea wil cluster voor kleine modulaire reactors uitbouwen
• Tunesië werkt aan industriële hub tussen Afrika en Europa
• HCM City wil cluster voor culturele industrie Zuidoost-Azië worden

In het Verenigd Koninkrijk boort de Royal Mint, producent van de nationale muntstukken, een nieuwe bron aan voor de winning van goud. Om zijn goudvoorraden aan te vullen, heeft het Britse staatsbedrijf immers beslist om elektronisch afval (e-waste) te verwerken. Daarvoor werd in Llantrisant, in het zuiden van Wales, een grote industriële fabriek opgetrokken. In de installaties van die fabriek zal het goud uit oude printplaten van computers en andere elektronische apparatuur te halen. 

Elektronisch afval – van oude telefoons en computers tot televisietoestellen – vormt een snelgroeiend probleem. Uit cijfers van de Verenigde Naties blijkt dat twee jaar geleden in totaal 62 miljoen ton elektronisch afval werd weggegooid. Volgens ramingen zal de berg elektronisch afval tegen het einde van dit decennium nog worden verdrievoudigd.

Jaarlijks wordt meer dan 60 miljoen ton elektronisch afval weggegooid. – Foto: Pixabay

In Llantrisant worden ingezamelde stapels printplaten verhit om de verschillende componenten te verwijderen. Vervolgens wordt de reeks losgemaakte spoelen, condensatoren, pinnen en transistoren op een transportband gezeefd, gesorteerd, gesneden en in blokken gesneden. Daarbij worden alle onderdelen met goud geselecteerd en vervolgens naar een chemische installatie op de site afgevoerd. Daarna wordt het goud in een chemische oplossing gegoten. Nadat die oplossing wordt gefilterd, blijft een gouden poeder over. Tenslotte wordt dat poeder in een oven verhit, waardoor goudklompen worden gevormd.”

“De Royal Mint richt zich in Llantrisant op stedelijke mijnbouw”, werpt Inga Doak, hoofd duurzaamheid van het Britse staatsbedrijf, op. “We recupereren een afvalproduct dat door de maatschappij wordt geproduceerd. Uit dat restproduct wordt vervolgens het goud gehaald om opnieuw te kunnen worden verwerkt.” Doak merkt daarbij op dat de economie steeds meer de waarde van deze eindige grondstof begint op te merken.

“De traditionele processen voor de winning van goud zijn bijzonder energie-intensief”, verduidelijkt Leighton John, operationeel directeur van de Royal Mint. “Daarbij wordt beroep gedaan op extreem giftige chemicaliën die slechts één keer kunnen worden gebruikt. Bij die processen wordt ook gebruikgemaakt van smelters die bijzonder veel energie consumeren. Bij het nieuwe procédé verloopt het chemisch proces echter bij kamertemperatuur. Daarvoor is slechts weinig energie nodig, terwijl de gebruikte chemische producten kunnen worden gerecupereerd. Het goud kan bovendien snel worden gewonnen.”

Grote aanvoer

De Royal Mail kan voor het nieuwe productieproces op de aanvoer van grote voorraden rekenen. Volgens een rapport van de Verenigde Naties is het Verenigd Koninkrijk per hoofd van de bevolking na Noorwegen de grootste producent van technologie-afval ter wereld. “Het is de bedoeling om jaarlijks meer dan 4.000 ton elektronisch afval te verwerken”, zegt Leighton John. “Traditioneel wordt dit afval naar het buitenland verscheept, maar die export is nu niet langer noodzakelijk. Daardoor wordt ook een aanzienlijk financieel verlies vermeden.” Vierduizend ton e-waste zou tot 450 kilogram goud moeten opleveren. Die voorraad heeft aan de huidige tarieven een waarde van 27 miljoen pond. 

Deze verschuiving naar de afvalsector betekent een grote verandering voor de Royal Mint, die al meer dan duizend jaar de officiële muntfabrikant van het Verenigd Koninkrijk is. Maar nu het gebruik van contant geld afneemt, vormt e-waste voor het overheidsbedrijf een nieuwe manier om inkomsten te genereren en arbeidsplaatsen te redden. “We dienden onze activiteiten te diversifiëren”, verduidelijkt Anne Jessopp, chief executive van de Royal Mint. “Aangezien er nu minder mensen nodig zijn om munten te maken, was het eigenlijk een ideale gelegenheid om medewerkers naar de verwerking van e-waste over te plaatsen. Op die manier konden we de tewerkstelling van de betrokkenen redden.” 

Het goud wordt in eerste instantie gebruikt voor de vervaardiging van sieraden. In een later stadium zullen de gewonnen voorraden ook worden gebruikt voor de productie van herdenkingsmunten. De Royal Mint zoekt ook naar mogelijkheden voor de andere materialen – waaronder aluminium, koper, tin en staal – die uit de printplaten worden gehaald. De printplaten zelf zouden mogelijk kunnen worden vermalen en in de bouwindustrie gebruikt.

Meer over dit onderwerp:

• Minder dan kwart van wereldwijde e-waste wordt gerecycleerd
• Elektronisch afval betekent een nieuwe goudmijn
• Goudmijnen Sado Island op lijst met werelderfgoed geplaatst
• Braziliaanse goudmijnen massaal op gebruik illegaal kwik betrapt
• Wereldwijde vraag naar goud op recordniveau

Een aanzienlijk deel van de grootste modemerken in de wereld hebben nog altijd geen openbaar plan om hun klimaatimpact te elimineren. Dat blijkt uit een rapport van de organisatie Fashion Revolution, gebaseerd op een onderzoek naar de klimaatacties van 250 grote modebedrijven, waarbij gekeken werd naar zeventig verschillende duurzaamheidscriteria.

De modesector kan bijzonder vervuilend zijn. In sommige gevallen bleken er eeuwige chemicaliën aangetroffen te kunnen worden in wateroppervlaktes in de buurt van modefabrieken. De industrie betekent ook een zorgwekkende bron van afval, waarbij fast fashion ervan wordt beschuldigd de overconsumptie aan te moedigen.

Uit het onderzoek bleek dat slechts 117 modemerken een concreet plan voor de eliminatie van de uitstoot van koolstofdioxide kunnen voorleggen. Daarbij gaven 105 partijen ook updates over de vooruitgang die ze op het gebied van klimaatactie hebben geboekt. Maar daarbij moet wel worden vastgesteld dat 42 merken moeten melden dat hun emissies ten opzichte van het basisjaar zijn opgelopen.

Slechts weinig modebedrijven kunnen op het gebied van duurzaamheid een goed rapport voorleggen. – Foto: Pixabay/Ahmad Ardity

Volgens het rapport heeft 86 procent van de onderzochte bedrijven geen openbare doelstelling voor de uitfasering van emissies en 94 procent heeft geen openbare doelstelling voor hernieuwbare energie. Verder blijkt dat slechts 43 procent van de merken transparant is over de herkomst van hun energievoorziening.

Er heerst al geruime tijd een vrees dat de industrie te veel kleding produceert. Een aanzienlijk deel van de overschotten belandt uiteindelijk op een vuilnisbelt. Fashion Revolution merkt op dat de sector ook op dit vlak weinig verantwoordelijkheidszin aan de dag legt. Er moest immers worden vastgesteld dat 89 procent van de grote modemerken niet bekendmaken hoeveel kleding er jaarlijks in hun fabrieken wordt vervaardigd.

Werknemers en toeleveranciers

Maar ook op het gebied van tewerkstelling blijft de modesector met problemen worstelen. “De textielproductie is grotendeels geconcentreerd in een aantal landen, zoals Bangladesh, die voor de klimaatverandering bijzonder gevoelig zijn”, voert Fashion Revolution aan. “Een groot aantal textielproducerende naties wordt geconfronteerd met steeds zwaardere overstromingen die werknemers in gevaar kunnen brengen. Schattingen suggereren dat extreme weersomstandigheden – zoals droogte, hittegolven en moessons – in de sector bijna één miljoen banen zouden kunnen doen verdwijnen.”

Fashion Revolution ontdekte dat slechts 3 procent van de grote modemerken bericht over inspanningen die werden gedaan voor de financiële ondersteuning van werknemers die door de klimaatcrisis werden getroffen. De onderzoekers riepen bedrijven op om hun verantwoordelijkheid te nemen en maatregelen te nemen voor de bescherming van hun werknemers, die vaak tegen minimale lonen in de fabrieken aan het werk worden gesteld.

“Door minstens 2 procent van hun inkomsten te investeren in duurzame, hernieuwbare energie en werknemers te trainen en te ondersteunen, zou de modesector tegelijkertijd de gevolgen van de klimaatcrisis kunnen beperken en de armoede en ongelijkheid in hun toeleveringsketens kunnen verminderen”, benadrukte Maeve Galvin, campagnedirecteur bij Fashion Revolution. “Grote modebedrijven hebben voldoende financiële reserves om die inspanningen te kunnen dragen.”

Fashion Revolution benadrukt daarbij dat modemerken niet alleen tekortschieten in het investeren in een eerlijke transitie naar een duurzame economie, maar bovendien ook hun verantwoordelijkheid afwentelen op leveranciers die al weinig financiële ruimte hebben en nu de taak krijgen om problemen op te lossen die ze niet zelf hebben gecreëerd. “Het feit dat de modesector bijzonder afhankelijk is van fossiele brandstoffen, is al vele jaren een bron van discussie”, merkt Fashion Revolution op. “Dat fenomeen weerspiegelt het breder debat op het wereldtoneel over de mogelijkheden om de economie te decarboniseren en de doelstellingen van de Klimaatakkoorden van Parijs te halen.”

Uit het onderzoek blijkt dat Puma met een score van 75 procent op het gebied van duurzaamheid binnen de modesector de beste prestatie laat optekenen, gevolgd door Gucci (74 procent) en Hennes & Mauritz (61 procent). Er wordt nog opgemerkt dat slechts vier bedrijven in het hele onderzoek slechts vier bedrijven – Asics, Hennes & Mauritz, Marks & Spencer en Patagonia – voldoen aan de doelstellingen die de Verenigde Naties op het gebied van emissiereductie hebben vastgelegd. Anderzijds bleek dat tweeëndertig merken geen enkel punt konden scoren.

Meer over dit onderwerp:

• Innovaties moeten duurzaamheid modesector helpen versterken
• Puma lanceert nieuw initiatief voor de recyclage van kleding
• Emiraten zijn wereldwijd marktleider in duurzame kleding
• Modesector moet digitaal productpaspoort ontwikkelen
• Ultra fast fashion vormt een bedreiging voor duurzame textielsector

De Donau heeft het potentieel om nog meer transport op te nemen. Tegelijkertijd moet er echter met milieuoverwegingen rekening worden gehouden. Dat blijkt uit het Actieprogramma Donau 2030 dat het Oostenrijkse ministerie voor klimaatbescherming, milieu, energie, mobiliteit, innovatie en technologie heeft opgesteld. Dat programma is volgens de auteurs gebaseerd op op een evenwichtsoefening tussen ecologische en economische belangen.

“Ik denk dat de Donau nog veel meer potentieel heeft als transportroute,” stelde Davor Sertic, voorzitter van de Transport and Traffic Division van de Weense Kamer van Koophandel op een conferentie van de Europese transportindustrie in Wenen in september vorig jaar. Slechts enkele weken eerder had de Oostenrijkse waterwegbeheerder Viadonau zijn verslag voor het jaar voordien gepresenteerd. Daarin kwamen over het Donauverkeer ontnuchterende cijfers aan de oppervlakte. De cijfers voor het Oostenrijkse deel van de Donau waren indrukwekkend. Er moest immers voor het totale goederenvolume het laagste niveau in dertig jaar tijd worden gemeld.

Echte kans voor klimaattoekomst?

Sertic zag de uitbreiding van intermodale Donauhavens, een dichter e-laadnetwerk aan wal voor de scheepvaart en een bevaarbaarheid het hele jaar door, vooral ten oosten van Wenen, als dringende maatregelen. Leonore Gewessler (Die Grünen), Oostenrijks minister van klimaat, beschrijft het nieuwe actieprogramma als een duidelijk engagement voor de bescherming van het klimaat en het leefmilieu, voor een veerkrachtige Donau-waterweg en voor een milieuvriendelijke en concurrerende binnenvaart. 

In Ennshafen wordt het project Panattoni Park uitgebouwd. – Foto: Ennshafen

De politica had eerder al aangegeven ook een grote bezorgdheid te hebben over de transportsector. Daarbij had ze het echter ook over de unieke voordelen die een natuurlijke vervoerswijze zoals de Donau biedt. “Het is nu des te belangrijker om deze opportuniteiten gericht te benutten en te versterken en ze te zien als een echte kans voor onze klimaattoekomst”, betoogde Gewessler nu. “Het actieprogramma staat dus voor een ecologische economie.”

De trafieken op de Donau worden momenteel door een aantal problemen gekenmerkt. “Een groot aantal binnenvaartschepen heeft zich gebundeld op de benedenloop van de Donau”, verduidelijkt Christoph Caspar, woordvoerder van ViaDonaua. “Door de oorlog in Oekraïne moesten grote hoeveelheden graanproducten die anders rechtstreeks over zee werden vervoerd, naar de Donau worden omgeleid. Minder schepen voor de landen aan de bovenloop van de Donau – Duitsland, Oostenrijk en Slowakije – waren daarvan het gevolg.”

Volgens Caspar heeft dit ook gevolgen gehad voor de transportvolumes in Oostenrijk: “In 2022 haalden we een jaarvolume van 6,3 miljoen ton, maar vorig jaar was dat tot 6,0 miljoen ton gedaald”, betoogt hij. “De grootste achteruitgang – min 20 procent – werd genoteerd voor de invoer uit de oostelijke Donaulanden.”

“In andere transportsectoren zijn geopolitieke, internationale kwesties minder relevant”, wordt in het actieprogramma aangevoerd. “Het jongste jaarverslag van ViaDonau toont dat het binnenlandse vervoer twee jaar geleden – zowel procentueel als absoluut – veruit de sterkste daler was. Hier daalden de vervoerde volumes met 81,4 procent tot 0,1 miljoen ton in vergelijking met het jaar voordien. De krimpende volumes kunnen specifiek worden toegeschreven. Een van de belangrijkste redenen voor deze scherpe daling was het stopzetten van transporten van afgegraven materiaal in verband met infrastructuurwerkzaamheden in Linz, die de twee jaar voordien relatief veel binnenlands transport hadden gegenereerd.

Mix van maatregelen cruciaal

Een groter concurrentievermogen van logistieke ketens langs het water en milieuvriendelijkere schepen zijn twee belangrijke doelstellingen die door het actieprogramma naar voor worden geschoven. “Deze twee doelstellingen kunnen ook een hefboomeffect hebben voor de internationale rivier, vooral in Duitsland”, wordt eraan toegevoegd. “Enkele evenementen, zoals hierboven aangehaald, hebben een grote impact. Het doel is hier om het potentieel in positieve zin te herkennen en te benutten.”

Het recent gestarte bouwproject Panattoni Park in het industriegebied Ennshafen in Oberösterreich vormt een voorbeeld van de verdere logistieke uitbouw van het Donaugebied. Panattoni Park is een gebied van ongeveer 65.000 vierkante meter. Het project zal volgens Markus Achleitner, provincieraadslid voor economische zaken van Oberösterreich, vooral gericht zijn op bedrijven uit de verwerking van metaal en staal, de voedingsmiddelenindustrie, de voertuigbouw, de chemische industrie en de transportsector. “Deze activiteiten kunnen profiteren van de nabijheid van Linz en de hoogwaardige ruimte die in Ennshafen beschikbaar is.” 

Panattoni zelf maakt expliciet reclame voor de verbindingen met de waterweg, terwijl  het Oostenrijkse ministerie voor klimaatbescherming, milieu, energie, mobiliteit, innovatie en technologie momenteel een financieringsprogramma voor een milieuvriendelijke scheepvaart naar voor schuift. Dat programma loopt tot eind 2026 en is gericht op uitgebreide financiële stimulansen en schepen sneller milieuvriendelijker te maken.

“De mix van maatregelen heeft een aanzienlijke impact op het gebruik van de Donau”, wordt er nog opgemerkt. “Het ontwerp omvat verschillende doelstellingen die elkaar idealiter niet tegenspreken, maar juist aanvullen in termen van een ecologische economie. Dit betekent dat noch de vertegenwoordigers van het bedrijfsleven noch de klimaatminister – mochten ze van mening verschillen – hun overtuigingen hoeven op te geven.

Meer over dit onderwerp:

• Versterking uiterwaardenlandschap Donau krijgt extra aandacht
• Europese Unie helpt natuurgebieden langs de Donau opnieuw in ere herstellen
• Resistentie tegen antibiotica verspreidt zich in water van de Donau
• Steurenpopulatie Donau wordt door stroperij bedreigd
• Vervuiling Donau in belangrijke mate te wijten aan menselijke uitwerpselen

Tsjechië zou een belangrijke producent van lithium kunnen worden. Het land zou daardoor bovendien een belangrijke bijdrage kunnen leveren tot de algemene energiezekerheid van Europa. Dat heeft Petr Fiala, premier van Tsjechië, gezegd. Tsjechië herbergt in zijn ondergrond naar schatting ongeveer 3 procent van alle lithiumvoorraden in de wereld.

Het overgrote deel van de Tsjechische voorraden bevindt zich in Cínovec, dicht bij de grens met Duitsland. Volgens experts zou Cínovec de grootste lithiumreserves van Europa kunnen hebben.

Lithiumrevolutie

Lithium is de belangrijkste grondstof voor de productie van batterijen voor elektrische auto’s en hernieuwbare energiebronnen. “We staan aan de vooravond van de lithiumrevolutie”, lichtte Fiala de Tsjechische ambities toe. “Het gebruik van lithium zal in de toekomst dan ook aanzienlijk toenemen en Europa zal de productie van kritieke grondstoffen op zijn eigen grondgebied intensief ondersteunen.”

Tsjechië zou over een voorraad van 7 ton lithium beschikken. (Foto: Geomet)

Lithium – dat door de Europese Unie als een cruciaal materiaal wordt aangemerkt – is van cruciaal belang voor de productie van batterijen voor elektrische voertuigen en technologieën voor hernieuwbare energie. De afzettingen in Tsjechië bevinden zich in de regio waarvan de economie momenteel nog altijd op steenkoolwinning is gebaseerd. Dit betekent dat lithium de regio een belangrijke kans biedt om een economische heropleving tot stand te brengen.

“De ontginning van de lithiumreserves biedt een opportuniteit om nieuwe investeerders naar de regio Ústí aan te trekken, de levensstandaard van de lokale bevolking te verbeteren en duizenden nieuwe arbeidsplaatsen te creëren”, betoogde Fiala daarbij. “We hebben een kans om een centrum van moderne energie en hernieuwbare bronnen te creëren in een regio die ooit compleet door steenkool werd gedomineerd.”

De Tsjechische premier benadrukte dat voor de ontginning van de reserves een samenwerking met de Duitse deelstaat van groot belang kan zijn. Daarom hebben Tsjechië en Saksen een principe-akkoord getekend over een samenwerking bij strategische projecten, waaronder de winning van grondstoffen zoals lithium.

De ontginning van de lithiumvoorraden in Cínovec, een honderdtal kilometer ten noordwesten van de Tsjechische hoofdstad Praag, zal gebeuren door de onderneming Geomet, een bedrijf dat grotendeels in handen is van Severo?eské Doly, onderdeel van het energieconcern ?EZ Group.

Diepe mijnbouw

Een definitieve haalbaarheidsstudie, die antwoord moet geven op een aantal fundamentele vragen over de mogelijkheden van een rendabele lithiumproductie in Cínovec, zou tegen eind dit jaar moeten worden voorgesteld. De eigenlijke ontginning zou over drie tot vier jaar van start kunnen gaan, op voorwaarde dat Geomet op dat ogenblik al een bouwvergunning voor het project in bezit heeft.

De ?EZ Group voert over het project momenteel in gesprek met de burgemeesters van de omliggende dorpen. “Er is hier sprake van diepe mijnbouw”, verduidelijken woordvoerders van het concern. “Dit betekent dat alleen de ingang van de mijn aan de oppervlakte zichtbaar zijn. Het erts zal op een diepte van tweehonderd tot vijfhonderd meter onder de grond worden gewonnen. Daar zal ook al de eerste verwerking gebeuren. De verdere behandeling zal gebeuren op een locatie in de onmiddellijke omgeving van de afzetting. Daarna zullen de grondstoffen verder weg worden afgevoerd.

Volgens Pavel Cyrani, ondervoorzitter van de ?EZ-groep, moeten de kosten van het hele project op ongeveer 15 miljard Tsjechische kroon – 635 miljoen euro – worden geraamd. Een gedeelte van die middelen zou kunnen worden gedekt door subsidies van het Just Transition Fund van de Europese Commissie”, beklemtoonde Cyrani. “Dat geld zou vooral de werken voor de exploratie van de site moeten dekken. Daarnaast wordt er gerekend op een commerciële financiering, waarbij middelen door de aandeelhouders worden aangebracht, aangevuld met kredieten van de banken.”

Geraamd wordt dat de mijn in Cinovec jaarlijks een productie van gemiddeld 29.386 ton lithiumhydroxide zou kunnen opleveren. De site zou een levensduur van vijfentwintig jaar kunnen hebben.

Meer over dit onderwerp:

• Productie lithium is nog altijd voor 70 procent in China geconcentreerd.
• Europa bezorgd over maatschappelijk verzet tegen ontginning cruciale grondstoffen.
• Autobouwer Tesla is in Texas met de bouw van een lithium-raffinaderij van start gegaan.
• Iran kondigt ontdekking van grote voorraden lithium aan.
• Ford sluit met SQM, Albemarle en Nemaska langlopend akkoord voor leveringen lithium.