Bijna de helft van de Amerikaanse bedrijven die in Europa actief zijn, denkt dat de trans-Atlantische economische betrekkingen zullen verslechteren. Dat is wel een duidelijke verbetering tegenover het begin van de tweede ambtstermijn van de Amerikaanse president Donald Trump. Dat blijkt uit een onderzoek van de American Chamber of Commerce to the European Union (AmCham EU), gebaseerd op een bevraging tijdens de tweede week van de maand september bij 52 Amerikaanse ondernemingen met een vestiging in een lidstaat van de Europese Unie.

Uit het rapport blijkt dat 46 procent van de ondervraagde bedrijven een verslechtering van de samenwerking op het gebied van handel en investeringen tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten verwacht. In een soortgelijk onderzoek in januari lag dat aandeel nog op 89 procent.

Een derde van de ondervraagde bedrijven voorziet inmiddels stabiliteit, mede dankzij het handelsakkoord dat de Europese Unie en de Verenigde Staten eind juli sloten. Daarbij worden de meeste Europese invoerrechten op Amerikaanse producten afgeschaft, terwijl de Verenigde Staten 15 procent importtarief blijft heffen op het merendeel van de Europese goederen.

Volgens AmCham waarderen bedrijven het akkoord, ondanks de kritiek die in vele lidstaten van de Europese Unie kan worden gehoord. “De ondernemingen beschouwen het akkoord als een stap die ongekende schade aan de trans-Atlantische handel en investeringen heeft voorkomen, ook al blijven er belangrijke zorgen over het beleidsklimaat”, stipte Malte Lohan, directeur van de AmCham EU, aan. Toch verwacht een meerderheid van de bedrijven nog altijd negatieve gevolgen van het beleid in zowel de Verenigde Staten (60 procent) als de Europese Unie (56 procent).

Uit de enquête blijkt nog dat het verlagen van invoerrechten de belangrijkste prioriteit blijft. Daarnaast benadrukken de bedrijven het belang van de aanpak van niet-tarifaire handelsbarrières, zoals de Europese regels rond ontbossing en toeleveringsketens. Tevens wordt gewezen op de noodzaak van een nauwere samenwerking en wederzijdse erkenning van standaarden.

De economische groei in de eurozone blijft voorlopig standhouden, gesteund door het ruime begrotingsbeleid van Duitsland dat het vertrouwen opkrikt en de onrust in Frankrijk compenseert. Toch zou de zone mogelijk een periode van zwakte tegemoet kunnen gaan nu de Amerikaanse invoerheffingen hun volledige effect beginnen te sorteren. Dat is de conclusie van een aantal rapporten.

De eurozone groeit dit jaar sneller dan economen hadden verwacht. Dit roept een discussie op over de veerkracht van de regio en de mogelijke impact van de politieke onrust in Frankrijk op de twintig lidstaten van de eurozone. De activiteiten-index van de eurozone stond tijdens de maand september op 51,2 punten, tegenover 51,0 punten in augustus. Daarmee kon voor de negende maand op rij een groei worden genoteerd.

Toch vertonen de onderliggende trends volgens de analisten een gemengd karakter en duiden ze erop dat het herstel in de industrie mogelijk afvlakt, terwijl de dienstensector de groei ondersteunt. “De details zijn niet zo rooskleurig als de hoofdcijfers suggereren”, beklemtoonde Riccardo Marcelli Fabiani, analist van Oxford Economics. “Het vertrouwen was zwak en de binnenkomende buitenlandse orders kenden een verdere verslechtering, wat wijst op een uitblijvend sterk herstel na de daling van de export door de introductie van de Amerikaanse invoerheffingen.”

Een andere bekommernis heeft betrekking of het feit dat de gestage verbetering in de economische activiteit volledig toe te schrijven lijkt aan Duitsland, waar de fiscale expansie naar verwachting de groei de volgende jaren zal ondersteunen. “Frankrijk valt in negatieve zin op”, betoogde Bert Colijn, econoom bij de ING Group. “Met de verhoogde politieke onzekerheid lijkt de Franse economie dit gevoel van instabiliteit te weerspiegelen.”

De Duitse activiteit steeg tijdens de maand september naar 52,4 punten. Dat was het hoogste niveau in zestien maanden. De score lag ook hoger dan de gestelde verwachtingen, waar een lichte stijging van 50,5 punten naar 50,6 punten was vooropgesteld. In Frankrijk kromp de activiteit echter voor de dertiende maand op rij. De achteruitgang tot 48,4 punten vertegenwoordigde in Frankrijk de snelste terugval sinds de maand april. Ook Britse bedrijven rapporteerden een afnemend momentum en vertrouwen. Daar daalde de activiteit tot 51,0 punten, tegenover een niveau van 53,5 punten in augustus.

“De eurozone moet nog de volledige impact van de Amerikaanse tarieven ondervinden, wat de al bescheiden groeiverwachting verder zal vertragen”, benadrukte ook een rapport van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (Oeso). “De volledige effecten van de tariefverhogingen zijn nog niet merkbaar – veel wijzigingen worden geleidelijk doorgevoerd en bedrijven nemen aanvankelijk een deel van de kosten op in hun marges – maar ze worden steeds duidelijker.”

De groeiverwachting voor de eurozone volgend jaar daalt hierdoor naar slechts 1,0 procent, tegenover 1,2 procent dit jaar, omdat toenemende handelswrijvingen en geopolitieke onzekerheid het positieve effect van de lagere rentevoeten bij de Europese Centrale Bank en de Duitse fiscale expansie tenietdoen. Ook in het Verenigd Koninkrijk wordt voor volgend jaar nog een groei van 1,0 procent verwacht, tegenover een niveau van 1,4 procent dit jaar. De vertraging moet worden toegeschreven aan een strakker fiscaal beleid, hogere handelskosten en een grotere onzekerheid.

“De fiscale expansie zal naar verwachting de economische activiteit in Duitsland stimuleren, maar de verwachte consolidatie in zowel Frankrijk als Italië zal de groei afremmen”, stipte de Oeso nog aan. De Oeso bevestigde echter het standpunt van de Europese Centrale Bank dat de inflatie nu rond of net onder het doel van 2 procent zal blijven. Hierdoor blijft volgens de organisatie de hoop op een verdere beleidsverlichting levend, vooral nu de consumptiegroei afvlakt.

De Verenigde Staten zijn sterker afhankelijk van import uit de Europese Unie dan vaak wordt aangenomen. Inmiddels heeft de invoer vanuit de Europese Unie – zowel in totale waarde als in het aantal productgroepen – de import vanuit China op de Amerikaanse markt overtroffen. Dat blijkt uit een rapport van Institut der deutschen Wirtschaft (IW).

“De afhankelijkheid van de Verenigde Staten van de invoer uit de Europese Unie is de voorbije vijftien jaar aanzienlijk toegenomen”, merken de onderzoekers op. “Vorig jaar bleek de import in de Verenigde Staten bij meer dan 3.100 productgroepen voor minstens 50 procent uit de Europese Unie afkomstig te zijn. In 2010 was dat slechts voor 2.600 productcategorieën het geval.”

De totale waarde van deze goederen bereikte vorig jaar een bedrag van 287 miljard dollar. Dat betekent bijna tweeënhalve keer meer dan bij het begin van vorig decennium. Vooral chemische producten, machines, apparaten, elektrotechnische goederen en een aantal metalen – variërend van specifieke hormonen tot graafmachines en röntgenbuizen – hebben daarbij een belangrijke rol. Samen vertegenwoordigen deze goederen ongeveer 17,5 procent van de circa 17.800 productgroepen die de Verenigde Staten vorig jaar vanuit de hele wereld hebben ingevoerd.

Daarmee is de Europese Unie voor de Amerikaanse invoer belangrijker geworden dan China. De onderzoekers merken op dat op de Amerikaanse markt vorig jaar 2.925 productcategorieën met een Chinees aandeel van minstens 50 procent werden ingevoerd. De Chinese import in de Verenigde Staten liet daarbij een waarde van 247 miljard dollar optekenen.

De Amerikaanse afhankelijkheid van China is volgens het Institut der deutschen Wirtschaft in de loop van de tijd aanzienlijk afgenomen. “Dat vormt een onderdeel van een duidelijke strategie om de risico’s te beperken, waarbij de afhankelijkheid van China bewust werd teruggebracht”, verduidelijken de Duitse onderzoekers.

Hardere standpunten

De resultaten van de studie suggereren volgens het Institut der deutschen Wirtschaft dat Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, bij de onderhandelingen rond de Amerikaanse invoerheffingen een harder standpunt had kunnen innemen. Uiteindelijk hebben de Verenigde Staten aan de meeste goederen uit de Europese Unie een invoerheffing van 15 procent opgelegd. Daarmee wordt de Europese Unie strenger aangepakt dan het Verenigd Koninkrijk, dat een Amerikaanse invoerheffing van 10 procent kon onderhandelen. 

“De Europese Unie had in die gesprekken zelfbewuster kunnen optreden”, concludeert onderzoeker Samina Sultan, econoom bij het Institut der deutschen Wirtschaft. “Er speelde echter wellicht mee dat de Amerikaanse regering dreigde de steun aan Oekraïne in te trekken. Hier werden veiligheidspolitiek en handelspolitiek vermengd. Voor Europa bestond er geen ideale uitkomst. Het resultaat weerspiegelt de realiteit van de machtspolitiek.”

“Bovendien is de overeenkomst allerminst solide”, vervolgde Sultan. “De Amerikaanse president Donald Trump dreigde nadien immers met vergeldingsmaatregelen voor boetes die de Europese Unie aan technologiebedrijven uit de Verenigde Staten zouden willen opleggen. Het risico bestaat dat het handelsconflict opnieuw oplaait.”

“Maar dit probleem onderstreept tegelijkertijd de waarde van het onderzoek”, beklemtoonde Sultan nog. “Producten uit de Europese Unie met een consistent hoog aandeel in de Amerikaanse import zijn op korte termijn voor de Verenigde Staten waarschijnlijk moeilijk te vervangen. Dat is een factor waarmee de Europese Unie rekening moet houden wanneer de handelsspanningen met de Verenigde Staten zou toenemen. In het uiterste geval zou de Europese Unie daarbij de uitvoer van cruciale goederen voor de Amerikaanse economie kunnen beperken. Deze vaststellingen kunnen worden gebruikt om duidelijk te maken de Verenigde Staten zichzelf pijn zullen doen wanneer ze de invoerheffingen blijven verhogen.”

De markt voor beursintroducties kent wereldwijd sterke verschillen. Terwijl de Verenigde Staten en Azië een bloeiperiode beleven, blijft Europa achter. De oorzaken van dat fenomeen liggen in het lange en onzekere proces dat in Europa met beursintroducties gepaard gaan, de voorkeur van private-equityfirma’s voor zekerdere fusies en overnames en een tekort aan bedrijven die voldoen aan de hoge eisen van de publieke markt. Grote Europese bedrijven kiezen dan ook vaker voor een notering op de Amerikaanse beurs, al wordt aangetoond dat kwalitatieve bedrijven ook in Europa succesvolle beursintroducties kunnen realiseren.

Tot nu toe dit jaar werd in Noord-Amerika bij beursintroducties een bedrag 17,7 miljard dollar, gespreid over 153 deals, opgehaald, terwijl Europa slechts 5,5 miljard dollar uit 57 beursintroducties kon halen. Deze kloof is ook wereldwijd zichtbaar. “Azië is dit jaar ongelooflijk actief geweest en vormt een echte motor voor beursintroducties”, getuigde Tommy Rueger, hoofd Equity Capital Markets (ECM) bij UBS Group. “Er zijn in Europa wel enkele pockets van kracht en we verwachten dat de activiteit de rest van dit jaar en in 2026 zal versnellen, maar tot nu toe wordt de activiteit van beursintroducties gedomineerd door Noord-Amerika en Asia-Pacific.”

Typisch voor het fenomeen is de beursgang van het Zweedse bedrijf Klarna, dat voor een notering in New York koos. De gezondheid van de Europese markt voor beursintroducties leidt bij vele partijen in de regio – beurzen, investeringsbanken, adviseurs, financiële media en geïnteresseerde bedrijven – tot bezorgdheid. Een belangrijke frustratie is daarbij de lengte en onvoorspelbaarheid van het pad naar een beursnotering in volatiele markten.

“Beursintroducties vergen in Europa een vrij lang en tijdens dat proces lopen de betrokken bedrijven een aanzienlijk marktrisico,” betoogt Jonathan Murray, analist bij het Japanse beurshuis Mizuho. “Een beursgang kan vaak tussen de drie en twaalf maanden duren, afhankelijk van de voorbereiding van het bedrijf. In deze periode kan een deal alsnog ontsporen door brede marktschommelingen of een plotselinge daling van aandelen van een concurrent, wat investeerders kan afschrikken en waarderingsfactoren van de ene op de andere dag kan veranderen.”

Terwijl de beurzen in de Verenigde Staten, China en Japan nieuwe hoogten bereiken, blijft Europa hangen in een zijwaartse range. De Europese beurzen herstellen zich wel van eerdere dalingen, maar tonen niet genoeg kracht om echt nieuwe hoogtes te bereiken. Dat maakt de Europese regio voor investeerders minder aantrekkelijk vergeleken met markten die duidelijk wél in een stijgende trend zitten.

Daarnaast heeft Europa ook weinig beursgenoteerde bedrijven die van de huidige wereldwijde hype rond kunstmatige intelligentie – in tegenstelling tot de Verenigde Staten, waar concerns zoals Nvidia en Microsoft de beurs opstuwen – profiteren. Verder wordt Europa ook door geopolitieke onzekerheden – zoals de oorlog in Oekraïne, energieafhankelijkheid en spanningen rond handel en regelgeving – zwaarder getroffen.

Voor private-equityfirma’s – die een aanzienlijk aandeel van Europese bedrijven naar de beurs begeleiden – is de zekerheid van een fusie of overname vaak aantrekkelijker dan het risico van een beursgang die op het laatste moment kan mislukken. Dit geldt vooral voor sponsors die bij een beursintroductie niet volledig uitstappen en daarom sterk bezorgd zijn over de prestaties van het aandeel op de secundaire markt.

Sommige bankiers wijzen erop dat ook een tekort aan geschikte bedrijven die klaar zijn voor publieke controle, een oorzaak kan zijn voor het lage aantal Europese beursintroducties. “De markten blijven selectief over bedrijven die voor een beursnotering in aanmerking zouden kunnen komen”, zegt Luca Erpici, analist bij Jefferies. “We zitten niet meer met de oververhitte dagen die in 2021 konden worden opgemerkt. Er is duidelijk sprake van een kwaliteitsfilter. De lat ligt nog steeds hoog, maar tijdens het vierde kwartaal van dit jaar kunnen enkele grote deals worden verwacht. Er wordt ook een sterke pijplijn voor 2026 en 2027 uitgebouwd.”

“De kwaliteitsfilter verklaart mede waarom de pijplijn van beursintroducties vanuit private equity is vertraagd”, verduidelijkt Erpici. “Er bestaat geen vooroordeel tegenover private equity, maar veel bedrijven uit die portefeuilles zijn niet geschikt voor de publieke markten, die consistente prestaties kwartaal na kwartaal verwachten. Bedrijven die dit niet kunnen bieden, zijn beter af op de private markt.”

Tijdens de eerste helft van dit jaar stonden er wereldwijd 2 procent meer beursintroducties in de pijplijn in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar. Deze transacties kunnen de volgende zes tot negen maanden worden gerealiseerd. Toch blijven vooral de Verenigde Staten bedrijven en kapitaal aantrekken. 

Diepte en liquiditeit

Investeerder Andrejka Bernatova benadrukte dat de dominantie van de Amerikaanse markt wordt geholpen door diepte en liquiditeit. “Er is op de Amerikaanse markt een groot aantal verschillende beleggers – van grote institutionele partijen tot particuliere beleggers – actief, terwijl er ook voldoende kapitaal beschikbaar is om grote emissies te absorberen. Daarnaast kunnen er door een sterke liquiditeit op de Amerikaanse markt gemakkelijk en snel aandelen worden gekocht of verkocht zonder een grote invloed op de prijs te hebben.”

“Europa daarentegen kampt met fragmentarische regelgeving”, stipt Bernatova aan. “Terwijl de Verenigde Staten meerdere beurzen zoals Nyse en Nasdaq kent die allemaal onder één enkel en samenhangend regelgevingskader van de Securities & Exchange Commission (SEC) vallen, creëert een lappendeken van nationale toezichthouders in Europa complexiteit en wrijving, waardoor investeerders en bedrijven worden beperkt.”

Bernatova stelt dat kapitaalintensieve sectoren van de toekomst – zoals artificiële intelligentie en de energietransitie – gedwongen zijn de Amerikaanse markten aan te boren om de vele miljarden dollars te kunnen verzamelen die nodig zijn voor groei. Erpici is het daar grotendeels mee eens, maar benadrukt dat een sterke onderneming zoals Klarna overal een succesvolle beursgang kan realiseren, met inbegrip van de thuismarkt. De keuze van Klarna voor New York was volgens hem vooral een strategische optimalisatie op lange termijn, maar niet omdat een beursgang in Europa onmogelijk zou zijn.

Voor het eerst sinds de jaren negentig van de voorbije eeuw wint de ouderwetse ruilhandel terrein in de Russische buitenlandse handel. Bedrijven die proberen westerse sancties te ontwijken, ruilen tarwe voor Chinese auto’s en lijnzaad voor bouwmaterialen. Dat hebben een aantal analisten tegenover het persbureau Reuters gezegd. Terwijl in de jaren negentig van de voorbije eeuw de inflatie en de geldschaarste in Rusland tot ruilhandel leidden, is het nu vooral de druk van westerse sancties die bedrijven naar deze constructies drijft.

Hoewel Rusland warme banden onderhoudt met China en India, toont de terugkeer van de ruilhandel hoe sterk de oorlog in Oekraïne de handelsrelaties van het land, de grootste grondstoffenproducent van de wereld, heeft ontwricht. Dit gebeurt ruim drie decennia nadat de Sovjet-Unie in 1991 uiteenviel en Rusland juist economisch dichter naar het westen opschoof.

Sinds de annexatie van de Krim in 2014 en de inval in Oekraïne in 2022 legden de Verenigde Staten, Europa en hun bondgenoten meer dan 25.000 sancties op aan Rusland. Die sancties hebben de bedoeling de Russische economie – met een waarde van 2,2 biljoen dollar – te verzwakken en de steun voor de Russische president Vladimir Poetin te ondermijnen. De Verenigde Staten legden bovendien aan India extra heffingen op omdat dat land een aantal oliecontracten met Rusland afsloot.

Poetin benadrukt dat de Russische economie sterker presteert dan verwacht. De voorbije twee jaar groeide de economie in Rusland sneller dan in de G7-landen, ondanks westerse voorspellingen van een diepe recessie. Poetin heeft bedrijven en autoriteiten opgedragen de sancties met alle mogelijke middelen te omzeilen. Toch neemt de druk toe, want de Russische centrale bank spreekt inmiddels van een technische recessie en de inflatie blijft op een hoog niveau.

Angst voor bijkomende sancties

“Het afsluiten van Russische banken van het internationale betalingssysteem Swift en Amerikaanse waarschuwingen aan Chinese banken om Rusland niet te ondersteunen, hebben geleid tot angst voor secundaire sancties”, benadrukken de analisten. “Daardoor worden financiële transacties steeds moeilijker. Chinese banken accepteren nauwelijks nog geld uit Rusland. Dit verklaart de groei van ruilhandel, die moeilijker te traceren valt. Het Russische ministerie van economische zaken publiceerde in 2024 zelfs een handleiding van veertien pagina’s voor buitenlandse ruiltransacties, inclusief het voorstel voor een officieel ruilplatform.”

Tot voor kort was er nauwelijks interesse voor dit soort constructies. Maar volgens gegevens van Reuters kwamen de eerste deals inmiddels tot stand. Onder meer werd gemeld dat Russische tarwe en Chinese auto’s tegen elkaar werden geruild, terwijl ook lijnzaad werd geruild voor huishoudelijke apparaten en bouwmaterialen. In totaal kon Reuters acht van dit soort transacties verifiëren.

Handelskoepels verwachten dat het volume van de ruilhandel verder zal toenemen. “Deze trend is een symptoom van de dedollarisering, de sanctiedruk en liquiditeitsproblemen”, benadrukt Maksim Spasski, secretaris van de Russisch-Aziatische Unie van Industriëlen en Ondernemers. De internationale ruilhandel zou in Rusland volgens cijfers van de Russische centrale bank tijdens de eerste helft van dit jaar een niveau van 7 miljard dollar hebben bereikt. 

Naast ruilhandel worden in Rusland nog andere routes gevolgd om de westerse sancties te ontwijken. Onder meer wordt daarbij gebruik gemaakt van tussenpersonen, terwijl transacties ook niet zelden via het kantoor de Russische VTB Bank in de Chinese stad Shanghai worden gekanaliseerd. Ook worden betalingen geregeld in cryptovaluta afgehandeld. Vooral kleinere bedrijven zouden actief zijn met cryptovaluta en andere alternatieve betaalmethoden.

Meer geld voor defensie heeft weinig nut zolang westerse regeringen de klimaatcrisis in arme landen niet aanpakken. Dat heeft Achim Steiner, voormalig topman van het United Nations Development Programme (UNDP), gezegd. Verschillende landen – waaronder de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en sommige lidstaten van de Europese Unie – verhogen hun defensiebudgetten, maar schrappen daarbij aanzienlijk in hun internationale ontwikkelingshulp. Volgens Steiner is dat een gevaarlijke koers. 

“Hoe meer ontwikkelingssamenwerking wordt afgebouwd, hoe minder handelingsruimte overblijft”, voerde Steiner aan. “Men verliest controle omdat men niet langer efficiënt kan samenwerken met landen die cruciaal zijn bij het oplossen van grensoverschrijdende problemen zoals klimaatverandering. Daarmee beperken de landen hun eigen vermogen om een veerkrachtige economie op te bouwen in een onderling verbonden wereld.”

De klimaatcrisis dreigt volgens Steiner volledig uit de hand te lopen als landen hun internationale verantwoordelijkheden blijven ontlopen. “De grootste risico’s zijn niet per se het leger van een buurland, al blijft dat blijft een factor, maar wel cyberterrorisme, de volgende pandemie waarvoor we niet klaar zijn en vooral het domino-effect van onbeheersbare klimaatverandering”, waarschuwt hij.

Onderdeel nationale veiligheid

Volgens Steiner zouden regeringen klimaatfinanciering voor arme landen en investeringen in ontwikkelingssamenwerking moeten beschouwen als onderdeel van nationale veiligheid. “Een veiligheidsvisie waarin defensie en veerkracht twee sporen zijn – een nationaal en een internationaal – maakt het verdedigbaar om beide als essentieel te zien voor een nationale veiligheidsstrategie”, meent hij.

Steiner krijgt steun van een groeiende groep veiligheidsexperts die van mening zijn dat regeringen hun aanpak van klimaatverandering moeten hervormen. “Klimaatschokken kunnen immers leiden tot voedselcrises en migratiestromen, die al snel tot veiligheidsproblemen kunnen uitgroeien”, voeren zij aan.

Tegelijkertijd stijgt de druk op multilaterale organisaties. De Verenigde Staten hebben de hulporganisatie United States Agency for International Development (Usaid) afgebouwd en hebben zich uit een aantal instellingen van de Verenigde Naties teruggetrokken. Ook de Europese Unie, Canada, Japan en het Verenigd Koninkrijk staan onder zware druk. “We leven in een tijd van diepe ontwrichting,” aldus Steiner. “Geopolitieke spanningen dreigen internationale samenwerking lam te leggen. Ontwikkelingssamenwerking is in essentie preventie, want hierdoor kunnen problemen worden opgelost voordat ze uitgroeien tot breuken in de samenleving.”

Volgens Steiner betalen juist de armste landen de hoogste prijs. “Na de pandemie bleekdat tientallen landen zo zwaar in de schulden zitten dat ze hun eigen ontwikkeling ontmantelen”, werpt hij op. “Budgetten voor gezondheids en onderwijs worden opgeofferd om rente te betalen. Investeren in de basis voor toekomstig welzijn is voor hen onmogelijk.”

“Een oplossing vraagt om een herbezinning over wat werkelijk in het nationale belang is”, concludeerde hij. “De essentie van nationale veiligheid in onze tijd moet bestaan uit een afbouw van de risico’s die alleen door internationale samenwerking beheersbaar zijn.”

Afrika voldoet aan alle voorwaarden om op het gebied van duurzaamheid een supermacht te worden. Dat heeft António Guterres, secretaris-generaal van de Verenigde Naties, tijdens de Tokyo International Conference on African Development (TICAD) gezegd. Guterees riep daarbij op tot meer investeringen in duurzame energie op het Afrikaanse continent, dat bijzonder rijk is aan hulpbronnen.

“We moeten financiering en technologie mobiliseren, zodat de natuurlijke rijkdommen van Afrika ook aan de Afrikaanse bevolking ten goede komen”, benadrukte Guterees. “We moeten op het Afrikaanse continent een bloeiende sector voor hernieuwbare energie en productie opbouwen. De ontwikkeling van duurzame energie in Afrika zal de energieprijzen verlagen, de toeleveringsketens diversifiëren en de decarbonisatie voor iedereen versnellen.”

China heeft het voorbije decennium zwaar in Afrika geïnvesteerd. Chinese bedrijven tekenden op het Afrikaanse continent deals ter waarde van honderden miljarden dollars voor de financiering van havens, spoorwegen, wegen en andere projecten die in het Belt & Road Initiative van de Chinese premier Xi Jinping kaderen. Nieuwe leningen drogen echter op en ontwikkelingslanden worstelen met een golf aan schulden bij zowel China als internationale particuliere kredietverstrekkers. Ook de westerse hulp aan Afrikaanse landen is gekrompen, onder meer door de ontmanteling van het Amerikaanse ontwikkelingsagentschap onder president Donald Trump.

Guterres waarschuwde dat de schulden de ontwikkeling niet mogen verdrinken. Hij wierp op dat Afrika meer goedkope financiering – met lage rentes en langere terugbetalingstermijnen – ter beschikking moet krijgen en grotere leenmogelijkheden van multilaterale ontwikkelingsbanken nodig heeft. Hij pleitte daarnaast voor meer investeringen in klimaatoplossingen. “Afrika beschikt over alle troeven – van de beschikbaarheid van zon en wind tot de aanwezigheid van cruciale mineralen die nieuwe technologieën aandrijven – om op het gebied van duurzaamheid een supermacht te worden”, beklemtoonde hij.

De Japanse premier Shigeru Ishiba kondigde aan dat zijn land over een periode van drie jaar tijd in Afrika dertigduizend mensen een opleiding in kunstmatige intelligentie wil aanbieden. Hij wil ook de lancering van een Japans-Afrikaans Economisch Partnerschap onderzoeken. Ishiba maakte tevens gewag van een distributienetwerk dat Afrikaanse landen met naties rond de Indische Oceaan zou verbinden, onder meer met scheepvaartroutes, handelsnetwerken of logistieke infrastructuur.

De Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa en zijn Keniaanse collega William Ruto benadrukten dat ontwikkelingshulp voor Afrika door partnerships rond investeringen zou moeten worden vervangen.

De Verenigde Staten blijven nog altijd de grootste handelspartner van Duitsland, maar krijgen daarbij steeds meer concurrentie van China. Dat blijkt uit cijfers van het Duitse Statistische Bundesamt. Opgemerkt werd dat de handel tussen de Verenigde Staten en Duitsland tijdens de eerste helft van dit jaar een niveau van 125 miljard euro bereikte. De handel tussen Duitsland en China liet tijdens diezelfde periode een waarde van 122,8 miljard euro optekenen.

De handel tussen Duitsland en de Verenigde Staten is tijdens de eerste helft van dit jaar in waarde gedaald. Dat is het gevolg van de aankondiging van de introductie van hogere Amerikaanse invoertarieven. Hierdoor is de export van Duitse goederen naar de Verenigde Staten ingekrompen. “Hoewel de Verenigde Staten hun positie als belangrijkste handelspartner van Duitsland tijdens de eerste helft van dit jaar konden behouden, blijkt het verschil met China uiterst klein”, verduidelijkte Vincent Stamer, econoom bij Commerzbank.

De Verenigde Staten hadden vorig jaar China afgelast als grootste handelspartner van Duitsland. China was daarvoor gedurende acht jaar op rij de belangrijkste Duitse handelspartner gebleken. De Duitse overheid probeerde daarbij echter de afhankelijkheid van China te verminderen. Daarbij werd opgemerkt dat China zich van oneerlijke handelspraktijken zou bedienen om zijn positie in de internationale handel te versterken. Die inspanningen zorgden er uiteindelijk voor dat de Verenigde Staten de grootste handelspartner van Duitsland werd.

Dit jaar bleken de handelsverhoudingen, na de terugkeer van Donald Trump als president van de Verenigde Staten, echter opnieuw te veranderen. Trump kondigde al snel aan om onder meer de Europese Unie hogere invoerheffingen te willen opleggen. Een handelsakkoord tussen beide partijen legde vorige maand uiteindelijk voor de meeste Europese goederen een Amerikaanse invoerheffing van 15 procent op.

De Duitse export naar de Verenigde Staten bereikte tijdens de eerste helft van dit jaar een niveau van 77,6 miljard euro. Dat betekende een daling met 3,9 procent tegenover dezelfde periode vorig jaar. “Naarmate het jaar vordert, zullen de verliezen in Duitse export naar de Verenigde Staten waarschijnlijk aanhouden en zelfs nog toenemen”, beklemtoonde Jürgen Matthes, hoofd internationale economische politiek bij het Institut der deutschen Wirtschaft in Keulen.

Commerzbank verwacht dat de nieuwe Amerikaanse invoerheffingen de Duitse export naar de Verenigde Staten de volgende twee jaar met een volume tussen 20 procent en 25 procent zullen terugdringen. “Daardoor zal China waarschijnlijk in de loop van dit jaar opnieuw de grootste handelspartner van Duitsland worden”, voorspelt Stamer.

Handelstekort

Anderzijds voerde Duitsland tijdens de eerste helft van dit jaar voor 81,4 miljard euro goederen en diensten uit China in. Dat betekende een stijging met 10,7 procent tegenover dezelfde periode vorig jaar. “Het lijkt erop dat Duitse bedrijven en consumenten moeite hebben om alternatieven voor Chinese goederen te vinden”, betoogde Stamer.

“Dit kan te maken hebben met het prijsniveau, de beschikbaarheid of specifieke eigenschappen van die producten, waardoor het moeilijk is om op leveranciers uit andere landen over te stappen. Zelfs wanneer er politieke of economische redenen zijn om de afhankelijkheid van China af te bouwen, blijken die plannen niet altijd gemakkelijk om in praktijk te zetten.”

Deze toename van de Chinese import in Duitsland kan erop wijzen dat het Aziatische land zijn handel van de Verenigde Staten naar Europa verschuift. “Op die manier dreigt China de Duitse en Europese markt met goedkopere producten te overspoelen”, beklemtoonde Carsten Brzeski, analist bij ING Bank. Jürgen Matthes voegde eraan toe dat een aanzienlijke onderwaardering van de yuan ten opzichte van de euro bovendien de Chinese import goedkoper maakt.

Duitsland voerde tijdens de eerste helft van dit jaar anderzijds voor 41,4 miljard euro goederen en diensten naar China uit. Dat betekende een daling met 14,2 procent tegenover dezelfde periode vorig jaar. Duitse exporteurs hebben het zwaar om in China tegen de toenemende concurrentie van lokale rivalen op te boksen.

Een dalende export en een toenemende import zorgde ervoor dat Duitsland tijdens de eerste helft van dit jaar tegenover China een handelstekort van 40 miljard euro moest registreren. Dat is na 2022 het hoogste tekort dat Duitsland in zijn handel met China heeft laten optekenen. “Al deze ontwikkelingen schaden de Duitse economie en verergeren de industriële crisis verder”, beklemtoonde Jürgen Matthes nog.

De particuliere sector heeft in Cuba voor de eerste keer sinds de machtsgreep van wijlen dictator Fidel Castro in 1959 in de detailhandel een groter aandeel dan de overheid. Dat blijkt uit een rapport van het Cubaanse Nationaal Bureau voor de Statistiek. De particuliere sector was vorig jaar in Cuba in de detailhandel – waarbij geen rekening wordt gehouden met nutsvoorzieningen – verantwoordelijk voor 55 procent van de verkoop van goederen en diensten. Het jaar voordien was een niveau van 44 procent gemeld.

Sinds de ineenstorting in 1991 van de Sovjet-Unie, de voormalige bondgenoot van Cuba, heeft de overheid van het Midden-Amerikaanse land geleidelijk de rol van particuliere ondernemingen uitgebreid. In 1968 had het communistisch regime van Cuba alle privébedrijven genationaliseerd. Dat beleid werd de voorbije jaren echter gedeeltelijk teruggedraaid. Tegelijkertijd is de staatsgeleide economie van Cuba gekrompen. Het voorbije jaar moest daarbij een inkrimping met 11 procent worden gemeld. Het fenomeen wordt gekenmerkt door frequente elektriciteitspannes, tekorten aan goederen en hoge inflatie.

De Cubaanse staat runt nog steeds duizenden winkels, waar een beperkt aanbod van goederen – waaronder voedsel, hygiëneproducten en kleding – te koop wordt aangeboden. Maar op de bruisende informele markten verkopen honderden handelaars producten die in de staatswinkels vaak niet verkrijgbaar zijn. “Er zijn op deze markten veel goederen die in de officiële handel niet zijn te vinden”, getuigen verkopers. Op deze markten worden echter vaak wel hoge prijzen aangerekend.

De Cubaanse econoom Omar Everleny waarschuwde wel dat deze hoge prijzen de waarde van de particuliere sector opdrijven en dat de data van de detailhandel geen afspiegeling vormen van het verkochte volume. “De prijzen in de officiële sector worden vaak gesubsidieerd en liggen veel hoger in de particuliere sector. De staat heeft echter weinig geld om goederen te importeren. Klanten moeten zich dan ook tot de particuliere sector, waar een grotere flexibiliteit wordt geboden, wenden.”

Strategisch belang

Fidel Castro, die Cuba van 1959 tot 2008 regeerde, noemde de particuliere sector een concessie aan de vijand. Zijn opvolger Raúl Castro nam echter een mildere houding aan. Hij gaf aan dat de sector een strategisch belang had en een onderdeel van de nationale economie zou worden. Huidig Cubaans president Miguel Díaz-Canel, leider van de Communistische Partij, heeft het standpunt van Raúl gehandhaafd, maar heeft er wel op aangedrongen dat staatsbedrijven efficiënter moeten worden en in de groothandel een dominante positie moeten behouden.

De meeste lokale analisten, waaronder Everleny, denken dat er binnen de Cubaanse leiding een voortdurende discussie gaande is tussen voorstanders van een verdere liberalisering en hun tegenhangers, die een grotere staatscontrole willen behouden.

Joaquín Alonso, Cubaans minister van economie, gaf al aan de totale invoer tijdens de eerste helft van dit jaar is afgenomen, maar voegde eraan toe dat de import door particuliere bedrijven daarbij wel de grens van 1 miljard dollar heeft overschreden. Dat betekende een stijging met 34 procent tegenover dezelfde periode vorig jaar.

Alonso merkte verder op dat minder staatsbedrijven verlieslatend opereren, maar dat is volgens hem niet aan een verbetering van de efficiëntie danken, maar moet er vooral naar prijsstijgingen worden gewezen. Alonso erkende nog dat economische actoren uit de particuliere sector vooruitgang boeken. “We willen deze sector niet bestrijden, maar wel op de juiste manier begeleiden”, verduidelijkte hij. 

Cuba heeft een beroepsbevolking van 4 miljoen mensen. In de particuliere sector zijn 1,6 miljoen individuen actief.

De waarde van nieuwe investeringen en bouwcontracten door het Chinese Belt &Road Initiative heeft dit jaar een recordhoogte bereikt. Dat blijkt uit een studie van het Chinese Green Finance & Development Center en de Griffith University in Australië. De uitbreiding op buitenlandse markten en toenemende betrokkenheid van China bij de landen binnen het initiatief staan in schril contrast met de aanpak van de Verenigde Staten, waar president Donald Trump wereldwijd aan handelspartners harde invoertarieven oplegt.

De investeringen van het Belt &Road Initiative hebben tijdens de eerste zes maanden van dit jaar een niveau van 124 miljard dollar, gespreid over 176 contracten, bereikt. Dat budget loopt hoger op dan de investeringen van 122 miljard dollar die in 2024 over het hele jaar werden geregistreerd.

“De toename van de Chinese betrokkenheid dit jaar is verrassend, zelfs tegen de achtergrond van gestaag groeiende buitenlandse activiteiten van China sinds het einde van de covid-pandemie”, benadrukte onderzoeksleider Christoph Nedopil Wang. “De investeringen hebben dit jaar ook schaalvergroting laten optekenen. Er werden meerdere contracten met een waarde van meer dan 10 miljard dollar opgetekend.”

Wang gaf aan dat de trage binnenlandse groei en de noodzaak om toeleveringsketens en markten te diversifiëren – onder meer onder druk van de handelsoorlog die door de Amerikaanse invoerheffingen werd veroorzaakt – ertoe hebben geleid dat sommige Chinese bedrijven hun blik naar het buitenland hebben gericht. “Bovendien hebben een aantal landen een kans gezien om in het midden van de veranderende mondiale geo-economische verhoudingen hun banden met China te versterken.”

Het Belt & Road Initiative werd in 2013 door de Chinese president Xi Jinping gelanceerd. Het initiatief heeft tot doel om de invloed van China en zijn handelsbetrekkingen met 150 landen, vooral in de ontwikkelingswereld, te versterken. Sinds de lancering van het project zijn de investeringen in het kader van het Belt & Road Initiative al tot 1,3 biljoen dollar opgelopen. Daarvan bestaat ongeveer 775 miljard dollar uit bouwcontracten en 533 miljard dollar uit niet-financiële investeringen. Daarbij zijn de investeringen in olie en gas tot een absolute piek van ongeveer 44 miljard dollar opgelopen. Alleen al in Nigeria werd een budget van 20 miljard dollar besteed.

De waarde van de investeringen en contracten lag het hoogst in Afrika (39 miljard dollar) en Centraal-Azië (25 miljard dollar). Met een bedrag van 23 miljard dollar was Kazachstan tijdens de eerste helft van dit jaar de meest begunstigde partner van het Belt & Road Initiative. In Latijns-Amerika vielen de bestedingen daarentegen terug tot het laagste niveau in tien jaar.

Chinese bedrijven injecteerden ook bijna 10 miljard dollar aan investeringen in duurzame energieprojecten. Daarnaast bleven de ondernemingen ook in steenkool investeren. De budgetten in mijnbouw en de ontginning van metalen liepen op tot een record van bijna 25 miljard dollar.

Verschuiving

De Amerikaanse Rhodium Group wees erop dat buitenlandse directe investeringen van Chinese partijen tijdens het eerste kwartaal van dit jaar tot bijna 15,9 miljard dollar bedroegen. Dat betekende een stijging met 10 procent tegenover dezelfde periode vorig jaar. Rhodium gaf daarbij aan dat een aanzienlijk deel van de investeringen voor Zuidoost-Azië was gereserveerd. Dat is het gevolg van de pogingen van bedrijven om hun productie van China naar andere locaties te verhuizen.

Rebecca Ray, onderzoeker aan het Global Development Policy Center van de Boston University, betoogde dat de focus van het Belt and Road Initiative is verschoven van staatsleningen naar directe buitenlandse investeringen. “Deze verschuiving kan gunstige gevolgen hebben,” benadrukte Ray. “Deze aanpak biedt immers de mogelijkheid om problemen met staatsschulden te vermijden.” China werd er de voorbije jaren van beticht met zijn Belt & Road Initiative vele arme landen in een schuldenval te hebben gelokt.

Ray stelde dat de toenemende handelsspanningen en handelsbelemmeringen tussen de Verenigde Staten, Europa en de landen van het zuidelijk halfrond ertoe zullen leiden dat de handel tussen China en zijn partners in het Belt & Road Initiative zal toenemen.

“China heeft de invoerrechten voor Afrikaanse landen afgeschaft, terwijl een groot deel van die naties worden geconfronteerd met toekomstige heffingen gerelateerd aan de uitstoot van broeikasgassen op hun export naar Europa en nieuwe belastingen op hun export naar de Verenigde Staten”, verduidelijkte Ray. “De handelsstromen zullen zich ongetwijfeld aan deze nieuwe realiteit aanpassen en ook de investeringspatronen zullen dat traject volgen.”