De Afrikaanse voedselproductie staat voor een dubbele uitdaging. Het continent moet meer mensen kunnen voeden en tegelijkertijd de uitstoot verminderen. Dat is de conclusie van een onderzoek van wetenschappers aan de China Agricultural University, de Alliance of Bioversity International en het International Center for Tropical Agriculture (CIAT). Om een oplossing te vinden moet volgens de onderzoekers onder meer van regio-specifieke antwoorden gebruik worden gemaakt.

Het Afrikaanse voedselsysteem stoot jaarlijks bijna 2,9 miljard ton koolstofdioxide uit. Daarmee vertegenwoordigt het continent ruim een kwart van de wereldwijde uitstoot. Het continent heeft echter een snelgroeiende bevolking, die naar verwachting tegen het midden van deze eeuw 2,5 miljard inwoners zou tellen. Dat heeft ook een grote impact op de uitstoot van broeikasgassen. Tussen 2000 en 2021 stegen de agrifood-emissies in Afrika al met 40 procent tot 2,85 gigaton koolstofdioxide. Die toename moest vooral aan de uitbreiding van akkerland en de groei van de veestapel worden toegeschreven.

De onderzoekers Xia Li, Yumei Zhang, Shenggen Fan en Issa Ouedraogo wijzen erop dat de uitstootverschillen tussen de regio’s bijzonder groot zijn. “In Oost-Afrika en Centraal-Afrika zorgen ontbossing en veegroei voor een versnelde emissietoename, terwijl in andere gebieden beter bodembeheer en beperkte mechanisatie de stijging hebben afgeremd”, voeren ze aan. “Het Congobekken – na de Amazone grootste tropische regenwoud ter wereld – blijft cruciaal voor de klimaatstabiliteit. Elke hectare bos die behouden blijft, draagt bij aan zowel lokale bestaansmiddelen als koolstofopslag.”

De onderzoekers pleiten voor maatwerkstrategieën per ecosysteem. Centraal daarbij staan het stoppen van ontbossing in bosrijke gebieden, het verminderen van methaanuitstoot via verbeterde veevoeding en diergezondheid in pastorale zones en het toepassen van waterbesparende methoden zoals Alternate Wetting and Drying (AWD) in rijstteelt. “Tegelijkertijd moeten de stedelijke voedselketens moderniseren om te zorgen dat geproduceerd voedsel ook daadwerkelijk consumenten bereikt”, werpen de onderzoekers op.

Ontbossing

“In delen van Centraal-Afrika en West-Afrika blijft ontbossing de grootste uitstootbron”, voeren de onderzoekers aan. “Naast verbodsmaatregelen wordt gewag gemaakt van oplossingen zoals een duidelijker grondbezit, de bevordering van agroforestry, de handhaving van ontbossingsvrije toeleveringsketens en financiële compensaties voor gemeenschappen die ecosystemen beschermen.”

Binnen de rijstteelt kan Alternate Wetting and Drying volgens de wetenschappers het watergebruik met 30 procent verminderen en de methaanuitstoot bijna halveren zonder opbrengstverlies. “Ook een beter veevoeder, mineralen en veterinaire zorg kunnen de methaanintensiteit per dier verlagen en de productiviteit verhogen”, betogen de onderzoekers.

“Buiten de boerderij nemen de emissies uit kunstmestproductie, logistiek en voedselverliezen toe door verstedelijking. De productie van één ton ammoniak veroorzaakt tussen 2,4 ton tot 2,9 ton koolstofdioxide. Duurzamere productieprocessen en precisietoepassing kunnen deze voetafdruk beperken. Voedselverliezen na de oogst – die in sommige ketens tot 30 procent kunnen oplopen – kunnen worden verminderd met zonnekoeling, verbeterde verpakkingen en een betrouwbare infrastructuur. Een efficiëntere logistiek, geoptimaliseerde routes en een energiezuinige koeling helpen eveneens de uitstoot te beperken.”

De wetenschappers voeren nog aan dat het beleid en de financiering voor succes doorslaggevend zijn. Er is volgens hen jaarlijks meer dan 50 miljard dollar nodig om tegen 2030 de ecologische voetafdruk van de Afrikaanse landbouw drastisch te beperken. De onderzoekers benadrukken het belang van financierbare en schaalbare projecten binnen de hele waardeketen.

De studie stelt een haalbare doelstelling op korte termijn voor. Daarbij willen ze op 20 procent van de familiebedrijven bewezen uitstootarme praktijken invoeren. “Dat vraagt om krediet dat is afgestemd op landbouwcycli, zekerheid over landrechten, marktprikkels en kennisoverdracht via veldadviseurs”, wordt er opgemerkt.

Colombia heeft zijn beste koffieoogst in meer dan dertig jaar afgesloten, gesteund door gunstige weersomstandigheden en de vernieuwing van koffieplantages. Dat blijkt uit een rapport van de sectororganisatie Federación Nacional de Cafeteros de Colombia. Tegelijkertijd wordt gewaarschuwd dat de productie tijdens de volgende cyclus wellicht opnieuw zal afnemen. Met een totale uitvoer van 14,8 miljoen zakken koffie brak Colombia bovendien een historisch exportrecord.

Colombia – na Brazilië en Vietnam de grootste koffieproducent van de wereld – liet dit jaar een koffieproductie van 14,87 miljoen zakken van 60 kilogram optekenen. Dat betekende een stijging met 17 procent tegenover vorig jaar. De oogst – die loopt van oktober van het volgende jaar september – lag beduidend hoger dan de verwachtingen, waarbij een productie van 14 miljoen zakken in het vooruitzicht werd gesteld.

Colombia registreerde daarmee zijn beste koffieoogst in drieëndertig jaar. “De sterke groei is te danken aan een combinatie van gunstige weersomstandigheden, een verantwoord programma voor de vernieuwing van koffieplanten en professionele technische ondersteuning”, merkte Germán Bahamón, manager van Federación Nacional de Cafeteros de Colombia, op. “Deze factoren maakten een stabiele productie mogelijk, met een gemiddeld maandelijks volume van ongeveer 1,2 miljoen zakken.”

December vorig jaar was met 1,79 miljoen zakken de productiefste maand van de voorbije cyclus, terwijl april 2025 het laagste volume kende met 703.000 zakken. Ondanks de seizoensschommelingen overtrof het eindresultaat de verwachtingen, wat leidde tot historische cijfers. De totale waarde van de oogst bedroeg 24,5 biljoen Colombiaanse peso (ongeveer 6,3 miljard Amerikaanse dollar). Dat is het hoogste bedrag dat sinds 1997 kon worden gemeld. Colombia telt ongeveer 840.000 hectare aan koffieplantages. Naar schatting 560.000 families zijn voor hun inkomen van deze plantages afhankelijk. 

Sterke export

De recordoogst vertaalde zich ook in sterke exportcijfers. Colombia exporteerde de voorbije cyclus 13,3 miljoen zakken koffie. Dat betekende een toename met 12 procent tegenover het jaar voordien. De internationale verkoop leverde 5,4 miljard dollar op, waarmee koffie opnieuw het belangrijkste exportproduct – de mijnbouw uitgezonderd – van het land werd. Die toename was vooral te danken aan de hoge internationale koffieprijzen.

De Verenigde Staten blijven de grootste afnemer van Colombiaanse koffie. De Amerikaanse markt vertegenwoordigt 38 procent van de totale export, gevolgd door Duitsland en Canada (beide 8 procent), België (7 procent) en Japan (5 procent). Zuid-Korea (4 procent) en China (3 procent) tonen eveneens een groeiende belangstelling, vooral voor Colombiaanse duurzaam geproduceerde koffies en speciality-varianten. Ook de binnenlandse consumptie nam met ongeveer 3 procent toe tot 2,25 miljoen zakken, wat wijst op een versterkte lokale vraag.

Volgens Germán Bahamón ligt de volgende uitdaging in het waarborgen van de winstgevendheid van de koffieboeren. De federatie waarschuwt dat de volgende oogstcyclus mogelijk door de natuurlijke schommelingen van koffieplanten – die afwisselend hoge en lage productiejaren kennen – zal worden beïnvloed en verder kan worden ondermijnd door de zware regenval die tijdens de eerste helft van volgend jaar wordt verwacht. “Die omstandigheden kunnen de bloei en de ontwikkeling van de bessen negatief beïnvloeden”, waarschuwde Bahamón.

Meer over dit onderwerp:

• Colombia wordt belangrijkste koffieleverancier van Verenigde Staten

Europese chemiebedrijven hebben plannen opgesteld om steeds grotere hoeveelheden pesticiden te exporteren die binnen de Europese Unie als te gevaarlijk voor gebruik zijn bestempeld. Dat blijkt uit een rapport van de Zwitserse organisatie Public Eye en Unearthed, de onderzoeksredactie van Greenpeace.

Uit officiële cijfers blijkt dat de geplande export van verboden pesticiden uit de Europese Unie vorig jaar een niveau van 122.000 ton heeft bereikt, tegenover 81.600 ton zeven jaar geleden. Hoewel deze cijfers niet de definitieve verschepingen tonen, gelden ze als de meest betrouwbare indicator van de handel in verboden bestrijdingsmiddelen.

Volgens Angeliki Lysimachou, toxicoloog bij Pesticide Action Network Europe, geeft de Europese Commissie toe aan industriële belangen door de handel te laten toenemen in plaats van stop te zetten. “Elke extra vertraging is niet alleen nalatigheid, maar ook een verraad aan de rechten van de mens en het leefmilieu.”

De Europese Unie nam de voorbije jaren wereldwijd het voortouw in de strijd tegen schadelijke landbouwchemicaliën, vanwege de risico’s voor de gezondheid en de natuur, zoals verminderde vruchtbaarheid en sterfte onder bijen. “Toch blijven verboden stoffen, waaronder het herbicide glufosinaat en het fungicide mancozeb, bestemd voor de export”, werpen de onderzoekers op.

“In 2020 beloofde de Europese Commissie dat gevaarlijke chemicaliën die in de Europese Commissie verboden zijn, ook niet meer voor export geproduceerd zouden worden. Vijf jaar later blijkt uit documenten dat de exportvolumes juist zijn toegenomen. Dat komt deels doordat de lijst van verboden stoffen langer is geworden.

Duitsland voerde vorig jaar de lijst van exporterende landen aan, gevolgd door België, Spanje, Nederland en Bulgarije. België sloot zich onlangs aan bij Frankrijk in een verbod op de praktijk, al blijven Franse bedrijven door een juridische maas nog exporteren. Frankrijk stond datzelfde jaar op de zevende plaats van de exporteurs. “De pesticiden gaan grotendeels naar landen met lage en middelmatige inkomens, al waren de Verenigde Staten de grootste individuele afnemer”, geven de onderzoekers aan. “Sommige schadelijke stoffen kunnen door voedsel dan ook weer in de Europese Unie belanden.”

Eerder al werden berichten opgemerkt over de uitvoer van pesticiden van de Europese Unie naar Brazilië en Costa Rica. Daar zouden bewoners gezondheidsklachten hebben gekregen na het besproeien van plantages met suikerriet, bananen en ananas.

Een woordvoerder van de Europese Commissie benadrukte dat de bescherming van de mens en het leefmilieu, binnen en buiten de Europese Unie, voorop staat. De Europese Commissie startte twee jaar geleden een publieke consultatie en een studie, waarvan de resultaten naar eigen zeggen tot mogelijke vervolgstappen zouden kunnen leiden.”

Volgens Lis Cunha, campagnevoerder van Greenpeace-campagnevoerder, is de toename verwerpelijk en hypocriet. Cunha riep de Europese Commissie op het beloofde exportverbod daadwerkelijk in te voeren. “Het is schandalig dat de winsten van de Europese chemische industrie zwaarder wegen dan de gezondheid en het leefmilieu van mensen in armere landen”, zei ze.

In een reactie op de studie merkte het Duitse chemieconcern Bayer op dat zijn producten bij een correct gebruik veilig zijn. Ook het Zwitserse Syngenta voerde aan dat al zijn export voldoet aan de regels van de Europese Unie voldoet en dat landbouwers in de landen van import een training krijgen in de omgang met deze producten.

Iran gaat, voor het eerst in decennia, legaal papavers voor medicinale doeleinden verbouwen. Het besluit volgt op het verbod van de Taliban in buurland Afghanistan, waar de opiumproductie sinds 2022 hardhandig is teruggedrongen. De Iraanse Food & Drugs Administration waarschuwde recent dat het tekort aan grondstoffen voor pijnstillers een bedreiging vormt voor de nationale volksgezondheid. Daarom wil Iran voldoende papavers telen om in de binnenlandse behoefte te voorzien.

Afghanistan gold jarenlang als de belangrijkste leverancier van illegale opium voor Iraanse producenten van morfine en andere opioïden. Voor ingang van het verbod werd er in 2021 in Afghanistan nog ongeveer 750 ton opium geproduceerd. Dat volume zou vorig jaar tot ongeveer 200 ton zijn teruggevallen.

“Een legale teelt van papavers is op lange termijn noodzakelijk”, benadrukte Mohammad Hashemi, woordvoerder van de Iraanse geneesmiddelenautoriteit tegenover de Britse zakenkrant Financial Times. “Zonder een gecontroleerde teelt of import kunnen we problemen krijgen bij het veiligstellen van essentiële geneesmiddelen zoals morfine, codeïne en pethidine.”

Het plan heeft inmiddels de goedkeuring gekregen van de Iraanse president Masoud Pezeshkian. “Gezien de problemen die de import door de opgelegde sancties ondervindt, is besloten om op een gereguleerde binnenlandse productie te vertrouwen,” merkte Fatemeh Mohajerani, woordvoerder van de Iraanse regering, op.

Volgens deskundigen heeft Iran jaarlijks voor de farmaceutische industrie ongeveer 500 ton opium nodig. Officieel zijn medische goederen uitgezonderd van de sancties die aan het land door de Verenigde Staten zijn opgelegd, maar bankrestricties zorgen voor grote vertragingen en verstoringen in de aanvoerketen. Iran wil voor de productie de goedkeuring vragen aan de International Narcotics Control Board van de Verenigde Naties.

“De teelt van papaver past goed bij Iran, want het gewas vereist weinig irrigatie vereist”, verduidelijkte Saeed Sefatian, voormalig directeur-generaal van het Iraanse Drug Control Headquarters (DCHQ), dat in het land verantwoordelijk is voor de strijd tegen de handel in drugs. “Op die manier kan Iran in eigen behoefte voorzien, maar zijn producten ook – onder toezicht van de Verenigde Naties – exporteren. De hele wereld heeft morfine nodig.”

Sinds de Islamitische Revolutie van 1979 is de opiumproductie in Iran verboden. Voordien liet sjah Mohammad Reza Pahlavi al een decennium lang papavers verbouwen. Na het verbod groeide Iran uit tot een belangrijke doorvoerroute voor Afghaanse drugs naar West-Azië en Europa.

Drugsverslaving blijft een groot maatschappelijk probleem. In 2010 werd Iran door de Verenigde Naties als de grootste consument van opium in de wereld genoemd. Een overheidsrapport uit 2015 schatte dat in Iran 4,4 miljoen individuen regelmatig of incidenteel drugs gebruikten.

Boeren in Zuid-Europa staan onder toenemende druk door de klimaatcrisis. Bosbranden, droogtes en extreme hitte bedreigen traditionele gewassen zoals wijn, olijven en citrusvruchten. Terwijl familiebedrijven creatief investeren in irrigatie, nieuwe variëteiten en waterbeheer, zullen hogere productiekosten volgens experts onvermijdelijk leiden tot stijgende voedselprijzen.

In Zuid-Europa proberen duizenden landbouwers het werk verder te zetten op de grond die hun voorouders al decennialang en soms eeuwenlang hebben bewerkt, terwijl steeds extremere weersomstandigheden – zoals de bosbranden de voorbije zomer – Spanje, Frankrijk en Griekenland teisteren. Hun strijd vertaalt zich in stijgende prijzen voor wijn, olijven, citrusvruchten en groenten, omdat droogtes, plotselinge overstromingen en hoge temperaturen de traditionele mediterrane gewassen bedreigen.

In een gesprek met de Britse krant The Guardian waarschuwt Stellios Boutaris, hoofd van de Griekse wijnbouwersgroep Kir Yianni, daarbij dat de producenten op zoek gaan naar nieuwe strategieën om het probleem aan te pakken, zoals het installeren van irrigatie en wateropslag en het aanplanten van extra begroeiing tussen de wijnstokken om het water beter vast te houden en de temperatuur te verlagen. Tevens zoeken wijnbouwers naar hogere gronden en druivensoorten die tegen extreem weer beter bestand zijn.

“Die initiatieven vergen echter extra investeringen, die door producenten in heel Europa aan de consumenten, in de vorm van hogere prijzen, zullen worden doorgerekend”, beklemtoont Boutaris. “Goedkope wijn zal voor de consument nog moeilijk kunnen worden gevonden. Zuid-Frankrijk, Spanje en Griekenland leverden vroeger goedkope wijn voor heel Europa. Nu wordt het moeilijk om nog op het prijsniveau te concurreren.”

Consumenten voelen momenteel al de gevolgen van die problemen. Droogtes in Spanje, Italië en Portugal – leveranciers van verse groenten en fruit voor een groot deel van de Europese markt – hebben de producenten deze zomer aangezet hun prijzen op te drijven, terwijl er in normale omstandigheden van een daling sprake zou moeten zijn. Zelfs in delen van het Verenigd Koninkrijk hebben landbouwers de voorbije zomer te maken gehad met lange periodes van droogte, waardoor de productie van granen, aardappelen, wortelen en broccoli werd getroffen, gewassen die normaal niet geïrrigeerd worden.

De situatie zal volgens deskundigen door de klimaatcrisis alleen maar verslechteren. In de Europese Unie wordt verwacht dat het gemiddelde jaarlijkse verlies van gewassen tegen 2050 met twee derde kan stijgen tot een bedrag van 24,8 miljard euro. De ernstigste toename van droogterisico wordt tegen het midden van deze eeuw verwacht in Spanje, Italië en Griekenland. Daarbij wordt door experts in vergelijking met 1990 gevreesd voor een negenvoud van het aantal dagen met ernstige droogte.

Frankrijk, Italië, Spanje en Roemenië zullen waarschijnlijk met de grootste absolute stijging van gewasverliezen – met een verwachte toename van gemiddeld 64 procent of meer dan 1 miljard euro – worden geconfronteerd. Droogte zal daarbij volgens de experts een belangrijke factor zijn. In 2022 bijvoorbeeld daalden de maïsopbrengsten in Europa met 24 procent ten opzichte van het jaar voordien, waarbij Spanje het grootste deel van de verliezen voor zijn rekening nam, gevolgd door Frankrijk, Italië en Roemenië.

Volgens Peter Alexander, hoogleraar wereldwijde voedselsystemen aan de Universiteit van Edinburgh, kan al een noordwaartse verspreiding van gewassen binnen Europa worden opgemerkt. Daarbij verwijst hij naar champagneproducenten die investeren in het Verenigd Koninkrijk en maïs die in Schotland wordt geteeld. Britse boeren experimenteren bovendien met gewassen zoals witte bonen, kikkererwten en olijfbomen.

Dure aanpassing

Maar naarmate de klimaatcrisis vordert, wordt het moeilijker en duurder om zich aan te passen. Alexander zegt dat dit effect al zichtbaar is bij exotische gewassen die specifieke groeicondities – zoals koffie en cacao – nodig hebben. “In rijke landen zijn deze producten beschikbaar, maar minder betaalbaar”, verduidelijkt Alexander.

In Zuid-Europa worstelen vele familiebedrijven om de middelen te vinden om zich aan te passen en te blijven produceren. “We zien nu al dat boomgaarden worden verlaten en dat mensen zich geen boerenleven meer kunnen veroorloven”, getuigt Sarah Vachon, oprichter van de olijfolieproducent Citizens of Soil, die met onafhankelijke producenten rond de Middellandse Zee samenwerkt. “Landbouwers onderzoeken allerlei manieren om door te gaan, van irrigatie tot nieuwe variëteiten, maar dit zijn grote investeringen voor kleine boeren die al op het bestaansminimum leven. Deze inspanningen krijgen bovendien ook moeilijk overheidssteun.”

“Actie is noodzakelijk, want de beschikbare watervoorraden zijn vaak onvoldoende om aan de vraag te voldoen”, beklemtoont Alex Fernández Poulussen, directeur van Good Stuff International, dat een collectief waterprogramma coördineert rond de rivier de Guadalquivir. “Het areaal landbouwgrond zal waarschijnlijk afnemen, waarbij sommige boerderijen verkocht worden aan investeringsfondsen voor zonneparken. Elders zal de teelt van citrus en avocado worden vervangen door tarwe, maïs, granen of olijven, die minder water nodig hebben.”

Walter Zanre, directeur van de Britse divisie van olijfolieproducent Filippo Berio, waarschuwt dat de productie in Andalusië, Puglia, Sicilië, Griekenland, Tunesië en Turkije wordt beïnvloed door hogere gemiddelde temperaturen en minder regenval. “Er zijn veel projecten om water voor irrigatie te besparen en te gebruiken”, verduidelijkt hij. “Maar om water te besparen, moet het eerst regenen. Dit jaar hebben we winterregens gehad, maar in de drie voorgaande jaren was er een virtuele droogte.”

Rabobank verwacht dat de landbouwproductie per hectare in Europa de volgende vijf jaar niet zal toenemen. “Hiermee komt een einde aan decennia verbetering door een grotere efficiëntie en het gebruik van superieure meststoffen”, beklemtoont Lambert van Horen, analist bij Rabobank. “Maar dit zal aanleiding geven tot hogere prijzen. De voorbije vijf jaar hielden de prijzen van verse producten al gelijke tred met de inflatie of lagen ze zelfs hoger dan de algemene inflatie. Ook de volgende vijf jaar zal de voedselprijs minstens de algemene inflatie volgen,” zegt hij.

“Boeren hebben hogere prijzen nodig, want hun productiekosten stijgen”, merkt Van Horen nog op. “Er kan onder meer geïnvesteerd worden in infrastructuur die toelaat om de temperatuur en watervoorraad – ongeacht het klimaat – beter te beheersen. Ook zouden er meer opslagfaciliteiten kunnen worden gebouwd. De kosten zullen echter hoger liggen, want de aanpassing – vooral bij minder waardevolle gewassen zoals granen – valt duur uit, gezien de relatief lage opbrengst per hectare.”

Plasticvervuiling blijft wereldwijd een hardnekkig probleem. Wetenschappers zoeken daarom koortsachtig naar plantaardige alternatieven die niet alleen duurzaam, maar ook snel afbreekbaar zijn. Onderzoekers van de South Dakota State University denken dat het snoeihout van wijnstokken een oplossing voor het probleem kan bieden. Het onderzoek toont dat deze takken, rijk aan cellulose, kunnen worden omgezet in een sterk, transparant en volledig biologisch afbreekbaar verpakkingsmateriaal dat binnen zeventien dagen uit de bodem verdwijnt.

Plastic is in de moderne wereld alomtegenwoordig, maar zorgt ook voor grote problemen. Slechts een fractie van het plasticafval kan immers worden gerecycleerd. Bovendien zijn de meeste kunststoffen bestemd voor eenmalig gebruik. Daarnaast zijn er ook nog de vragen rond microplastics, die in vele organismes doordringen. Het is immers nog altijd onduidelijk welke effecten die stoffen op langere termijn op de gezondheid kunnen hebben.

Ondanks het massale gebruik van plastic over de hele wereld, wordt slechts 9 procent van de productie daadwerkelijk gerecycleerd. Ongeveer de helft van alle geproduceerde kunststoffen is bovendien bestemd voor eenmalig gebruik. Deze feiten stimuleren de zoektocht naar duurzame alternatieven op basis van plantaardige grondstoffen die binnen relatief korte tijd volledig afbreekbaar zijn. 

Onderzoekers van de South Dakota State University (SDSU) hebben daarbij hun hoop gericht op onder meer cellulose, een natuurlijke bouwsteen die de basis kan vormen voor milieuvriendelijke folies die vergelijkbaar functioneren met conventionele plastic verpakkingen. Hun prototype lijkt veelbelovend, want het materiaal blijkt sterker dan traditioneel plastic en degradeert volledig binnen een maand.

Zeventien dagen

Hoewel veel planten cellulose bevatten, zijn wijnstokken bijzonder rijk aan deze stof. Jaarlijks worden de snoeiresten uit wijngaarden in grote hoeveelheden verwijderd. Voor wijnproducenten hebben deze takken momenteel nauwelijks waarde en worden doorgaans dan ook verhakseld en teruggebracht in de bodem of verbrand.

De onderzoekers van de South Dakota State University hebben deze biomassa echter een nieuwe bestemming gegeven. Uit de snoeihoutresten ontwikkelden de wetenschappers transparante en sterke folies die in slechts zeventien dagen in de bodem afbreken, zonder schadelijke reststoffen achter te laten. Bovendien bleken de wijnstokfolies bij trekproeven sterker dan conventionele plastic zakken. “Plastic op basis van olie blijft zevenhonderd tot duizend jaar bestaan”, benadrukt onderzoeksleider Srinivas Janaswamy, professor voedingswetenschappen aan de South Dakota State University.“Daarom wisten we dat we een materie nodig hadden die snel uiteenvalt en verdwijnt.”

“Uiteindelijk willen we een biologisch afbreekbare wegwerptas ontwikkelen, zodat er minder plastic tassen in omloop zijn”, verduidelijkte Janaswamy. “Deze folies hebben een sterk potentieel voor de productie van voedselverpakkingen, al zijn uitgebreide toxiciteitstesten noodzakelijk om de voedselveiligheid te garanderen.”

Cellulose wordt al langer voor uiteenlopende toepassingen gebruikt. Onder meer katoen bestaat grotendeels uit cellulose. Eerder onderzoek toonde aan dat de stof ook kan worden gewonnen uit onder meer avocadoschillen, sojahullen, switchgrass, koffiedik, maïskolven, bananenschillen en luzerne. Afhankelijk van de bron kunnen de eigenschappen van het eindproduct echter opmerkelijke variaties vertonen.

Een internationaal onderzoeksteam heeft ontdekt dat De moderne aardappel is ontstaan uit een natuurlijke kruising tussen tomatenplanten en op aardappel lijkende soorten in Zuid-Amerika, zo’n negen miljoen jaar geleden. Dat blijkt uit een onderzoek van een team onder leiding van de wetenschappers aan de Chinese Academy of Agricultural Sciences.

Deze eeuwenoude genetische samensmelting vormde volgens de wetenschappers de basis voor het ontstaan van de knol — de ondergrondse structuur waarin planten zoals aardappels, yams en taro’s hun voedingsstoffen opslaan.

“Onze bevindingen tonen dat een kruising tussen soorten de evolutie van geheel nieuwe eigenschappen kan aanjagen, wat vervolgens weer kan leiden tot het ontstaan van meer soorten”, benadrukte onderzoeksleider Sanwen Huang. “We hebben eindelijk het mysterie van de oorsprong van de aardappel ontrafeld.”

De herkomst van de aardappel, inmiddels wereldwijd een van de belangrijkste voedselgewassen, was lange tijd een raadsel. Op het eerste gezicht lijken moderne aardappelplanten sterk op drie Chileense soorten uit het geslacht Etuberosum, die echter geen knollen vormen. Genetisch gezien zijn aardappels bovendien nauwer verwant aan tomaten.

Om deze evolutionaire paradox te ontrafelen, analyseerde het team de genetica van 450 gekweekte aardappelplanten en 56 wilde soorten. De analyse wees uit dat elke aardappelsoort een stabiele, evenwichtige mix van genen bevat van zowel Etuberosum-soorten als van tomatenplanten. Dit suggereert dat de aardappel zijn oorsprong vindt in een oeroude hybridisatie tussen deze twee verwante planten.

Hoewel de Etuberosum en de tomaat inmiddels verschillende soorten zijn, deelden ze ongeveer veertien miljoen jaar geleden een gemeenschappelijke voorouder. Zelfs na een evolutionaire splitsing van ongeveer 5 miljoen jaar konden de planten zich nog onderling voortplanten. Daaruit ontstonden, ongeveer 9 miljoen jaar geleden, de eerste aardappelachtigen met knollen.

Cruciale genen

De onderzoekers slaagden er ook in de oorsprong te achterhalen van de cruciale genen die verantwoordelijk zijn voor knolvorming. Het gen SP6A zet als een soort hoofschakelaar de plant tot knolvorming aan en bleek afkomstig van de tomaat. Daarnaast was er ook een belangrijke rol voor het gen IT1 – dat de groei aanstuurt van de ondergrondse stengels waaruit knollen ontstaan en afkomstig is uit de Etuberosum. Zonder beide genen zou het hybride nageslacht niet in staat zijn knollen te vormen.

Deze evolutionaire sprong viel samen met de snelle opheffing van het Andesgebergte, een periode waarin nieuwe ecologische niches ontstonden. Dankzij de knol, die als opslagorgaan dient, konden de vroege aardappelplanten zich aan het ruige bergklimaat aanpassen.

Een bijkomend voordeel van knollen is dat ze voortplanting mogelijk maken zonder zaden of bestuiving. Nieuwe planten kunnen hierdoor immers simpelweg uit een knol uitlopen. Dit gaf de aardappel de mogelijkheid zich razendsnel te verspreiden in uiteenlopende leefomgevingen, van gematigde graslanden tot koude, alpiene weiden in Centraal-Amerika en Zuid-Amerika.

“De evolutie van de knol bood de aardappel een enorm voordeel in barre omstandigheden,” concludeert Sanwen Huang. “Dit leidde tot een explosieve soortvorming en ligt aan de basis van de rijke diversiteit aan aardappels die momenteel kan worden opgemerkt.”

Sancties van de Verenigde Staten tegen Rusland zouden in de Latijns-Amerikaanse landbouw tot chaos kunnen leiden. Dat hebben een aantal analisten gezegd, verwijzend naar het feit dat veel Latijns-Amerikaanse landbouwbedrijven afhankelijk zijn van de invoer van Russische meststoffen, die onder de Amerikaanse sancties zouden kunnen vallen. Donald Trump, president van de Verenigde Staten, wil met bijkomende sancties Rusland onder druk zetten om de oorlog in Oekraïne te beëindigen.

Latijns-Amerikaanse landbouwers staan voor een moeilijke periode indien de Verenigde Staten aan kopers van Russische exportproducten – zoals meststoffen die essentieel zijn voor handelsgewassen zoals Mexicaanse avocado’s en Braziliaanse soja en maïs – nieuwe sancties zouden opleggen. Voor Brazilië, dat vorig jaar ongeveer een derde van zijn behoefte aan meststoffen dekte met een invoer van 3,7 miljard dollar uit Rusland, is er volgens de experts praktisch geen alternatief om dat gat op te vullen als die aanvoer stopt.

De uitbraak van de oorlog in Oekraïne in 2022 leidde in Latijns-Amerika tot het hamsteren van Russische meststoffen. De prijzen stegen kortstondig, maar de handel is inmiddels genormaliseerd. Er werden weliswaar plannen gekoesterd om de binnenlandse productie van meststoffen in Mexico en Brazilië op te voeren. Door de relatief goedkope Russische import werd daarmee echter weinig vooruitgang geboekt. Volgens de Russische Vereniging van Mestproducenten is de export naar Brazilië – de grootste producent van soja, suiker en koffie in de wereld – tijdens de eerste helft van dit jaar met bijna 30 procent gestegen.

Mark Rutte, secretaris-generaal van de Navo, benadrukte dat Brazilië een van de landen was die vanwege hun handel met Rusland door sancties bijzonder hard getroffen zouden kunnen worden. “Nieuwe sancties tegen Russische meststofimporten zouden de productie van soja en maïs onhoudbaar kunnen maken” benadrukte ook Lucas Beber, vicevoorzitter van Aprosoja, de Braziliaanse vereniging van graantelers.

Ook Mexico importeerde vorig jaar meer dan 580 miljoen dollar aan meststoffen uit Rusland. Daarmee is Rusland voor Mexico de grootste leverancier van grondstoffen. Eventuele Amerikaanse sancties zouden daar voor de boeren dan ook een groot probleem vormen voor boeren. “Sancties zouden in Mexico tot een tekort aan verschillende soorten meststoffen kunnen leiden”, betoogde Raul Urteaga, voormalig directeur internationale zaken bij het Mexicaanse ministerie van landbouw. “Dat geldt onder meer voor ureum, een product dat wordt ingezet bij gewassen zoals maïs, sorghum, tarwe en zelfs avocado.”

Raul Urteage waarschuwde dat de kwaliteit van beschikbare meststoffen door het wegvallen van de Russische import zou dalen. “Dit zou de avocado-oogst verzwakken en ook voor de Amerikaanse consumenten de prijzen doen stijgen”, beklemtoonde hij. De Verenigde Staten nemen meer dan 80 procent van Mexico’s avocado-export af, een markt die vorig jaar meer dan 3 miljard dollar waard was. Urteaga zei dat de prijs van avocado’s zou stijgen als producenten alternatieven moeten gebruiken of meststoffen moeten importeren uit andere bronnen dan Rusland.

Trage vooruitgang

Rusland is ook de grootste meststofleverancier voor Colombia, een belangrijke exporteur van fruit, bloemen en koffie naar de Verenigde Staten. Rusland vertegenwoordigt ongeveer een kwart van de Colombiaanse invoer van meststoffen. De Wereldbank heeft de prijzen van meststoffen bestempeld als een drijvende kracht achter de voedselinflatie in Midden-Amerika, wat bijdraagt aan een kostencrisis die noordwaartse migratie aanwakkert.

Zelfs meststoffen-producenten die geen zaken meer doen met Russische leveranciers, zoals het Amerikaanse Mosaic, vrezen dat verdere handelsonderbrekingen met grote Russische mestproducenten tot meer volatiliteit leiden. “Eventuele gesprekken over een vergelding tegen landen die met Rusland handel drijven, zouden de prijzen verder opdrijven,” beklemtoonde Eduardo Monteiro, directeur van Mosaic in Brazilië. “Geopolitieke spanningen hebben de verkopen aan Braziliaanse boeren voor de volgende oogstcyclus vertraagd, wat de tijdige levering van meststoffen voor belangrijke gewassen zoals soja in gevaar kan brengen.”

Brazilië heeft plannen gepresenteerd om de afhankelijkheid van buitenlandse meststoffen bijna te halveren. Mexico wil de binnenlandse productie van 33 procent naar 80 procent van de lokale vraag opvoeren. De Braziliaanse president Luiz Inácio Lula da Silva en de Mexicaanse leider Claudia Sheinbaum hebben hun respectievelijke staatsoliemaatschappijen Petrobras en Pemex aangespoord om de productie van meststoffen te verhogen.

De vooruitgang verloopt echter traag. In Brazilië zijn de inspanningen belemmerd door onder meer een gebrek aan financiering, mogelijk dure minerale hulpbronnen en hoge aardgasprijzen. “Het probleem zou gedeeltelijk kunnen worden verlicht wanneer Brazil Potash Corp – eens de infrastructuur klaar is en de nodige vergunningen zijn verkregen – begint met de winning van potas in het Amazonegebied”, zeggen de analisten. In Mexico heeft Pemex al jarenlang geworsteld om meststoffen winstgevend te produceren.

Ongeacht mogelijke Amerikaanse en Europese sancties, verwachten de Russische producenten van meststoffen tegen het einde van dit decennium hun wereldwijde marktaandeel tot 25 procent te verhogen. Daarbij wordt vooral gerekend op de verkoop aan belangrijke groeimarkten zoals Brazilië, India en China.

De rijstoogsten in de Italiaanse provincie Ferrara, tussen Venetië en Ravenna, worden door kolonies flamingo’s bedreigd. De telers van de rijst proberen oplossingen te vinden om de vogels, die de bodem in de overstroomde rijstvelden omwoelen, te weren. 

Flamingo’s zijn in de provincie Ferrara relatief recente nieuwkomers. De dieren hebben hun intrek genomen in de overstroomde velden waar rijst voor risotto wordt geteeld. De vogels hebben het niet gemunt op de rijstplantjes zelf, maar gebruiken hun zwemvliezen om de bodem om te woelen en op die manier weekdieren, algen of insecten uit het ondiepe water te halen. Daarbij worden echter ook de rijstplanten vernield.

Inmiddels voeren de rijstboeren dag en nacht patrouilles uit om de vogels af te schrikken. Daarbij worden de claxons van vrachtwagens, metalen vaten en gaskanonnen ingezet om de vogels te verjagen. Maar meestal vliegen de flamingo’s gewoon naar een ander nabijgelegen veld, om daar opnieuw naar prooien op zoek te gaan en daarmee de teelten verder te beschadigen. Bij een aantal telers zou nagenoeg 90 procent van de productie verloren zijn gegaan. 

De flamingo’s lijken afkomstig te zijn uit voormalige broedgebieden in de nabijgelegen valleien van Comacchio, een reservaat aan de kust, net ten zuiden van de monding van de Po, de langste rivier van Italië, in de Adriatische Zee uitmondt. De vogels bevinden zich sinds het begin van deze eeuw in de regio, nadat droogte in het zuiden van Spanje hen ertoe bracht om verder oostwaarts naar geschikte broedgebieden te zoeken. Eerder hielden ze vogels zich op in meren in Noord-Afrika, delen van Spanje en in de Franse Camargue.

De Italiaanse rijstboeren zetten hun velden gedurende enkele weken, van de late lente tot het begin van de zomer, onder water om de pas ingezaaide rijst te laten ontkiemen. Totdat de rijstvelden worden drooggelegd, vormen de flamingo’s een bedreiging. Er is nog geen onderzoek gedaan naar de reden die de flamingo’s heeft aangezet verder landinwaarts naar voedsel te zoeken.

De telers hopen naar eigen zeggen een oplossing te kunnen vinden zonder aan de populatie flamingo’s schade toe te brengen. “De flamingo’s vormen ecologisch weliswaar een meerwaarde, maar er mag niet vergeten worden dat rijst tot de duurste en meest grootschalige teelten behoort,” benadrukte een woordvoerder van de lokale telers. “Het probleem is dat we de aanwezigheid van de dieren zoveel mogelijk moeten beperken.

De klimaatcrisis vormt voor de banaan – na tarwe, rijst en maïs het belangrijkste voedselgewas van de wereld – een steeds grotere bedreiging. Traditionele groeiregio’s voor de banaan, zoals Latijns-Amerika en de Caraïben, worden immers sterk door de opwarming van de aarde getroffen. Dat blijkt uit een rapport van Christian Aid.

“Bijna twee derde van de teeltgebieden voor de banaan in Latijns-Amerika en de Caraïben zullen door de opwarming van de aarde in 2080 mogelijk niet langer geschikt zijn voor de teelt van de fruitsoort”, werpen de onderzoekers op. “Bananenproducenten zoals Guatemala, Costa Rica en Colombia worden door stijgende temperaturen, extreme weersomstandigheden en klimaatgerelateerde plagen geteisterd. Hierdoor nemen de opbrengsten af, terwijl de plattelandsgemeenschappen in de regio worden verwoest.”

Bananen zijn de populairste fruitsoort op de hele wereld. Ongeveer 80 procent van de bananen die wereldwijd worden geteeld, is bestemd voor lokale consumptie. Meer dan 400 miljoen mensen zijn voor 15 procent tot 27 procent van hun dagelijkse calorieën afhankelijk van het fruit. Geraamd wordt dat 80 procent van de bananenexport die wereldwijd de supermarkten bevoorraadt, uit Latijns-Amerika en de Caraïben – een van de meest kwetsbare regio’s voor extreem weer en langzaam optredende klimaatrampen – afkomstig is.”

De bananenoogst komt door klimaatcrisissen die door de mens worden veroorzaakt in het gedrang. Dit vormt een bedreiging voor een essentiële voedselbron en het levensonderhoud van gemeenschappen die vrijwel niets hebben bijgedragen aan de broeikasgassen die de opwarming van de aarde aanwakkeren. “Klimaatverandering heeft onze gewassen vernietigd”, merken bananentelers uit Guatemala op. “Omdat we niets kunnen verkopen, hebben we ook geen inkomsten meer. Onze plantages zijn aan het afsterven.”

Cavendish

Bananen zijn gevoelige fruitsoorten. Ze hebben een temperatuur tussen de 15 graden Celsius en 35 graden Celsius nodig om te gedijen. Bovendien is ook teveel of te weinig water voor de banaan nefast. De teelt is daarnaast bijzonder gevoelig voor stormen, waardoor een bananenplant bladeren kan verliezen, waardoor fotosynthese veel moeilijker wordt.

Hoewel er honderden bananensoorten bestaan, is de cavendish verantwoordelijk voor het overgrote deel van de export. De cavendish werd door de grote fruitconglomeraten immers gekozen omdat de soort een goede smaak heeft en door een winterhardheid en hoge opbrengst wordt gekenmerkt. Het is echter dit gebrek aan genetische variatie dat de bananen bijzonder kwetsbaar maakt voor het snel veranderende klimaat.

De klimaatcrisis heeft een directe impact op de groeiomstandigheden en draagt ??bij tot de verspreiding van schimmelziekten die al de gewassen en bestaansmiddelen decimeren. Zwarte bladschimmel kan het vermogen van bananenplanten tot fotosynthese met 80 procent verminderen en gedijt goed in vochtige omstandigheden, waardoor bananen risico lopen op onregelmatige regenval en overstromingen. Stijgende temperaturen en veranderende regenpatronen verergeren de bedreiging door Fusarium tropical race 4, een bodemgebonden schimmel die wereldwijd plantages van de cavendish-banaan verwoest.

Christian Aid roept rijke vervuilende landen die de grootste verantwoordelijkheid voor de klimaatcrisis dragen, op om dringend af te stappen van fossiele brandstoffen en hun verplichtingen na te komen om financiering te verstrekken om gemeenschappen te helpen zich aan te passen aan het veranderende klimaat.

“Bananen zijn niet alleen het favoriete fruit van de wereld, ze vormen voor miljoenen mensen ook een essentieel voedsel”, benadrukt Osai Ojigho, directeur beleid van Christian Aid. “We moeten ons bewust worden van het gevaar dat klimaatverandering voor dit vitale gewas vormt. De levens en het levensonderhoud van mensen die niets hebben gedaan om de klimaatcrisis te veroorzaken, worden al bedreigd.”

Meer over dit onderwerp:

• Verenigde Staten blokkeren invoer runderen uit Mexico
• Danone neemt Amerikaans bedrijf Kate Farms over
• Europese boeren worden mogelijk betaald voor opvang koolstofdioxide
• Hitte dwingt China om Canadese en Australische tarwe te kopen
• Kraft Heinz vraagt koffieleveranciers prijsverhoging uit te stellen
• Chinese import van sojabonen op laagste punt in tien jaar
• China laat invoer door vijf Braziliaanse sojaproducenten opnieuw toe
• Braziliaanse vleesexport naar Verenigde Staten gestegen
• Omzet en winst zadenbedrijf Corteva hoger dan verwacht
• Wereldwijde vraag naar kunstmeststoffen blijft op hoog niveau