managing21.be

Piloten en cabinepersoneel bij Europese luchtvaartmaatschappijen voelen steeds meer druk om lange diensten te draaien en tekenen van vermoeidheid te verbergen. Maar dat gaat vaak ten koste van de veiligheid. Dat blijkt uit een studie van wetenschappers aan de Universiteit van Gent, gebaseerd op een bevraging bij 6.900 werknemers. De onderzoekers werpen daarbij op dat de uitbraak van de covid-pandemie in de sector de verslechtering van de arbeidsomstandigheden heeft versneld.

“De jacht op een maximalisering van de winst en kostenbesparingen heeft bij de luchtvaartmaatschappijen de veiligheid systematisch verzwakt, terwijl veel uitgeputte medewerkers te geïntimideerd zijn om beslissingen van het management ter discussie te stellen”, werpen de onderzoekers op. “De studie wijst tevens op bekommernissen bij het cabinepersoneel, dat zich onder druk gezet voelt om tijdens vluchten parfums en alcohol te verkopen. Dit conflicteert met hun rol om de veiligheid van passagiers te waarborgen.”

De onderzoekers wijzen erop dat een generatie ervaren piloten de sector heeft verlaten en vervangen is door jongere, goedkopere en flexibelere werknemers, die vaker instemmen met onzekere contracten, waardoor hun vermogen om veiligheidsnormen te handhaven wordt beperkt.

Meer dan de helft van de respondenten gaf aan zich niet in staat te voelen om instructies van het management uit bekommernissen over de veiligheid aan te passen. Dit is een achteruitgang ten opzichte van een soortgelijke studie die in 2014 werd uitgevoerd en waarin 82 procent van de piloten aangaf zich wel bevoegd te voelen om instructies aan te passen. Ongeveer 30 procent van de piloten zei uit angst voor negatieve gevolgen voor hun loopbaan bij het nemen van veiligheidsmaatregelen soms terughoudend te zijn.

“De verschuiving naar commerciële verantwoordelijkheden aan boord dreigt de veiligheidscultuur van het cabinepersoneel te verwateren, wat leidt tot rolconflicten, psychosociale spanning en juridische onduidelijkheden”, werpen de onderzoekers Yves Jorens en Lien Valcke op. “Hoewel commerciële druk voor luchtvaartmaatschappijen aantrekkelijk kan zijn, moet worden gevreesd voor een negatieve impact op het welzijn van werknemers, de veiligheidsstandaarden en professionele integriteit.”

Met de groei van low-cost carriers en het herstel van het luchtverkeer na de covid-pandemie staat het personeel onder druk om langere diensten te draaien, met minder mogelijkheden om te rusten. Als gevolg hiervan zegt 42 procent van het personeel dat het management planning boven veiligheid stelt. Deelnemers aan de studie spraken over een systeem waarbij veiligheidslagen om financiële redenen systematisch worden verzwakt, waardoor de uiteindelijke barrière tegen ongevallen afhangt van toeval en geluk in plaats van robuuste bescherming.

Structureel probleem

Vermoeidheid blijft een structureel probleem, waarbij het personeel vaak het gevoel heeft geen rust te mogen vragen, zelfs niet wanneer ze tekenen van vermoeidheid of ziekte vertonen. Bijna een derde van de piloten en bijna de helft van het cabinepersoneel geeft toe soms te aarzelen om zich ongeschikt te verklaren om te vliegen.

Tevens werd geklaagd over het gebrek aan waardering. Sommige werknemers gaven aan zich door hun luchtvaartmaatschappij louter als een nummer behandeld te voelen. “Er is geen aandacht voor mentaal of fysiek welzijn”, benadrukken de getuigen, die ook gewag maken van een giftige werkcultuur en een cultuur van angst, die voortkomt uit het aantal mensen dat om onzinnige redenen wordt ontslagen.” Daarbij zei 68 procent van de ondervraagden dat de luchtvaartmaatschappijen geen oog hebben voor hun mentale gezondheid. Bovendien wierp 78 procent zich louter als een nummer of object behandeld te voelen. 

De studie signaleert dat atypische arbeid, zoals kortlopende contracten, zelfstandige of uitzendovereenkomsten in plaats van directe dienstverbanden, problematisch is, omdat deze groepen slechtere omstandigheden en een lager welzijn rapporteren. Jongere werknemers en personeel in landen zoals Polen, Tsjechië, Hongarije en andere Oost-Europese landen hebben vaker atypische contracten.

Volgens de auteurs is de werkintensiteit in vergelijking met tien jaar geleden toegenomen door digitalisering, automatisering en hogere passagiersaantallen, waardoor er minder tijd is om taken effectief uit te voeren. “Een verontrustende trend is het toenemende gebruik van een management door angst, waarbij welzijn niet expliciet wordt gekoppeld aan veiligheidsresultaten”, stellen de auteurs. “Atypisch werk is niet verdwenen, en de risico’s die hierdoor tien jaar geleden werden gecreëerd, worden nu in de hele sector gevoeld.”

Zonder verbeteringen in regels en contracten loopt de Europese luchtvaart volgens de onderzoekers het risico haar veiligheidsvoorsprong te verliezen. “Arbeidsomstandigheden vormen niet langer louter en alleen een sociaal vraagstuk, maar ze beïnvloeden ook veiligheid, welzijn en vermoeidheid, die allemaal met elkaar samenhangen. Zonder eerlijk en stabiel werk kan een veilige en veerkrachtige Europese luchtvaartsector zich niet handhaven”, werpen Jorens en Valcke op.

Ignacio Plaza, secretaris-generaal van de European Cockpit Association, waarschuwde dat de race naar de bodem op contracten nu elke piloot raakt. “Wanneer piloten onder druk staan, voelen ook passagiers het risico”, betoogde hij. “Deze misstanden vragen om een dringend onderzoek.”

Meer over dit onderwerp:

• Hervorming van Amerikaanse luchtverkeer loopt vertraging op
• Airbus met uitbreiding in Verenigde Staten en China op dunne politieke lijn
• Ontwikkeling vervanging Boeing 737 MAX in beginfase
• Lufthansa schrapt 4.000 banen en verhoogt winstdoelstellingen
• Boeing schikt rechtszaak rond zelfmoord klokkenluider
• Norwegian Air koopt bij Boeing dertig vliegtuigen van type B737
• Kostenbesparing doet Spirit Airlines veertig routes schrappen
• AviLease bekijkt mogelijkheden van een beursgang
• Arbeidsgeschillen kosten Air Canada 270 miljoen dollar
• Comac loopt vertraging op met leveringen C919