De Spaanse export van zwarte olijven, die al zwaar was getroffen door eerdere Amerikaanse handelsbeperkingen, wordt opnieuw onder zware druk gezet. Volgens de Spaanse producenten van zwarte olijven kan er inmiddels gewag worden gemaakt van een gerichte, protectionistische aanpak die hun Amerikaanse tegenhangers bevoordeelt tegenover de buitenlandse concurrentie. Er wordt aan toegevoegd dat inmiddels het voortbestaan van de Spaanse producenten in het gedrang komt.

Door het recente handelsakkoord tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten, moeten de Spaanse producenten van zwarte olijven op de invoer op de Amerikaanse markt een heffing van 15 procent betalen. De maatregel komt bovenop een importheffing van meer dan 30 procent die sinds 2018 van kracht is en die ertoe heeft geleid dat het Spaanse aandeel in de verkoop van zwarte olijven op de Amerikaanse markt van 49 procent in 2017 tot amper 19 procent in 2024 is teruggevallen.

Hoewel de nieuwe heffing van 15 procent lager uitvalt dan de eerder gevreesde belasting van 30 procent, wordt de maatregel binnen de sector gezien als een genadeklap. “In tegenstelling tot groene olijven en olijfolie, die buiten schot blijven, worden zwarte olijven opnieuw specifiek geraakt”, wordt er opgemerkt.

Er wordt aan toegevoegd dat de impact van de heffingen niet op zichzelf staat. Spanje kampte immers met een extreme droogte, wat tijdens de piek van de oogsten leidde tot het verlies van circa 400.000 werkshiften op een totaal van 2,5 miljoen eenheden. De combinatie van klimaatschokken en invoerheffingen veroorzaakte een dramatische terugval van 70 procent in de Amerikaanse import van Spaanse zwarte olijven.

Om het hoofd boven water te houden, moest de sector zich heruitvinden. Sommige exporteurs schakelden over op de verkoop van groene olijven, die in de Verenigde Staten minder handelsbarrières kennen, terwijl anderen zich op nieuwe markten in Europa, Azië en het Midden-Oosten richten. Productinnovatie werd soms ingezet als overlevingsstrategie, met nieuwe varianten, zoals olijven die met zalm of kaas worden gevuld en consumenten in andere regio’s moesten aanspreken.

Toch wisten enkele grotere spelers zich gedeeltelijk te herstellen. Onder meer slaagde Agro Sevilla er met behulp van juridische stappen en lobbywerk in om haar specifieke tarief van 31 procent naar 10 procent te verlagen, nadat Amerikaanse claims over buitensporige subsidies van de Europese Unie konden worden weerlegd. De uitvoer van zwarte olijven naar de Verenigde Staten kent bij Agro Sevilla sindsdien opnieuw een voorzichtige groei, al blijft de sector als geheel kwetsbaar.

Een opmerkelijk keerpunt in het verhaal is de overname van Bell-Carter Foods – een Amerikaanse producent die eerder zelf voor importheffingen pleitte – door de Spaanse groep Aceitunas Guadalquivir. Deze overname stelde de Spaanse bedrijven in staat om indirect op de Amerikaanse markt terug te keren. Omdat ze met lage binnenlandse opbrengsten worden geconfronteerd, importeren Amerikaanse producenten Spaanse producten voor een verdere lokale verwerking. Hierdoor kunnen de Amerikaanse importheffingen gedeeltelijk worden omzeild.

Gevolgen duidelijk

Volgens de Asociación de Exportadores de Aceitunas de Mesa (Asemesa), de Spaanse organisatie van exporteurs van zwarte olijven, zijn de gevolgen van de invoerheffingen duidelijk. “Voor de introductie van de heffingen waren er op de Amerikaanse markt vijfentwintig Spaanse exporteurs van zwarte olijven actief”, voert de organisatie aan. “Momenteel zijn er nog amper vier grote exporteurs overgebleven. Deze consolidatie bewijst de zware tol die kleine en middelgrote partijen betalen in een speelveld vol geopolitieke risico’s en handelsbarrières.”

De Amerikaanse overheid rechtvaardigde de tarieven als steun voor binnenlandse productie, maar importcijfers vertellen een ander verhaal. De invoer van tafelolijven naar de Verenigde Staten steeg tussen 2017 en 2024 met 40 procent, waarbij landen zoals Egypte, Portugal en Turkije als nieuwe toeleveranciers werden opgemerkt. Terwijl de Spaanse export van zwarte olijven kromp, nam de uitvoer van groene olijven naar de Verenigde Staten met 18 procent toe. Dit betekent een licht herstel dat de verliezen echter niet volledig compenseert.

Het Spaanse ministerie van landbouw schat dat het land sinds de invoering van de heffingen ongeveer 240 miljoen euro aan exportinkomsten op zwarte olijven is misgelopen. Dat vertegenwoordigt bijna een derde van de totale exportwaarde van de meest recente oogst.

“De Spaanse sector voor zwarte olijven is daarmee een pijnlijk voorbeeld van de langdurige gevolgen van geopolitieke handelsmaatregelen”, merken analisten op. “De link tussen invoerheffingen en de inkrimping van de getroffen sectoren is evident. Protectionisme beperkt niet alleen de toegang tot de Amerikaanse markt, maar leidt ook tot banenverlies, marktconcentratie en gedwongen koerswijzigingen.”

“Hoewel bedrijven met diversificatie en innovatie van veerkracht blijk geven, maakt de nieuwe tariefverhoging duidelijk dat structurele schade blijft doorwerken”, wordt er aan toegevoegd. “De Spaanse dominantie op de Amerikaanse markt lijkt voorgoed aangetast. Tegelijkertijd blijkt het Amerikaanse protectionisme weinig effectief in het versterken van de eigen productiecapaciteit, wat duidt op een forse kloof tussen politieke bedoelingen en economische werkelijkheid.”

De cruiserederij Royal Caribbean heeft zijn winstverwachtingen voor het hele jaar verhoogd. Daarbij verwijst het bedrijf naar het grote aantal boekingen dat kon worden geregistreerd. De rederij boekte tijdens het tweede kwartaal van dit jaar een winst van 1,2 miljard dollar, tegenover een positief resultaat van 854 miljoen dollar dezelfde periode vorig jaar. Royal Caribbean boekte de voorbije drie maanden een omzet van 4,54 miljard dollar. 

Royal Caribbean kondigde ter gelegenheid van de presentatie van de kwartaalcijfers aan voor het lopende jaar een winst tussen 15,41 dollar en 15,55 dollar per aandeel te verwachten. Eerder was gewag gemaakt van een bedrag tussen 14,55 dollar en 15,55 dollar. Het aandeel van Royal Caribbean is dit jaar al met ongeveer 53 procent in waarde gestegen.

Jason Liberty, chief executive van Royal Caribbean, merkte op dat de voorkeuren van de reizigers veranderen. Hij zei dat steeds meer mensen ervoor kiezen om vaker op vakantie te gaan en daarbij opteren voor belevingsgerichte reizen. Volgens Royal Caribbean zegt 75 procent van de consumenten van plan te zijn de volgende twaalf maanden aan toeristische reizen minstens of meer geld uit te geven. Volgens Liberty is het aanbod van Royal Caribbean samengesteld om aan deze veranderende verwachtingen te voldoen.

Royal Caribbean registreerde tijdens het tweede kwartaal een groei in boekingen ten opzichte van de eerste drie maanden van dit jaar. “Er is vooral een toename merkbaar van reizigers die dichter op de vertrekdatum boeken”, beklemtoonde Liberty. “Deze trend moet in sterke mate worden toegeschreven aan het groeiende aantal jongere cruisereizigers. Millennials en jongere generaties vertegenwoordigen inmiddels ongeveer de helft van alle passagiers. Deze klantengroep blijkt bovendien bereid te zijn om extra te betalen om dichter bij de vertrekdatum alsnog een reis te kunnen boeken.”

Sterke interesse

Verder meldde de rederij dat de capaciteit tegenover het tweede kwartaal van vorig jaar met 5,8 procent is toegenomen. Royal Caribbean telde tijdens het tweede kwartaal van dit jaar 2,3 miljoen reizigers. Het bedrijf gaf verder aan dat de boekingen voor de nieuwe schepen die dit jaar worden gelanceerd – de Star of the Seas en de Celebrity Xcel – goed presteren. “De sterke vraag die voor onze nieuwe schepen en bestemmingen kan worden opgetekend, bewijst dat onze strategie werkt en aansluit bij de wensen van de hedendaagse reiziger”, verduidelijkte Liberty.

“Vrijetijdsbesteding en reizen vormen nog steeds de belangrijkste categorieën waarin de consumenten hun uitgaven in de volgende twaalf maanden willen verhogen”, gaf Liberty aan. “De sector presteert daarbij beter dan restaurantbezoek, live entertainment, shoppen en zelfs lichaamsverzorging.” De topman voegde eraan toe dat Royal Carribean ook zijn reisopties voor zowel luxe cruisereizigers als nieuwkomers, onder meer met privé-eilanden en nieuwe reisroutes, uitbreidt.

Royal Caribbean waarschuwde wel dat de winsten van het lopende kwartaal mogelijk onder de eerdere verwachtingen zouden kunnen blijven. “De escalerende spanningen tussen Israël en Iran en de onzekerheden rond het handelsakkoord tussen de Verenigde Staten en de Europese Unie hebben tot hogere brandstofkosten en een grotere prijsvolatiliteit geleid”, beklemtonen experts. “Deze knelpunten wegen ook op de cruisemaatschappijen.”

In juni had ook sectorgenoot Carnival Corporation zijn winstverwachting voor het lopende jaar verhoogd. Daarbij voerde de rederij aan dat vakanties op zee nog steeds betaalbaarder zijn dan vakanties op het land.

De particuliere sector heeft in Cuba voor de eerste keer sinds de machtsgreep van wijlen dictator Fidel Castro in 1959 in de detailhandel een groter aandeel dan de overheid. Dat blijkt uit een rapport van het Cubaanse Nationaal Bureau voor de Statistiek. De particuliere sector was vorig jaar in Cuba in de detailhandel – waarbij geen rekening wordt gehouden met nutsvoorzieningen – verantwoordelijk voor 55 procent van de verkoop van goederen en diensten. Het jaar voordien was een niveau van 44 procent gemeld.

Sinds de ineenstorting in 1991 van de Sovjet-Unie, de voormalige bondgenoot van Cuba, heeft de overheid van het Midden-Amerikaanse land geleidelijk de rol van particuliere ondernemingen uitgebreid. In 1968 had het communistisch regime van Cuba alle privébedrijven genationaliseerd. Dat beleid werd de voorbije jaren echter gedeeltelijk teruggedraaid. Tegelijkertijd is de staatsgeleide economie van Cuba gekrompen. Het voorbije jaar moest daarbij een inkrimping met 11 procent worden gemeld. Het fenomeen wordt gekenmerkt door frequente elektriciteitspannes, tekorten aan goederen en hoge inflatie.

De Cubaanse staat runt nog steeds duizenden winkels, waar een beperkt aanbod van goederen – waaronder voedsel, hygiëneproducten en kleding – te koop wordt aangeboden. Maar op de bruisende informele markten verkopen honderden handelaars producten die in de staatswinkels vaak niet verkrijgbaar zijn. “Er zijn op deze markten veel goederen die in de officiële handel niet zijn te vinden”, getuigen verkopers. Op deze markten worden echter vaak wel hoge prijzen aangerekend.

De Cubaanse econoom Omar Everleny waarschuwde wel dat deze hoge prijzen de waarde van de particuliere sector opdrijven en dat de data van de detailhandel geen afspiegeling vormen van het verkochte volume. “De prijzen in de officiële sector worden vaak gesubsidieerd en liggen veel hoger in de particuliere sector. De staat heeft echter weinig geld om goederen te importeren. Klanten moeten zich dan ook tot de particuliere sector, waar een grotere flexibiliteit wordt geboden, wenden.”

Strategisch belang

Fidel Castro, die Cuba van 1959 tot 2008 regeerde, noemde de particuliere sector een concessie aan de vijand. Zijn opvolger Raúl Castro nam echter een mildere houding aan. Hij gaf aan dat de sector een strategisch belang had en een onderdeel van de nationale economie zou worden. Huidig Cubaans president Miguel Díaz-Canel, leider van de Communistische Partij, heeft het standpunt van Raúl gehandhaafd, maar heeft er wel op aangedrongen dat staatsbedrijven efficiënter moeten worden en in de groothandel een dominante positie moeten behouden.

De meeste lokale analisten, waaronder Everleny, denken dat er binnen de Cubaanse leiding een voortdurende discussie gaande is tussen voorstanders van een verdere liberalisering en hun tegenhangers, die een grotere staatscontrole willen behouden.

Joaquín Alonso, Cubaans minister van economie, gaf al aan de totale invoer tijdens de eerste helft van dit jaar is afgenomen, maar voegde eraan toe dat de import door particuliere bedrijven daarbij wel de grens van 1 miljard dollar heeft overschreden. Dat betekende een stijging met 34 procent tegenover dezelfde periode vorig jaar.

Alonso merkte verder op dat minder staatsbedrijven verlieslatend opereren, maar dat is volgens hem niet aan een verbetering van de efficiëntie danken, maar moet er vooral naar prijsstijgingen worden gewezen. Alonso erkende nog dat economische actoren uit de particuliere sector vooruitgang boeken. “We willen deze sector niet bestrijden, maar wel op de juiste manier begeleiden”, verduidelijkte hij. 

Cuba heeft een beroepsbevolking van 4 miljoen mensen. In de particuliere sector zijn 1,6 miljoen individuen actief.

De aardkorsst telt voldoende natuurlijke waterstof om de duurzame energietransitie aan te drijven. Dat staat in een rapport van wetenschappers aan de University of Calgary, de University of Toronto en de University of Oxford. De wetenschappers stellen dat de oudste gesteentes van de continenten, miljarden jaren geleden gevormd, van nature grote hoeveelheden waterstof produceren. Een deel van die waterstof is mogelijk opgeslagen in ondergrondse reservoirs die toegankelijk zijn voor winning. Deze natuurlijke voorraden kunnen volgens de wetenschappers honderden jaren lang bijdragen aan de wereldwijde waterstofeconomie.

“Dat potentieel werd duidelijk na de ontdekking van een gasveld in Mali waar bijna zuivere natuurlijke waterstof uit de grond komt”, benadrukken de wetenschappers Omid Haeri Ardakani, Barbara Sherwood Lollar en Chris Ballentine. “Die vondst trok de aandacht van overheden in onder meer de Verenigde Staten, Canada, Australië, het Verenigd Koninkrijk en Europa. Ook grote durfkapitalisten en internationale energiebedrijven tonen interesse. Eind 2023 waren wereldwijd al veertig bedrijven actief in de zoektocht naar natuurlijke waterstof. Naar verwachting is dat aantal inmiddels al ruimschoots verdubbeld.

Waterstof is al decennialang een miljardenmarkt, nog voordat het product recent in beeld kwam als duurzame energiebron voor de energietransitie. De geologische omstandigheden die leiden tot de vorming en ophoping van natuurlijke waterstof komen wereldwijd voor. Toch blijft regulering in veel landen een obstakel, want waterstof werd in de wetgeving lange tijd niet als natuurlijke hulpbron erkend.

“Natuurlijke waterstof kan echter een cruciale rol spelen bij het verduurzamen van essentiële sectoren die hun ecologische voetafdruk moeilijk kunnen verkleinen”, merken de onderzoekers op. “Daarbij kan worden gewezen naar activiteiten zoals de olieraffinage, de productie van kunstmest en de staalindustrie, die respectievelijk 44 procent, 34 procent en 5 procent van de wereldwijde consumptie van waterstof voor hun rekening nemen. Toekomstige toepassingen kunnen onder meer liggen in zwaar transport en de mijnbouw.”

Het grootste deel van de voorraden waterstof die momenteel worden gebruikt, is afkomstig van fossiele brandstoffen. Daardoor veroorzaakt de productie van waterstof wereldwijd ongeveer 2,5 procent van de totale emissie van koolstofdioxide. Pogingen om duurzame waterstof te produceren met hernieuwbare elektriciteit of koolstof-afvang zijn veelbelovend, maar vergen zware investeringen. Natuurlijke waterstof heeft een vergelijkbare of zelfs lagere klimaatimpact dan duurzame waterstof. Toch is het potentieel ervan nog onzeker, want er is hier sprake van een grotendeels onontgonnen bron.

Tweehonderd jaar

Volgens de Amerikaanse Geological Survey is er genoeg natuurlijke waterstof in de aardkorst aanwezig om de wereldwijde vraag ongeveer tweehonderd jaar lang te dekken. Natuurlijke waterstof kan door twee geologische processen ontstaan. Het product wordt in eerste instantie gevormd door chemische reacties tussen grondwater en ijzerrijke mineralen. Daarnaast is er echter ook de radiolyse, waarbij de natuurlijke radioactiviteit in gesteenten watermoleculen afbreekt en waterstof vrijmaakt. Bij dat laatste proces komt ook helium, een waardevol bijproduct, vrij.

De infrastructuur voor de winning van natuurlijke waterstof zou grotendeels vergelijkbaar zijn met de ontginning van olie en gas en werkt eveneens met boorputten. Een belangrijk voordeel is echter dat projecten met natuurlijke waterstof veel minder ruimte in beslag nemen dan installaties voor duurzame waterstof, die afhankelijk zijn van zonnekracht, windenergie en electrolysers. Bovendien hoeven ze geen oppervlaktewater – in veel regio’s een schaars goed – te gebruiken.

“In veel landen ontbreekt duidelijke regelgeving voor de exploratie van natuurlijke waterstof”, voeren de onderzoekers aan. “Elders valt de sector onder de voorschriften voor de mijnindustrie of de energiewinning. Dit gebrek aan gerichte wetgeving vertraagt de verkenning en vergunningsprocedures en bemoeilijkt de noodzakelijke besluitvorming over de benodigde infrastructuur. Cruciaal is ook dat gemeenschappen vaak niet bij de projecten worden betrokken, terwijl sociale acceptatie voor het succes van dergelijke initiatieven essentieel is.”

“Een positief voorbeeld kan in Zuid-Australië worden gevonden. Daar werd een speciale wetgeving ingevoerd om de opsporing en winning van natuurlijke waterstof te stimuleren. “Dit leidde ertoe dat tientallen bedrijven zich snel voor exploratie-vergunningen hadden aangemeld. De bereidheid om te investeren is dus zeker aanwezig, maar het ontbreekt nog aan heldere beleidskaders. Nieuwe projecten kunnen niet alleen energie leveren, maar ook essentiële data opleveren om het werkelijke potentieel van natuurlijke waterstof – als duurzame energiebron van de toekomst – in kaart te brengen.”

De Zweedse muziekdienst Spotify heeft tijdens het tweede kwartaal van dit jaar meer betalende abonnees binnengehaald dan verwacht, maar zag zich tegelijkertijd geconfronteerd met een onverwacht verlies. Het bedrijf eindigde het kwartaal met 276 miljoen betalende abonnees, tegenover 268 miljoen premium-gebruikers op het einde van het eerste kwartaal. Het aantal maandelijks actieve klanten groeide naar 696 miljoen gebruikers. Ook dat cijfer lag boven de algemene verwachting.

De groei overtrof de eigen prognoses van Spotify, dat had gerekend op 273 miljoen premium-abonnees en 689 miljoen maandelijkse actieve gebruikers. “In de eerste helft dit jaar groeide het netto aantal abonnees met meer dan 30 procent vergeleken met dezelfde periode vorig jaar,” merkte het bedrijf op. “De groei van het aantal maandelijkse actieve gebruikers werd breed gedragen, waarbij onder meer een toename kon worden opgemerkt in onder meer Latijns-Amerika, Europa en een aantal markten in de rest van de wereld.”

Toch wist Spotify – ondanks prijsverhogingen, kostenbesparingen en een strategische afbouw van exclusieve podcast-deals – de winstverwachtingen niet waar te maken. De winstvoorspellingen waren logisch, want Spotify had de jongste tijd immers verschillende maatregelen genomen om de winstgevendheid te verbeteren.

Onder meer verhoogde het bedrijf de prijzen van zijn abonnementen werd in een aantal kosten, zoals personeelsuitgaven, gesneden. Daarnaast veranderde Spotify ook zijn strategie rond podcasts. Eerder had het bedrijf belangrijke investeringen gedaan in exclusieve deals met bekende podcasters, maar nu wordt vaker voor niet-exclusieve samenwerkingen gekozen. Dit betekent dat populaire podcasts nog wel op Spotify kunnen worden beluisterd, maar daarover geen exclusieve rechten meer worden afgesproken. Dit bespaart Spotify veel geld, zonder veel luisteraars te verliezen.

Toch bleken die inspanningen deze keer niet genoeg om een kwartaalwinst te realiseren. Ondanks alle maatregelen om het rendement te verbeteren, sloot Spotify het kwartaal af met een verlies van 86 miljoen euro, tegenover een winst van 274 miljoen euro tijdens dezelfde periode vorig jaar. De verliezen zijn vooral toe te schrijven aan een stijging van de operationele kosten met 8 procent tot 914 miljoen euro. Deze kostenstijging omvat onder meer hogere uitgaven voor personeel, professionele diensten en marketing. 

Aandelenkoers

Daarnaast is er ook de impact een minder bekende maar opvallende factor. Daarbij wordt verwezen naar werkgeverslasten – zoals sociale premies en loonheffingen – die in sommige landen automatisch oplopen wanneer de aandelenkoers van een bedrijf stijgt. Omdat het aandeel Spotify onlangs sterk is gestegen, moest het bedrijf dus ook over personeelsbeloningen, zoals aandelenopties, meer sociale lasten betalen. Dit betekent eigenlijk dat Spotify door zijn eigen succes op de beurs financieel werd getroffen.

Het aandeel bereikte recent nog een recordhoogte van 785 dollar, waarmee de marktwaarde van Spotify op ongeveer 160 miljard dollar uitkwam. Die stijging leidde echter ook tot hogere sociale lasten, waardoor het bedrijfsresultaat onder druk kwam.

De totale omzet van Spotify steeg met 10 procent naar 4,19 miljard euro, gedreven door een groei van 12 procent in de premium-inkomsten. Daartegenover stond een lichte daling in advertentie-inkomsten, een segment dat door Spotify als een groeikans wordt gezien.

Daniel Ek, chief executive van Spotify, liet zich optimistisch uit over de vooruitzichten van het bedrijf. “Mensen komen naar Spotify en blijven ook trouw aan het platform”, benadrukte hij. “Door zijn constante vernieuwing creëert Spotify steeds meer waarde voor de nagenoeg 700 miljoen mensen die op het platform actief zijn. Die waarde trekt niet alleen nieuwe gebruikers aan, maar bezorgt bovendien de hele sector – van muziek en podcasts tot luisterboeken – een stimulans.”

Spotify verwacht op het einde van het derde kwartaal van dit jaar 710 miljoen maandelijkse actieve gebruikers te zullen hebben. Het platform zou dan ook kunnen rekenen op 281 betalende abonnees.

De gemiddelde loopsnelheid van voetgangers in Amerikaanse steden is tussen 1980 en 2010 met 15 procent gestegen. Tegelijkertijd moet worden vastgesteld dat over diezelfde periode 14 procent minder mensen in de stadscentra blijven hangen. Dat blijkt uit een onderzoek onder leiding van wetenschappers aan het Massachusetts Institute of Technology (MIT), gebaseerd op analyses in de steden Boston, New York en Philadelphia, waarbij videobeelden uit de jaren tachtig van de voorbije eeuw met recente opnames werden vergeleken.

“Er is in de stadscentra de voorbije veertig jaar duidelijk iets veranderd”, betoogt onderzoeksleider Carlo Ratti, professor architectuur aan het Massachusetts Institute of Technology. “We stappen sneller dan in het verleden, maar ook de manier waarop mensen elkaar in publieke ruimtes ontmoeten, blijkt aan een verandering onderhevig te zijn geweest. Deze ruimtes functioneren nu meer als doorgangsgebied dan als plek van ontmoeting.” 

Opgemerkt wordt dat de resultaten nuttig zouden kunnen zijn voor stadsplanologen die aan nieuwe of aangepaste openbare ruimtes werken. “De publieke ruimte is cruciaal voor het maatschappelijk leven, vooral nu het digitale domein steeds meer tot polarisatie leidt,” stelt Salazar-Miranda. “Naarmate de publieke ruimte wordt geoptimaliseerd, zullen onze steden weer betere locaties worden om samen te komen.”

Toch merken de onderzoekers op dat niet alles een verandering heeft gekend. Het percentage mensen dat alleen liep, bleef vrijwel gelijk op ongeveer 67 procent. Maar het aantal mensen dat ter plekke een groep vormde, daalde wel van 5,5 procent naar 2 procent. “Misschien is publieke ruimte tegenwoordig functioneler en minder sociaal”, benadrukte Ratti.

Een aantal veranderingen lijken volgens de onderzoekers samen te hangen met de opkomst van mobiele telefoons. Individuen plannen hun sociale leven tegenover met hun smartphones en blijken zich tussen de verschillende locaties sneller te verplaatsen. “Op de oude beelden kan worden vastgesteld dat mensen in het verleden elkaar meer aankeken,” zegt Ratti. “De openbare ruimte in de stad was een plek waar men spontaan een gesprek kon beginnen of een bekende ontmoette. Momenteel wordt er eerst een bericht verstuurd om een ontmoeting te regelen.”

Een andere mogelijke verklaring is volgens de onderzoekers de opkomst van koffieketens zoals Starbucks. De studie suggereert dat sociale ontmoetingen zich deels hebben verplaatst naar comfortabele binnenruimtes die met airconditioning zijn uitgerust. In 1980 waren dergelijke koffiezaken in grote steden zeldzaam. Toch is het volgens de onderzoekers tevens mogelijk dat het menselijk gedrag in de publieke ruimte – los van Starbucks en de smartphone – aan een structurele verandering onderhevig was.

De onderzoekers werken momenteel aan een vervolgstudie, waarbij aan Europa aandacht wordt besteed. Er zouden momenteel beelden van een veertigtal locaties in Europa worden verzameld.

Rusland heeft bij de invasie in Oekraïne zijn voorraad wapens uit het Sovjet-tijdperk grotendeels uitgeput. De aanvoer van militair materieel vanuit de Russische opslagsites naar het front is inmiddels teruggezakt naar het niveau dat voor 2022 werd opgetekend. Dat blijkt uit een analyse van wetenschappers aan de Kyiv School of Economics (KSE).

Uit het rapport blijkt dat de zendingen vanuit de belangrijkste Russische militaire opslaglocaties in 2022 een piek van 242.000 ton lieten optekenen. Die zendingen moesten het Russische leger van de nodige middelen voorzien om de aanval op Oekraïne te lanceren. Maar die aanvoer zal volgens schattingen van de Kyiv School of Economics dit jaar tot 119.000 ton terugvallen.

“De studie toont een significante daling in het volume van militaire goederen die Rusland vanuit zijn belangrijkste opslaglocaties naar andere bestemmingen – zoals reparatiecentra of het front – stuurt”, merkt onderzoeksleider Pavlo Shkurenko, analist bij de Kyiv School of Economics, op. “Dit betekent dat goede en gemakkelijk op te knappen wapens en voertuigen al zijn weggehaald en gebruikt. Wat nu nog overblijft, is waarschijnlijk in slechtere staat of niet meer de moeite waard om op te knappen.”

Shkurenko voegde eraan toe dat Rusland op dit moment minder materiaal naar werkplaatsen stuurt dan die ateliers aankunnen. Dat wijst erop dat het probleem niet moet worden gezocht in de capaciteit van de installaties om herstellingen uit te voeren, simpelweg in het feit dat er weinig bruikbaar materiaal over is om nog te repareren.

Sinds 2022 probeert Rusland afgeschreven wapens en voertuigen uit zijn reserves uit het Sovjet-tijdperk te reactiveren voor inzet aan het front. Onder meer zijn grote aantallen tanks van de types T-72 en T-80 uit de jaren zeventig van de voorbije eeuw in Oekraïne ingezet. Zelfs enkele tanks van het type T-54 uit de jaren veertig van de voorbije eeuw zouden in gevechten zijn gebruikt.

Toch waarschuwt de militaire analist Franz-Stefan Gady voor al te snelle conclusies. Een daling van het aantal pantservoertuigen aan het front betekent volgens hem niet automatisch dat Rusland aan slagkracht verliest. “De Russische tactiek is veranderd”, verduidelijkt. “Er worden minder voertuigen gebruikt, maar tegelijkertijd wordt fors in nieuwe voorraden geïnvesteerd.”

Aziatische bondgenoten

De analyse van Kyiv School of Economics toont ook dat Rusland steeds afhankelijker is geworden van Aziatische bondgenoten naarmate de eigen voorraden slinken. De binnenlandse defensie-industrie leunt sterk op toeleveringen uit China, terwijl het grootste deel van de munitie inmiddels uit Noord-Korea afkomstig is.

Van alle zendingen die vorig jaar als explosieve stoffen werden gelabeld, passeerde ruim 52 procent langs Nakhodka, een Russische haven aan de Japanse Zee die door Noord-Korea wordt gebruikt. Voor de uitbraak van de oorlog tegen Oekraïne was er van die leveringen geen sprake, maar vorig jaar werd al een volume van 250.000 ton geregistreerd.

Volgens Shkurenko staat die afhankelijkheid in schril contrast met het beeld van zelfredzaamheid dat Rusland probeert uit te dragen. Zijn analyse ondersteunt de uitspraken van Kyrylo Boedanov, hoofd van de Oekraïense militaire inlichtingendienst, die eerder al zei dat 40 procent van de munitie van het Russische leger vanuit Noord-Korea wordt aangevoerd. Ook Zuid-Koreaanse inlichtingendiensten melden dat Noord-Korea ongeveer 28.000 containers naar Rusland heeft gestuurd. Daarnaast zouden ook ballistische raketten, houwitsers en manschappen zijn geleverd.

“Het Russische leger gebruikt Noord-Koreaanse munitie om een constant vuur op het front in Oekraïne vol te houden,” zegt Franz-Stefan Gady. “Tegelijkertijd kan Rusland op die manier zijn eigen hoogwaardige voorraden opsparen voor een eventueel toekomstig conflict met de Navo.” De analyse van Kyiv School of Economics identificeerde ook 13.000 ton explosieven die, afgaande op hun herkomst nabij de Kaspische Zee, vermoedelijk uit Iran afkomstig zijn.

Hoewel China officieel geen dodelijke wapens levert aan Rusland, is dat land inmiddels wel de belangrijkste toeleverancier van de Russische defensie-industrie geworden. Sinds 2021 is het volume aan goederen dat vanuit de oostelijke grensregio’s naar Russische militaire productiecentra wordt vervoerd, bijna verdubbeld tot meer dan 3 miljoen ton. “Zelfs indien China zegt geen wapens te leveren, voorziet dat land Rusland wel degelijk van machines en onderdelen waarmee het militaire apparaat draaiende blijft”, zegt ook Lucas Risinger, analist bij de Kyiv School of Economics.

In de Democratische Republiek Congo heeft de regering een biedronde voor tweeënvijftig gebieden voor de winning van fossiele brandstoffen gelanceerd. Hierdoor wordt meer dan de helft van het land opgedeeld in concessies voor fossiele brandstoffen, maar dreigen ook projecten voor natuurbescherming en de woongebieden van miljoenen Congolezen in het gedrang te komen. Dat is de conclusie van een rapport van Earth Insight, Notre Terre Sans Pétrole, Rainforest Foundation UK en Corap.

De veiling heeft betrekking op 124 miljoen hectare land en binnenwateren. Maar volgens een aantal milieudeskundigen vertegenwoordigen de geselecteerde gebieden de slechtste plek ter wereld om naar olie te zoeken, vanwege de enorme koolstofopslag en de unieke biodiversiteit – waaronder bedreigde laaglandgorilla’s en bonobo’s – die er worden aangetroffen.

Volgens een ruimtelijke analyse door Earth Insight bestaat 64 procent van het geselecteerde gebied uit intact tropisch regenwoud. “De uitbreiding van de ontginning van olie en gas druist in tegen de internationale beloftes van Congo rond biodiversiteit en klimaatbescherming”, waarschuwen milieuspecialisten.

In juli 2022 probeerde de Congolese regering al dertig sites voor de ontginning van olie en gas te veilen, maar die ronde werd uiteindelijk geannuleerd wegens laattijdige inzendingen en gebrek aan concurrentie. “Maar nu wordt de slechtste plek ter wereld om naar olie te zoeken opnieuw geveild”, beklemtoonde Simon Lewis, professor ecologie aan het University College London. “Geen enkel geloofwaardig bedrijf zou hierop mogen bieden. De aanwezige voorraden zijn wellicht onvoldoende om een rendabele uitbating te garanderen. Een exploitatie zou – financieel, sociaal en ecologisch – een zware kost vergen.”

Eerder dit jaar kondigde de Congolese regering nog een ecologisch project aan voor de corridor Kivu-Kinshasa. Maar volgens het milieurapport zou 72 procent van deze corridor overlappen met de geplande concessies voor olie en gas. Ook de Cuvette Centrale, het grootste tropische veenmoeras-complex ter wereld, valt binnen de nieuw aangewezen concessies. Dit uitgestrekte gebied, even groot als Nepal, huisvest zeldzame diersoorten zoals bosolifanten, laaglandgorilla’s, chimpansees en endemische vogels. Naar schatting ligt er in het veengebied ongeveer 30 miljard ton koolstofdioxide opgeslagen.

Collectieve mislukking

De voorbije jaren zijn er meerdere internationale pogingen ondernomen om financiering te vinden voor de bescherming van het tropisch woud in Congo. Met het Central African Forest Initiative (Cafi) werd een project – ter waarde van 500 miljoen dollar – opgezet om de ontbossing terug te dringen en 8 miljoen hectare aangetast land te herstellen.

Tot nu toe werd echter slechts 150 miljoen dollar uitbetaald. Daarmee is een grote achterstand opgelopen tegenover het bedrag van bijna 400 miljoen dollar dat volgens het contract al overgemaakt had moeten worden. Er lopen gesprekken om de uitbetaling te versnellen. Critici noemden het gebrek aan internationale financiering om bossen economisch rendabel te houden een collectieve mislukking, waardoor landen zoals Congo geneigd zijn overeenkomsten rond de winning van olie en gas te sluiten.

Naast de natuurschade zijn er echter ook sociale gevolgen. Naar schatting 39 miljoen mensen wonen immers binnen de gebieden die voor de ontginning zijn opengesteld. Daaronder bevinden zich veel inheemse bevolkingsgroepen en gemeenschappen die afhankelijk zijn van gezonde bossen en rivieren. Pascal Mirindi, campagnecoördinator van Notre Terre Sans Pétrole, wijst er daarbij op dat 64 procent van de bossen door de concessies rechtstreeks zouden worden getroffen.

Het rapport roept de Congolese overheid en internationale partners op om de aanbesteding te annuleren en te investeren in ontwikkelingsmodellen die de rechten van inheemse volkeren en gemeenschappen respecteren. “De ontginning van olie en gas in deze kwetsbare ecosystemen zou verwoestende gevolgen hebben voor de biodiversiteit, de lokale gemeenschappen, landrechten en de wereldwijde strijd tegen klimaatverandering”, gaf Anna Bebbington, onderzoeksmanager bij Earth Insight, aan.

Meer over dit onderwerp:

• Verenigd Koninkrijk heropent tinmijn in Cornwall

De Europese wegen, bruggen en spoorwegen zijn in hun huidige staat ongeschikt om in geval van een oorlog met Rusland snel tanks, troepen en militair materieel over het continent te verplaatsen. Dat heeft Apostolos Tzitzikostas, Europese commissaris voor transport, in een gesprek met de Britse zakenkrant Financial Times gezegd. Tzitzikostas wil daarom een budget van 17 miljard euro uittrekken om de infrastructuur grondig te moderniseren en daarmee de militaire mobiliteit binnen de Europese Unie te versterken.

“Als de tanks van het militaire bondgenootschap Navo zich snel naar het oosten moeten verplaatsen om te reageren op een Russische aanval, zullen ze stranden in tunnels, bruggen doen instorten en vastlopen in grensprocedures”, waarschuwde Tzitzikostas. We worden geconfronteerd met oude bruggen die moeten worden versterkt, smalle bruggen die dienen te worden verbreed en bruggen die simpelweg nog moeten worden gebouwd.”

Volgens Tzitzikostas is het onmogelijk om Europa efficiënt te verdedigen als legers zich niet snel kunnen verplaatsen. “De realiteit is dat het weken, soms maanden duurt om materieel en troepen van West-Europa naar Oost-Europa te verplaatsen”, beklemtoonde hij. De bestaande Europese verkeersinfrastructuur is grotendeels ontworpen voor civiel gebruik. Waar vrachtwagens doorgaans tot 40 ton wegen, komt een tank al snel aan een gewicht van 70 ton. Dit is echter een belasting waarvoor veel Europese wegen en bruggen simpelweg niet zijn gebouwd.

De Europese Commissie werkt nu aan een strategie die ervoor moet zorgen dat troepen zich binnen enkele uren od hooguit enkele dagen over het continent kunnen verplaatsen in geval van een aanval. Daarvoor worden vijfhonderd infrastructuurprojecten, verspreid over vier strategische militaire corridors, aangepakt. Welke projecten dat precies zijn, wordt om veiligheidsredenen niet openbaar gemaakt.

Bredere voorbereiding

Wel stelde Tzitzikostas dat de projecten in samenwerking met de Navo en de militaire commandanten van het bondgenootschap worden ontwikkeld. Daarnaast wil de Europese Unie bureaucratische obstakels wegwerken. “We moeten vermijden dat tanks aan de grens blijven steken in papierwerk,” gaf Tzitzikostas aan.

De strategie maakt deel uit van een bredere Europese voorbereiding op een mogelijk militair conflict met Rusland, rekening houdend met een eventuele afbouw van de Amerikaanse militaire aanwezigheid op het Europese continent. Mark Rutte, secretaris-generaal van de Navo, waarschuwde in juni nog dat Rusland tegen 2030 een van de lidstaten van het westerse militaire bondgenootschap zou kunnen aanvallen.

De Europese Unie werkt inmiddels aan een herbewapeningsplan ter waarde van maximaal 800 miljard dollar. Dat is bedoeld om de afhankelijkheid van Amerikaanse defensiemacht te verkleinen en beter weerstand te kunnen bieden tegen Russische agressie. Hoewel de Europese Commissie in haar voorstel voor de begrotingsperiode van 2028 tot 2034 een bedrag van 17 miljard euro uittrekt voor militaire mobiliteit, waarschuwen diplomaten van de Europese Unie dat dit bedrag tijdens de onderhandelingen tussen de lidstaten nog kan worden verlaagd.

Volgens Tzitzikostas is de mobiliteitsstrategie een aanvulling op de Navo-afspraken om de defensie-uitgaven op te trekken naar 5 procent van het bruto binnenlandse product, waarvan 1,5 procent bestemd zou zijn voor militaire infrastructuur. “We kunnen het ons niet langer veroorloven om niet voorbereid te zijn of afhankelijk te blijven,” besloot Tzitzikostas.

Bij de Amerikaanse National Aeronautics & Space Administration (Nasa) hebben bijna vierduizend werknemers aangekondigd vrijwillig ontslag te willen nemen. Hierdoor zou het personeelsbestand van het Amerikaanse ruimtevaartbureau met ongeveer 20 procent worden afgeslankt. De betrokken werknemers besloten om in te gaan op een bijzondere ontslagregeling die door de regering van de Amerikaanse president Donald Trump werd uitgewerkt om de overheidsuitgaven terug te dringen.

“Bij de Nasa hebben 3.780 werknemers aangegeven op de bijzondere ontslagregeling van de Amerikaanse regering in te zullen gaan”, bevestigde Cheryl Warner, hoofd communicatie van het Amerikaanse ruimtevaartbureau. “Door deze beslissing zal de Nasa begin volgend jaar nog ongeveer 14.000 medewerkers tellen.

Door de bijzondere ontslagregeling worden de betrokken werknemers met betaald administratief verlof geplaatst tot een overeengekomen vertrekdatum. Tot nu toe hebben werknemers van de Nasa twee keer de kans gekregen om zich voor de ontslagregeling te melden. Tijdens de eerste fase, met een deadline in februari, hadden ongeveer 870 medewerkers – 4,8 procent van het personeelsbestand – aangegeven op de regeling te willen instappen. Tijdens de tweede fase, waarvan de deadline vrijdag verstreek, deden ongeveer 3.000 werknemers – 16,4 procent van het totale personeelsbestand – hetzelfde.

“Deze aantallen kunnen in de komende weken nog enigszins veranderen”, benadrukte Warner. “Mogelijk zullen een aantal betrokkenen hun ontslag opnieuw willen intrekken. Anderzijds is het niet onmogelijk dat sommige gegadigden met een afwijzing van hun aanvraag zullen worden geconfronteerd.”

Sinds het aantreden van Donald Trump als president van de Verenigde Staten in januari van dit jaar heeft de Nasa ook ongeveer 500 medewerkers verloren door natuurlijke uitstroom. Als deze verliezen worden meegerekend, zal het personeelsbestand van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie begin volgend jaar zijn gedaald tot ongeveer 14.000 medewerkers.

Protesten

De vertrekregelingen maken deel uit van een bredere poging van de Amerikaanse regering om de uitgaven van de Nasa te verminderen. In zijn federale begrotingsvoorstel voor volgend jaar stelde Trump onder meer voor om de totale financiering van het ruimtevaartbureau met 24 procent te verlagen. Daarbij zou ook bijna de helft van het wetenschapsbudget van de organisatie worden geschrapt.

De maatregelen hebben echter geleid tot protesten van wetenschappers, ingenieurs en burgers. Recent maakten bijna driehonderd wetenschappers van de Nasa in een brief aan Sean Duffy, interim-directeur van het ruimtevaartbureau, hun bezorgdheid over de besparingen bekend. Daarin wordt gewag gemaakt van overhaaste en schadelijke veranderingen, waardoor wetenschappelijke programma’s en onderzoek zullen worden getroffen en mogelijk ook de veiligheid van astronauten in het gedrang zou kunnen worden gebracht. Duffy werd daarbij gevraagd om de besparingen tegen te houden.

Eerder dit jaar kondigde de regering van Donald Trump aan dat de Nasa prioriteit moest verlenen aan de bemande ruimtevaart naar de maan en de planeet Mars. Wetenschappelijk onderzoek en klimaatprogramma’s zouden daarbij worden geschrapt. Het Witte Huis gaf daarbij aan dat de Verenigde Staten alle inspanningen zal doen om China in de race naar de maan te verslaan en als eerste opnieuw een mens op het oppervlak van de maan te zetten. China wil in 2030 een eerste bemande maanlanding realiseren. Artemis, het bemande ruimtevaartprogramma van de Nasa, heeft anderzijds al herhaaldelijke vertragingen opgelopen.