Het Amerikaanse bedrijf Helion Energy is gestart met de bouw van een kernfusiecentrale die tegen 2028 elektriciteit moet leveren aan de datacenters van Microsoft. Dat heeft het bedrijf bekendgemaakt. De centrale wordt gebouwd in de stad Malaga, in de Amerikaanse staat Washington. Met het project wil Helion Energy de eerste kernfusiecentrale ter wereld bouwen.

De site is gelegen langs de rivier de Columbia. Helion wil met deze keuze profiteren van de bestaande infrastructuur van het elektriciteitsnet, dat ook door de nabijgelegen waterkrachtcentrale Rock Island Dam wordt gebruikt. Hoewel Helion nog de definitieve vergunningen van de overheid van Washington moet verkrijgen, zegt het bedrijf dat de werkzaamheden op schema liggen om vanaf 2028 aan Microsoft – volgens een overeenkomst die in 2023 werd gesloten – elektriciteit te leveren 

Kernfusie wekt energie op door atomen met hoge snelheid tegen elkaar te laten botsen, waarbij warmte vrijkomt zonder dat er noemenswaardige hoeveelheden broeikasgassen of langdurig radioactief afval ontstaan. Ondanks miljardeninvesteringen is het wetenschappers en ingenieurs tot nu toe nog niet gelukt om op betrouwbare wijze meer energie op te wekken dan nodig is om de fusie in stand te houden. Helion werkt aan deze problematiek met zijn huidige prototype Polaris, dat in de stad Everett (Washington) is gesitueerd.

In Everett worden ook onderdelen gebouwd voor de centrale in Malaga, die de naam Orion heeft meegekregen. “Orion zal worden aangesloten op het hoofdnetwerk voor de elektriciteitsvoorziening in Washington”, verduidelijkte David Kirtley, chief executive van Helion Energy. Op datzelfde net zijn ook de datacenters van Microsoft aangesloten. Microsoft pleit al jaren voor kernenergie als onderdeel van een mix van uitstootvrije energiebronnen. Het bedrijf heeft eerder ook overeenkomsten gesloten voor de levering van elektriciteit uit conventionele kernsplijting. 

Mijlpalen

Kernfusie is volgens Melanie Nakagawa, hoofd duurzaamheid bij Microsoft, een investering op lange termijn. “De voorbije drie tot vier jaar zijn er in de kernfusie door verscheidene bedrijven, waaronder Helion, allerlei mijlpalen bereikt,” betoogde Nakagawa. “Er heerst veel optimisme dat we het tijdstip hebben bereikt waarop kernfusie werkelijkheid wordt. Dit kan mogelijk nog binnen dit decennium of kort daarna worden gerealiseerd.”

Helion wil vrijwel onbeperkte energie ontgrendelen door atoomkernen samen te smelten en de vrijgekomen energie op te vangen. Alleen al in de voorbije twaalf maanden investeerden financiers wereldwijd 2,64 miljard dollar in ondernemingen die aan kernfusie werken. 

Twee jaar geleden ondertekenden Helion en Microsoft een historische overeenkomst waarin het technologiebedrijf instemde met het afnemen van elektriciteit van de eerste centrale van Helion, die gepland staat om in 2028 in gebruik te worden genomen. Helion bouwt in Malaga een reactor van vijftig megawatt.

De hele technologiesector is op zoek naar nieuwe, duurzame energiebronnen voor de aandrijving van de computers die kunstmatige intelligentie ondersteunen. Helion heeft twaalf jaar besteed aan onderzoek, ontwikkeling en het bouwen van prototypesl. Het bedrijf heeft meer dan 1 miljard dollar opgehaald bij investeerders.

De aardkorsst telt voldoende natuurlijke waterstof om de duurzame energietransitie aan te drijven. Dat staat in een rapport van wetenschappers aan de University of Calgary, de University of Toronto en de University of Oxford. De wetenschappers stellen dat de oudste gesteentes van de continenten, miljarden jaren geleden gevormd, van nature grote hoeveelheden waterstof produceren. Een deel van die waterstof is mogelijk opgeslagen in ondergrondse reservoirs die toegankelijk zijn voor winning. Deze natuurlijke voorraden kunnen volgens de wetenschappers honderden jaren lang bijdragen aan de wereldwijde waterstofeconomie.

“Dat potentieel werd duidelijk na de ontdekking van een gasveld in Mali waar bijna zuivere natuurlijke waterstof uit de grond komt”, benadrukken de wetenschappers Omid Haeri Ardakani, Barbara Sherwood Lollar en Chris Ballentine. “Die vondst trok de aandacht van overheden in onder meer de Verenigde Staten, Canada, Australië, het Verenigd Koninkrijk en Europa. Ook grote durfkapitalisten en internationale energiebedrijven tonen interesse. Eind 2023 waren wereldwijd al veertig bedrijven actief in de zoektocht naar natuurlijke waterstof. Naar verwachting is dat aantal inmiddels al ruimschoots verdubbeld.

Waterstof is al decennialang een miljardenmarkt, nog voordat het product recent in beeld kwam als duurzame energiebron voor de energietransitie. De geologische omstandigheden die leiden tot de vorming en ophoping van natuurlijke waterstof komen wereldwijd voor. Toch blijft regulering in veel landen een obstakel, want waterstof werd in de wetgeving lange tijd niet als natuurlijke hulpbron erkend.

“Natuurlijke waterstof kan echter een cruciale rol spelen bij het verduurzamen van essentiële sectoren die hun ecologische voetafdruk moeilijk kunnen verkleinen”, merken de onderzoekers op. “Daarbij kan worden gewezen naar activiteiten zoals de olieraffinage, de productie van kunstmest en de staalindustrie, die respectievelijk 44 procent, 34 procent en 5 procent van de wereldwijde consumptie van waterstof voor hun rekening nemen. Toekomstige toepassingen kunnen onder meer liggen in zwaar transport en de mijnbouw.”

Het grootste deel van de voorraden waterstof die momenteel worden gebruikt, is afkomstig van fossiele brandstoffen. Daardoor veroorzaakt de productie van waterstof wereldwijd ongeveer 2,5 procent van de totale emissie van koolstofdioxide. Pogingen om duurzame waterstof te produceren met hernieuwbare elektriciteit of koolstof-afvang zijn veelbelovend, maar vergen zware investeringen. Natuurlijke waterstof heeft een vergelijkbare of zelfs lagere klimaatimpact dan duurzame waterstof. Toch is het potentieel ervan nog onzeker, want er is hier sprake van een grotendeels onontgonnen bron.

Tweehonderd jaar

Volgens de Amerikaanse Geological Survey is er genoeg natuurlijke waterstof in de aardkorst aanwezig om de wereldwijde vraag ongeveer tweehonderd jaar lang te dekken. Natuurlijke waterstof kan door twee geologische processen ontstaan. Het product wordt in eerste instantie gevormd door chemische reacties tussen grondwater en ijzerrijke mineralen. Daarnaast is er echter ook de radiolyse, waarbij de natuurlijke radioactiviteit in gesteenten watermoleculen afbreekt en waterstof vrijmaakt. Bij dat laatste proces komt ook helium, een waardevol bijproduct, vrij.

De infrastructuur voor de winning van natuurlijke waterstof zou grotendeels vergelijkbaar zijn met de ontginning van olie en gas en werkt eveneens met boorputten. Een belangrijk voordeel is echter dat projecten met natuurlijke waterstof veel minder ruimte in beslag nemen dan installaties voor duurzame waterstof, die afhankelijk zijn van zonnekracht, windenergie en electrolysers. Bovendien hoeven ze geen oppervlaktewater – in veel regio’s een schaars goed – te gebruiken.

“In veel landen ontbreekt duidelijke regelgeving voor de exploratie van natuurlijke waterstof”, voeren de onderzoekers aan. “Elders valt de sector onder de voorschriften voor de mijnindustrie of de energiewinning. Dit gebrek aan gerichte wetgeving vertraagt de verkenning en vergunningsprocedures en bemoeilijkt de noodzakelijke besluitvorming over de benodigde infrastructuur. Cruciaal is ook dat gemeenschappen vaak niet bij de projecten worden betrokken, terwijl sociale acceptatie voor het succes van dergelijke initiatieven essentieel is.”

“Een positief voorbeeld kan in Zuid-Australië worden gevonden. Daar werd een speciale wetgeving ingevoerd om de opsporing en winning van natuurlijke waterstof te stimuleren. “Dit leidde ertoe dat tientallen bedrijven zich snel voor exploratie-vergunningen hadden aangemeld. De bereidheid om te investeren is dus zeker aanwezig, maar het ontbreekt nog aan heldere beleidskaders. Nieuwe projecten kunnen niet alleen energie leveren, maar ook essentiële data opleveren om het werkelijke potentieel van natuurlijke waterstof – als duurzame energiebron van de toekomst – in kaart te brengen.”

De vijandige houding van de regering van de Amerikaanse president Donald Trump tegenover windenergie bedreigt meer dan 17.000 arbeidsplaatsen. Dat blijkt uit een rapport van het Center for American Progress (CAP). Opgemerkt wordt dat een reeks presidentiële besluiten – waaronder het tijdelijk stopzetten van federale vergunningen voor windprojecten – op de sector van de windenergie een desastreus effect heeft. De One Big Beautiful Bill Act (OBBBA), die de belastingvoordelen voor windenergie en zonnekracht grotendeels beëindigt, verscherpt de druk verder.

“De regering van Donald Trump en de Republikeinen in het Amerikaans Congres blokkeren de windenergiesector van twee kanten tegelijk”, wordt in het rapport opgemerkt. “Door de tijdelijke blokkade op de vergunningverlening kunnen veel projecten niet starten, waardoor ze de deadline voor belastingvoordelen niet halen. Er blijven immers alleen nog belastingvoordelen voor projecten die binnen twaalf maanden na de inwerkingtreding van de OBBBA worden gestart. Hierdoor lopen vele projecten de financiering mis waarop ze mogelijk hadden gerekend.”

De studie toont dat ruim 17.000 banen verbonden zijn aan offshore windenergieprojecten die door het beleid van Donald Trump inmiddels zijn geannuleerd of opgeschort of ernstig bedreigd worden. Een deel van deze projecten wordt bovendien door de OBBBA-wetgeving bedreigd. Meer dan 75 procent van deze banen hangt samen met projecten die al federale vergunningen hebben of waarvan de bouw al begonnen is. Een groot deel van deze banen zal volgens het rapport pas gerealiseerd worden als het tijdelijke verbod wordt opgeheven en mogelijk helemaal niet als dat verbod te lang aanhoudt of de projecten hun belastingvoordelen verliezen.”

Daarnaast zouden volgens het rapport nog eens zo’n 25.000 directe en indirecte banen in de onshore windindustrie verbonden aan projecten die in ontwikkeling of in aanbouw zijn. Hoewel niet al deze projecten federale vergunningen vereisen, bevinden vier concrete windprojecten op federaal land – waarbij meer dan 1.900 arbeidsplaatsen zijn betrokken – zich momenteel al in een juridische en administratieve moeilijke situatie.

Gerichte aanvallen

“De aanvallen op windenergie vanuit het Witte Huis en het Congres kosten vele Amerikaanse banen en ondermijnen lokale economieën”, voeren de onderzoekers aan. “Terwijl Trump en zijn bondgenoten de windenergiesector afremmen, profiteren de producenten van olie en gas van de barrières die tegenover hun concurrenten worden opgeworpen. Het beleid van Trump en de OBBBA ondermijnen het groeipotentieel van windenergie. Ondanks de sterke uitgangspositie van de windenergiesector op het ogenblik van het aantreden van Donald Trump als Amerikaans president, blijven het Witte Huis en het Congres het steeds moeilijker maken om nieuwe windprojecten van de grond te krijgen.”

In januari vaardigde Donald Trump een presidentieel bevel uit dat alle federale goedkeuringen voor windenergie – inclusief vergunningen, leningen en recht van overpad – opschortte, in afwachting van een evaluatie van het federale vergunningsproces. Die evaluatie heeft echter nog geen duidelijke einddatum gekregen. Het besluit maakte ook een tijdelijk einde aan nieuwe offshore windleases in federale wateren en bevroor een landgebonden project dat al een federale goedkeuring had. Zeventien Amerikaanse staten zijn naar de rechter gestapt, maar de tijdelijke blokkade blijft voorlopig van kracht.

Daarnaast gaan Republikeinen in het Congres nog een stap verder door de goedkeuring van een begrotingsplan dat belastingvoordelen voor hernieuwbare energie afschaft, waardoor de financiering van windprojecten wordt bemoeilijkt. Volgens de onderzoekers zal het schrappen van deze stimulansen de groei van hernieuwbare energie-installaties het volgende decennium met naar schatting 41 procent verminderen.

“Al deze maatregelen vormen een dubbele klap voor de Amerikaanse windenergie”, stippen de onderzoekers aan. “Projecten moeten snel aanvangen om hun belastingvoordelen te behouden, maar kunnen vanwege het vergunningsverbod onmogelijk van start gaan. Daarbovenop verplicht een nieuwe richtlijn van het Amerikaanse ministerie van binnenlandse zaken tot een extra bureaucratische toetsing door hoge ambtenaren. Als gevolg daarvan dreigen veel projecten uiteindelijk te zullen sneuvelen. Dat zal tot een belangrijk verlies aan arbeidsplaatsen leiden en bovendien hogere energierekeningen voor de huishoudens opleveren.”

China heeft als eerste land ter wereld een succesvolle bunkering met duurzame ammoniak als scheepsbrandstof laten registreren. De primeur vond plaats bij de terminal van Cosco Shipping Heavy Industry in de haven van Dalian, waar een sleepboot werd bijgetankt met ammoniak geproduceerd in de centrale van het energiebedrijf Envision Energy in Chifeng (Binnen-Mongolië). De centrale produceert duurzame waterstof en ammoniak en heeft een capaciteit van 500 megawatt.

De operatie, uitgevoerd door China Shipping en leveranciers van Sinopec, wordt gezien als een belangrijke mijlpaal in de verduurzaming van de wereldwijde scheepvaart. De bijgetankte sleepboot schakelt nu 91 procent van zijn fossiele brandstofverbruik uit ten gunste van ammoniak. Het schip is uitgerust met een bijzondere motor, die zowel op traditionele brandstof als op ammoniak kan werken. Daarnaast werd ook een bijzonder brandstofsysteem geïnstalleerd.

“De succesvolle bunkering onderstreept dat de volledige waardeketen – van productie en transport tot opslag en gebruik van groene ammoniak – inmiddels operationeel is”, werpen de initiatiefnemers op. “De gebruikte brandstof werd geproduceerd met hernieuwbare energie, waarbij zonnekracht en windenergie werden gecombineerd. Er werd tevens gebruik gemaakt van energieopslag, terwijl ook duurzame technologieën werden gehanteerd voor de productie van waterstof en ammoniak. Dit maakt een dynamische afstemming mogelijk tussen de opwekking van elektriciteit en de productie van duurzame brandstoffen.

Het -project ontving het internationale certificaat ISCC Plus en is daarmee het eerste ter wereld dat gecertificeerd is voor de productie van duurzame ammoniak met een geverifieerde emissieverlaging. Ook kreeg de brandstof een certificaat als hernieuwbare brandstof van de keuringsinstantie Bureau Veritas.

“Dalian Port ontwikkelt zich met de realisatie verder tot een belangrijk Aziatische centrum voor duurzame energie”, wordt er nog opgemerkt. “De Chinese haven richt zich op de overslag en bunkering van alternatieve brandstoffen zoals duurzame methanol, aardgas, duurzame ammoniak en biobrandstoffen.”

Het Japanse energieconcern Kansai Electric Power begint met een geologisch onderzoek naar de mogelijke vervanging van een reactor in de kerncentrale van Mihama in Tsuruga aan Japanse Zee. Dat heeft Nozomu Mori, voorzitter van Kansai Electric Power, aangekondigd. Indien het plan zou doorgaan, krijgt Japan zijn eerste nieuwe kernreactor sinds de ramp met de centrale van het elektriciteitsbedrijf Tepco in Fukushima.

Op dit moment is in de kerncentrale van Mihama, gelegen in de prefectuur Fukui, alleen Reactor Drie operationeel. De twee andere reactoren werden buiten gebruik gesteld. Sinds de ingebruikname van Reactor Drie in de kerncentrale Tomari van Hokkaido Electro Power in 2009 is er in Japan geen nieuwe reactor meer gebouwd. Mori benadrukte dat Kansai Electric Power tijdens het onderzoek rond de eventuele bouw van een nieuwe reactor een open communicatie zou hanteren en een samenwerking wil opzetten met de lokale bevolking.

In 2010 kondigde Kansai Electric al aan een verouderde reactor te willen vervangen. Er werd ook een eerste onderzoek gestart. Maar de plannen moesten na de ramp met de centrale van Fukushima, veroorzaakt door een zware aardbeving en tsunami, in 2011 worden opgeborgen.

Na de ramp keerde de Japanse publieke opinie zich sterk tegen kernenergie als nationale energiebron. De Japanse overheid benadrukte herhaaldelijk dat er geen plannen waren voor de bouw van nieuwe reactoren of een vervanging van bestaande installaties. Maar aangezien de vraag naar elektriciteit in Japan naar verwachting zal toenemen, overwegen de overheid en de energiesector toch nieuwe of grotere installaties te voorzien om de zekerheid op de levering van elektriciteit te garanderen. In het herziene energieplan, dat in februari werd gepresenteerd, gaf de Japanse regering aan opnieuw op kernenergie te willen rekenen.

Door de strengere veiligheidsnormen die na de ramp zijn ingevoerd door de Japanse nucleaire toezichthouder, zal het geplande onderzoek waarschijnlijk volledig opnieuw moeten worden gestart. Indien de locatie geschikt wordt bevonden, zal Kansai Electric een basisontwerp moeten opstellen en ter goedkeuring aan de toezichthouder voorleggen. Pas nadien kan eventueel met de bouw worden begonnen.

De Japanse overheid stimuleert de vervanging van oudere kernreactoren door nieuwe installaties, die veiliger worden geacht. Kansai Electric werkt daarvoor samen met Mitsubishi Heavy Industries en andere partners aan de ontwikkeling van een geavanceerde lichtwaterreactor, die beter bestand is tegen natuurrampen en terroristische dreigingen.

In Rusland heeft de regering een steunpakket van 63 miljard roebel (ongeveer 802 miljoen dollar) aangekondigd om de steenkoolindustrie te ondersteunen. De sector wordt immers geconfronteerd met internationale sancties, dalende prijzen en exportbelemmeringen.

Volgens het plan mogen steenkoolbedrijven de betaling van de belasting op delfstoffenwinning en bepaalde sociale premies tot eind november dit jaar uitstellen. Daarnaast krijgen de ondernemingen uitstel van betaling voor hun belastingschulden. Het Russische ministerie van energie zal bepalen welke bedrijven in aanmerking komen voor de steunmaatregelen.

Het Russische inisterie van financiën benadrukte dat de maatregelen bedoeld zijn om werkkapitaal vrij te maken voor steenkoolproducenten die kampen met verslechterende economische omstandigheden. Het hulppakket moet nog definitief worden goedgekeurd door de regering, aldus het ministerie.

Er wordt al gerichte steun verleend aan bepaalde bedrijven, in de vorm van subsidies, uitstel van terugbetalingen van kredieten en schuldherschikking. Tot nu toe hebben zeven bedrijven – waaronder grote producenten zozals Mechel, Vorkutaugol, SDS-Oegol en Severny Koezbass – individuele steun ontvangen. Gezamenlijk exploiteren deze bedrijven 34 mijnen, 16 verwerkingsinstallaties en 20 ondersteunende industriële sites. Ambtenaren verwachten nog aanvragen van ongeveer veertig andere bedrijven te ontvangen en te beoordelen.

Westerse sancties

De Russische steenkoolindustrie, die lange tijd een belangrijke pijler van de Russische export vertegenwoordigde, is zwaar getroffen door westerse sancties, een dalende wereldwijde vraag en hogere invoertarieven in China, de grootste afzetmarkt voor de Russische steenkoolsector. Eerder al had Dmitry Islamov, Russisch vice-minister van energie, dat meer dan een kwart van de Russische steenkoolbedrijven door de crisis in de sector het risico liep te moeten sluiten. In totaal zouden al 51 ondernemingen – zowel mijnen als dagbouwsites – zijn stilgelegd of op het punt staan hun activiteiten op te schorten.

Begin vorig jaar waren er in de Russische steenkoolwinning 179 bedrijven – waaronder 52 ondergrondse mijnen en 127 dagbouwsites – actief. Islamov gaf tevens aan dat de verliezen in de sector eind vorig jaar 112,6 miljard roebel (ongeveer 1,44 miljard dollar) bedroegen. Hij waarschuwde dat de situatie verder dreigde te verslechteren.

Eerder had Dmitry Lopatin, adjunct-directeur van de afdeling steenkool van het Russische ministerie van energie, al gemeld dat steenkoolbedrijven tijdens de eerste vijf maanden van dit jaar verliezen van 112 miljard roebel (1,43 miljard dollar) hadden geleden.

De totale verliezen van de sector zouden tegen eind dit jaar kunnen oplopen tot een bedrag tussen 300 miljard roebel en 350 miljard roebel. Die som is vergelijkbaar is met de jaarlijkse begrotingen van grote Russische regio’s.

Volgens het ministerie zijn er verschillende factoren die bijdragen aan de crisis. Daarbij wordt onder meer gewezen naar de hoge schuldenlast van de bedrijven uit de sector, die tot 1,2 biljoen roebel is opgelopen. Daarnaast wegen ook de zwakke buitenlandse vraag en de lage steenkoolprijzen op de sector. Tenslotte is er ook de ongunstige wisselkoers van de roebel.

Rekening houdend met deze omstandigheden, moet er volgens het Russisch Nationaal Kredietbeoordelingsbureau rekening mee worden gehouden dat de Russische steenkoolindustrie de volgende twaalf tot achttien maanden een golf van consolidatie zou kunnen doormaken. De dalende exportinkomsten en toenemende financiële druk zouden ertoe kunnen leiden dat kleinere bedrijven door grotere groepen worden opgekocht of een herstructurering ondergaan.

Zonnekracht was tijdens de maand juni in de Europese Unie de grootste bron van elektriciteit. Het is de eerste keer in de geschiedenis dat de opwekking van Europese elektriciteit door zonnekracht wordt aangevoerd. Dat blijkt uit een rapport van de denktank Ember.

Uit de cijfers van Ember blijkt dat zonnekracht tijdens de maand juni dit jaar in de Europese Unie 22,1 procent van de opwekking van elektriciteit vertegenwoordigde. Zonnekracht liet kernenergie daarbij nipt achter zich, maar wekte beduidend meer elektriciteit op dan fossiele brandstoffen. Minstens dertien lidstaten vestigden maandrecords voor zonnekracht. In Nederland liep het aandeel van elektriciteit op tot een piek van 40,5 procent, gevolgd door Griekenland met 35,1 procent. De pieken waren te danken aan een toename in capaciteit en een lange periode van zonnig weer. 

Deze verschuiving hielp de Europese Unie tevens om een piek in energievraag, veroorzaakt door vroege zomers hittegolven die het continent teisteren, op te vangen. “Europa ontwikkelt zich op het gebied van zonnekracht tot een grootmacht”, benadrukte Chris Rosslowe, analist bij Ember, in een commentaar op de cijfers.

Terwijl zonnekracht een piek laat optekenen, blijkt de Europese afhankelijkheid van steenkool snel terug te vallen. Tijdens de maand juni was amper 6,1 procent van de opwekking van elektriciteit in de Europese Unie afkomstig uit steenkool. Dat is het laagste maandcijfer dat steenkool ooit in Europa heeft laten optekenen. Tijdens de maand juni van vorig jaar had steenkool in de Europese opwekking van elektriciteit nog een aandeel van 8,8 procent. 

Duitsland en Polen, samen verantwoordelijk voor het grootste deel van het steenkoolgebruik in de Europese Unie, noteerden beide historische dieptepunten. Duitsland wekte slechts 12,4 procent van zijn elektriciteit op uit steenkool, maar Polen vertoont met een aandeel van 42,9 procent daarbij nog wel een sterke afhankelijkheid van steenkool. Ook in Tsjechië (17,9 procent), Bulgarije (16,7 procent) en Denemarken (3,3 procent) werden nieuwe laagterecords opgetekend.

Tien lidstaten van de Europese Unie gebruikten helemaal geen steenkool meer voor de opwekking van elektriciteit. Dat was onder meer het geval in Ierland, dat de voorbije maand zijn laatste steenkoolcentrale heeft gesloten. Spanje en Slowakije plannen eveneens om dit jaar definitief te stoppen met de productie van steenkool. Ondertussen bereikten minstens dertien lidstaten van de Europese Unie het hoogste aandeel van zonnekracht in de productie van elektriciteit. Dat was onder meer het geval voor België, Kroatië, Frankrijk, Hongarije, Italië, Portugal en Slowakije.

Gezamenlijk schetsen de gegevens een hoopvol beeld voor de Europese energietransitie, waarbij de zomerperiode minder bepaald wordt door fossiele brandstoffen en meer door zonnekracht.

Publieke steun

Europa kan haar succes op het gebied van zonnekracht gedeeltelijk toeschrijven aan overweldigende publieke steun voor hernieuwbare energiebronnen, vooral wanneer die ook economische voordelen opleveren. Volgens de Europese Commissie steunen bijna negen op de tien Europeanen maatregelen van de Europese Unie om meer hernieuwbare energie te produceren.

In veel landen spreken vooral zonnepanelen op daken, lagere energierekeningen en onafhankelijkheid van de grillige fossiele markten jongeren en klimaatbewuste consumenten aan. Onderzoek toont aan dat gemeenschapsprojecten met kortingen, gedeeld eigenaarschap of lokale werkgelegenheid consistent op steun kunnen rekenen. Projecten die bewoners bij de opwekking van duurzame energie betrekken en financiële voordelen delen, hebben ook op lange termijn meer kans van slagen.

Deze initiatieven hebben tevens een bijdrage geleverd tot de toenemende capaciteit aan zonnekracht. De capaciteit om zonnekracht op te wekken kent in Europa een snelle stijging en versnelt het afscheid van fossiele brandstoffen. In 2008 kwam slechts 1 procent van de Europese hernieuwbare energie uit zonnekracht, maar in 2023 was dat aandeel al gestegen tot 20,5 procent. “De onafgebroken records zijn niet alleen te danken aan zonnig weer, maar ook aan de nieuwe zonnepanelen die elk jaar worden geplaatst,” beklemtoonde Rosslowe.

Het record van de voorbije maand was volgens analisten weliswaar een belangrijke mijlpaal, maar ze voegen eraan toe dat er nog veel meer mogelijk is. Een recent onderzoek van de Global Energy Monitor wees uit dat de omvorming van gesloten steenkoolmijnen tot zonneparken genoeg elektriciteit kan opleveren om een land ter grootte van Duitsland van elektriciteit te voorzien. Volgens de organisatie kunnen meer dan 1,2 miljoen hectare voormalige steenkoolterreinen in Europa worden herbestemd voor duurzame energie.

Zonnekracht is niet de enige drijvende kracht achter de energietransitie van Europa. Windenergie vertegenwoordigde zowel in mei als juni bijna 16 procent van de opwekking van elektriciteit in de Europese Unie. Dat is het hoogste aandeel dat windenergie tijdens die maanden heeft laten optekenen.

Ondanks de recordprestaties met duurzame energie, vertegenwoordigden fossiele brandstoffen tijdens de maand juni nog steeds ongeveer 25 procent van de opwekking van elektriciteit in de Europese Unie. Dat is beduidend minder dan de voorbije jaren, maar benadrukt de uitdagingen die nog resteren, vooral tijdens momenten van de dag of seizoenen waarin zon en wind minder opbrengen.

Experts benadrukken dat meer opslagcapaciteit, intelligente netwerken en een beter vraagbeheer cruciaal zullen zijn om nieuwe duurzame pieken te laten optekenen en fossiele brandstoffen verder uit het systeem te duwen. “Goedkope hernieuwbare energie helpt Europa nu al om zich te bevrijden uit de greep van de fossiele energieprijzen,” betoogde Rosslowe. “De volgende grote kans ligt in batterijopslag en flexibiliteit – om hernieuwbare elektriciteit ook tijdens de ochtend en avond te benutten – op ogenblikken dat fossiele energie nog steeds voor hoge elektriciteitsprijzen zorgt.”

Meer over dit onderwerp:

• Afscheid van fossiele brandstoffen versterkt energiezekerheid meeste landen
• Europeanen voorstander van investeringen in eigen duurzame energie
• Europese Unie toch op weg om emissiedoelstellingen te halen

Elektrische wagens op batterijen die momenteel in Europa worden verkocht, stoten over hun hele levensduur bijna vier keer minder broeikasgassen uit dan benzineauto’s. Dat blijkt uit een studie van de International Council on Clean Transportation (ICCT). De onderzoekers benadrukken dat de Europese elektriciteitsmix steeds duurzamer wordt, waarmee ook het klimaatvoordeel van elektrische auto’s toeneemt.

Volgens het onderzoek van de ICCT produceren elektrische auto’s op batterijen die momenteel worden verkocht, over hun hele levenscyclus 73 procent minder broeikasgasemissies dan wagens met benzinemotoren, zelfs wanneer de productie wordt meegerekend. Dat is een verbetering van 24 procent ten opzichte van schattingen vier jaar geleden. Er wordt aan toegevoegd dat andere aandrijfsystemen – waaronder hybrides en plug-in hybrides – slechts een marginale of geen enkele vooruitgang tonen in hun uitstoot.

De studie bevestigt eerdere wetenschappelijke bevindingen. Alleen elektrische auto’s op batterijen kunnen de grootschalige emissiereducties leveren die nodig zijn om de meest vervuilende vervoerswijze van Europa – personenwagens zijn verantwoordelijk voor bijna driekwart van de uitstoot in de transportsector – aan te pakken.

“Elektrische auto’s op batterijen in Europa worden sneller milieuvriendelijker dan we hadden verwacht en presteren beter dan alle andere technologieën, inclusief hybrides en plug-in hybrides,” benadrukte Marta Negri, onderzoeker bij International Council on Clean Transportation. “Deze vooruitgang is grotendeels te danken aan de snelle uitrol van hernieuwbare elektriciteit op het Europese continent en de grotere energie-efficiëntie van elektrische voertuigen op batterijen.”

Tegen 2025 zullen hernieuwbare energiebronnen naar verwachting ongeveer 56 procent van de elektriciteitsopwekking in Europa vertegenwoordigen. Dat betekent een stijging met 18 procentpunten tegenover vijf jaar geleden. Het Joint Research Centre van de Europese Unie voorspelt dat dit aandeel in 2045 verder tot 86 procent zal toenemen.

Auto’s die momenteel worden verkocht, blijven doorgaans ongeveer twintig jaar op de weg. Hierdoor zal een verdere verbetering van de elektriciteitsmix de klimaatvoordelen van elektrische auto’s op batterijen alleen maar vergroten. Daarentegen blijft de brandstofmix voor verbrandingsmotoren grotendeels afhankelijk van fossiele brandstoffen, aangezien de beschikbaarheid en prijs van alternatieve brandstoffen onzeker blijven.

Misleidend

Bij het verminderen van emissies over de gehele levenscyclus blijven andere technologieën achter bij de elektrische voertuigen op batterijen. Bij hybride en plug-in hybride wagens wordt tegenover benzinewagens daarbij slechts een daling met respectievelijk 20 procent en 30 procent bereikt. Dit komt ook doordat plug-in hybrides minder vaak op elektriciteit rijden dan eerder werd aangenomen. Hoewel hybridisering enige voordelen biedt, zijn deze reducties relatief klein in vergelijking met de besparingen op de uitstoot van elektrische auto’s op batterijen. Deze voordelen zijn ook onvoldoende om de klimaatdoelstellingen op lange termijn te halen.

De studie houdt ook rekening met andere aandrijfsystemen en brandstofopties, zoals elektrische auto’s op waterstof. Ook deze sector kan aanzienlijke emissiereducties (79 procent) bieden ten opzichte van benzinemotoren, maar alleen wanneer de waterstof geproduceerd is met hernieuwbare elektriciteit, wat momenteel nog niet op schaal beschikbaar is in Europa. Waterstof die vandaag beschikbaar is, wordt vrijwel volledig geproduceerd uit aardgas, wat slechts een emissiereductie van 26 procent oplevert ten opzichte van benzinemotoren.

De onderzoekers wijzen er nog op dat over de uitstoot van elektrische voertuigen heel wat misleidende informatie is verspreid. Onder meer wordt vaak opgemerkt dat elektrische voertuigen tijdens de productie van batterijen meer uitstoot veroorzaken. “Hoewel  de uitstoot bij de productie van elektrische auto’s op batterijen ongeveer 40 procent hoger ligt dan bij wagens met benzinemotoren, toont ons onderzoek aan dat deze initiële emissieschuld doorgaans na ongeveer 17.000 kilometer rijden – meestal binnen het eerste tot tweede jaar van gebruik in Europa – wordt gecompenseerd”, zeggen de onderzoekers.

De beperkingen op de export naar de Verenigde Staten en Europa zetten Chinese autobouwers aan tot een wereldwijde zoektocht naar nieuwe markten. Daarbij richten de constructeurs vooral op het onderontwikkelde potentieel van Afrika te ontsluiten, met een focus op elektrische en hybride voertuigen. Dat hebben verschillende experts tegenover het persbureau Reuters gezegd.

Hoewel er in Afrika meer dan een miljard mensen wonen, hebben lage inkomens en hoge invoerrechten fabrikanten lange tijd belemmerd om op het continent meer wagens te verkopen. De onbetrouwbare beschikbaarheid van elektriciteit en een gebrek aan laadinfrastructuur hebben bovendien de Afrikaanse acceptatie van elektrische voertuigen belemmerd. Maar bedrijven zoals Byd, Chery Auto en Great Wall Motor (GWM) proberen lage prijzen in te zetten om in Afrika vooruitgang te boeken. Een uitbreiding in Zuid-Afrika wordt daarbij gebruikt als een springplank voor een verdere Afrikaanse groei.

“We beschouwen Zuid-Afrika als een bijzonder belangrijke markt voor onze wereldwijde expansie”, beklemtoonde Tony Liu, chief executive van Chery South Africa. Zuid-Afrika is de meest ontwikkelde automarkt van het continent. Momenteel zijn er veertien Chinese automerken in Zuid-Afrika actief. Die Zuid-Afrikaanse activiteiten werden pas vorig jaar gelanceerd. Ook DongFeng, Leapmotor, Dayun en Changan, willen binnenkort de Afrikaanse markt betreden.

“Naarmate nieuwe partijen zich vestigen, onderzoeken ook meer gevestigde bedrijven de mogelijkheden om auto’s lokaal te produceren, waardoor ze kunnen profiteren van een stimuleringsprogramma van de overheid, waarbij kortingen worden aangeboden op voertuigen die lokaal zijn geproduceerd”, merkt Reuters op.

“Chery gaf aan lokale partnerschappen of de plaatselijke bouw van een eigen fabriek in Zuid-Afrika te overwegen. Dat zou moeten leiden tot een productie voor de Zuid-Afrikaanse markt en een export naar de rest van het continent en mogelijk Europa. Omada & Jaecoo, een premiumdochter van Chery, zou in Zuid-Afrika eveneens haalbaarheidsstudies uitvoeren. 

Great Wall, op het gebied van omzet de grootste Chinese autofabrikant in Zuid-Afrika, vond het naar eigen zeggen tot nu toe niet zinvol om de productie van componenten te lokaliseren. Import vanuit China bleef immers goedkoper, maar dat lijkt nu – onder invloed van schaalvoordelen – te veranderen. Er wordt nu gedacht aan een outsourcing naar een lokale fabrikant of het opzetten van een semi-demontabele fabriek, die gedeeltelijk voorgeassembleerde kits zou omzetten in complete voertuigen.

Enorm groeipotentieel

Chinese autofabrikanten, die midden in een snelle omschakeling naar elektrische auto’s en hybride productie zitten, worden geconfronteerd met groeiende obstakels in de Verenigde Staten en Europa. De groei van de verkoop van nieuwe elektrische auto’s verloopt in veel rijke markten trager dan verwacht. De hoge heffingen van de Europese Unie en de Verenigde Staten op de import van in China geproduceerde elektrische auto’s, hebben hun belangrijkste concurrentievoordeel – de lagere prijs – tenietgedaan. Pogingen om grote opkomende markten zoals India en Brazilië te betreden, zijn ook ingewikkeld gebleken.

Hoewel de Afrikaanse markt nog steeds relatief beperkt blijft, maken bronnen in de industrie gewag van een enorm groeipotentieel. Zuid-Afrika, een markt die lange tijd werd gedomineerd door merken als Volkswagen en Toyota, produceerde vorig jaar iets minder dan 600.000 auto’s. Maar de overheid schat dat de productie tegen 2035 kan groeien tot 1,5 miljoen eenheden, mits de juiste prikkels worden gegeven. Experts van de Association of African Automotive Manufacturers voerden aan dat de potentiële markt voor de Afrikaanse Sub-Sahara tot een volume tussen drie en vier miljoen nieuwe auto’s per jaar zou kunnen uitgroeien.

Experts beschouwen plugin hybrides als cruciaal voor hun strategie voor Afrika. “Voertuigen met batterijen zijn in Zuid-Afrika niet echt van de grond gekomen”, benadrukte Hans Greyling, general manager Zuid-Afrika bij Omoda & Jaecoo. “We kijken nu meer naar traditionele hybrides of plugin-hybrides.”

De Zuid-Afrikaanse verkoop van elektrische wagens, met inbegrip van hybrides, heeft vorig jaar een verdubbeling gekend tegenover het jaar voordien. De sector vertegenwoordigde 3 procent van de totale verkoop van nieuwe auto’s in Zuid-Afrika. Hoewel de aantallen nog beperkt – 15.611 voertuigen – blijven, voelen Chinese bedrijven zich door de trend aangemoedigd. “Op basis van onze ervaring in China zal de vraag explosief toenemen zodra het marktaandeel van de sector tot 10 procent is opgelopen”, beklemtoonde Tony Liu.

Chinese autofabrikanten worden geconfronteerd met scepsis bij consumenten over de kwaliteit, de beschikbaarheid van reserveonderdelen en de ongeteste restwaarde van hun voertuigen. Maar ze rekenen erop dat prijs en geavanceerde technologie hen onderscheiden van de traditionele Afrikaanse marktleiders en richten zich op het aanbieden van plugin hybrides en elektrische auto’s met een basisprijs van minder dan 22.500 dollar.

“Zolang deze wagens betaalbaar blijven vanuit een kostenperspectief, zullen ze zich onderscheiden van oudere merken met vergelijkbare specificaties”, betoogde Greg Cress, autospecialist bij consultant Accenture. Steve Chang, algemeen directeur van Byd Auto Zuid-Afrika, zei dat hij zich niet laat afschrikken door de trage adoptie van elektrische auto’s en de Afrikaanse markt voor voertuigen met verbrandingsmotoren. Hij verwacht snel een grote omschakeling van verbrandingsmotoren naar een elektrische aandrijving. “Afrika is een bijzonder grote markt”, beklemtoonde hij.

Zonnekracht was tijdens de maand april van dit jaar wereldwijd de vierde grootste bron van elektriciteit. De sector werd daarbij voor de eerste keer in de geschiedenis belangrijker dan windkracht en kernenergie. Dat blijkt uit een rapport van het onderzoeksbureau Ember. Opgemerkt wordt dat zonnekracht tijdens de maand april van dit jaar 10 procent van de wereldwijde elektriciteit leverde. Dat is het grootste aandeel dat zonnekracht ooit in de wereldwijde elektriciteitsvoorziening heeft laten optekenen. 

Zonnekracht is volgens Ember inmiddels wereldwijd de vierde grootste bron van elektriciteit. Alleen steenkool, gas en waterkracht leverden meer elektriciteit. “Deze mijlpaal betekent een grote verschuiving in de bronnen van de wereldwijde elektriciteitsvoorziening”, beklemtoonden woordvoerders van Ember.

Uit het onderzoek van Ember blijken ook een aantal opmerkelijke regionale verschuivingen. In China bereikte het gezamenlijke aandeel van windenergie en zonnekracht in de Chinese elektriciteitsproductie tijdens de maand april van dit jaar een niveau van 26 procent. Het is de eerste keer dat windenergie en zonnekracht in China samen meer dan een kwart van de nationale elektriciteitsvoorziening voor hun rekening nemen.

Efficiëntie

In China heeft het bedrijf Longi Green Energy Technology, fabrikant van zonnepanelen, nieuwe efficiëntierecords gemeld. De doorbraken omvatten een conversie-efficiëntie van 33 procent voor een tandemzonnecel van silicium-perovskiet van commerciële omvang (260,9 vierkante centimeter) en een efficiëntie van 26 procent voor een kristallijne siliciummodule. De aankondigingen van Longi werden door het Amerikaanse National Renewable Energy Laboratory officieel bevestigd.

“Longi blijft zich inzetten voor de ontwikkeling van baanbrekende technologie en zet zich onvermoeibaar in voor verbeteringen in de omzetting van zonne-energie in elektriciteit om duurzame, hernieuwbare en kosteneffectieve fotovoltaïsche energie te produceren”, merken woordvoerders van het bedrijf op. 

Waarnemers merken op dat deze nieuwe records de Chinese leidende positie in de wereldwijde fotovoltaïsche industrie verder verstevigen. “Deze prestaties benadrukken de technologische bekwaamheid van de Chinese fabrikanten van zonnepanelen”, voeren zij aan. “Deze ondernemingen hervormen het industriële landschap en versnellen de transitie naar een uitstootvrije toekomst. De technologische vooruitgang van Chinese bedrijven zoals Longi is cruciaal om de gemiddelde kosten van elektriciteit uit zonnekracht te verlagen, waardoor de sector nog een aantrekkelijker bron van energie wordt.”

“De aanhoudende innovatie die voortkomt uit de Chinese productie van de photovoltaische panelen is een gamechanger”, beklemtoonde Lin Boqiang, hoofd van het China Institute for Studies in Energy Policy aan de University of Xiamen. “Deze efficiëntieverbeteringen vertalen zich direct in lagere kosten en een groter implementatiepotentieel, waardoor de wereldwijde energietransitie van fossiele brandstoffen wordt versneld.”

“Deze focus op onderzoek en ontwikkeling zal naar verwachting de kloof tussen de Chinese technologie voor de productie van zonnepanelen en concurrenten uit andere regio’s verder vergroten”, wierp Lin Bogiang nog op. “Hierdoor zal de dominante positie van China in de sector in de nabije toekomst worden versterkt.”

Volgens Li Zhenguo, oprichter van Longi, zijn de twee doorbraken het beste bewijs van de voortdurende investeringen van het bedrijf in onderzoek en ontwikkeling en de toewijding om de grenzen van efficiëntie te verleggen. “We zullen ervoor blijven zorgen dat zonnekracht wereldwijd de belangrijkste energiebron wordt”, zei hij. “Maar de sector moet nog steeds uitdagingen zoals energieopslag en netintegratie oplossen. Alleen door gezamenlijke innovatie kan duurzame energie echt iedereen ten goede komen.”